Ciklopentanono

Ciklopentanono estas cikla ketono, senkolora travidebla organika komponaĵo kun kvazaŭa piprodoro kaj ĝiaj vaporoj estas pli pezaj ol la aero. Industrie ĝi estas produktata per hejtado de la adipata acido al 285-290 °C en ĉeesto de baria hidroksido. Ciklopentanono estas peranto uzata en la produktado de sintezaj rezinoj, kaŭĉukoj, insekticidoj, pesticidoj, biologiaĵoj kaj farmaciaĵoj.

Ciklopentanono
Plata kemia strukturo de la Ciklopentanono
Tridimensia strukturo de la Ciklopentanono
Ciklopentanono estas senkolora likvaĵo kun agrabla odoro.
Alternativa(j) nomo(j)
Ketociklopentano Adipata ketono
Kemia formulo	C5H8O
CAS-numero-kodo	120-92-3
ChemSpider kodo	8141
PubChem-kodo	8452
Merck Index	15,2738
Fizikaj proprecoj
Aspekto	senkolora travidebla likvaĵo
Molmaso	84.12 g·mol−1
Denseco	0.9509 g cm−3
Fandpunkto	−58.2 °C
Bolpunkto	130.6 °C
Refrakta indico	${\displaystyle n_{761}^{20}}$ 1,4366
Ekflama temperaturo	26 °C
Solvebleco	Akvo: Malmulte solvebla 9g/L Solvebla en eteroj, ketonoj, alkoholoj kaj en la plejmulto el la organikaj solvantoj.
Mortiga dozo (LD50)	1950 mg/kg (buŝe)
Sekurecaj Indikoj
Risko	R10 R36 R38
Sekureco	(S2) S23
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero Xi Irita
GHS etikedigo de kemiaĵoj[1]
GHS Damaĝo-piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝa substanco
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H226, H315, H319
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P210, P233, P240, P241, P242, P243, P264, P280, P302+352, P303+361+353, P305+351+338, P321, P332+313, P337+313, P362, P370+378, P403+235, P501
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

Ĉar la ciklopentanono estas pli peza ol la aero, ĝi estas danĝera al la medio. La substanco facile polimerizas sub la influo de acidaj kondiĉoj. Kiam varmigata, ĝi partoprenas en senhidratigaj reakcioj, produktantaj respektive 2-ciklopentileno-ciklopentanono kaj 2-ciklopentileno-2-ciklopentileno-ciklopentanono.^[2]

Per hidrogenigo ĝi povas estigi duoblan ciklopentanolon kaj kun posta senhidratigo ĝi produktas la 2,2-kvarmetileno-ciklopentanonon. Ĝi uzatas kiel solvanto por la epoksaj inkoj kaj kiel farbo-forigilo por tinkturoj kaj lakoj. Ciklopentanono estas ordinara antaŭanto de parfumoj, ĉefe tiuj rilatitaj al la jasmeno kaj la jasmono.

Ekzemploj inkludas la 2-pentil-ciklopentanono kaj la 2-heptil-ciklopentanono. Ĝi estas multuza sinteza peranto, kaj estas antaŭanto de la ciklopentobarbitalo. Ciklopentanono uzatas ankaŭ en fabrikado de la ciklopentilamino, la pesticido pentikurono kaj la pentaetilciklanono (CAS numero 15301-52-7).

Sintezo

• Sintezo de la ciklopentanono per varma cikligo de la baria aŭ kalcia adipato.

Sintezo de ciklopentanono per cikligo de la baria adipato.

Reakcio

• Ciklopentano estiĝas per reduktado de la ciklopentanono.^[3]

Sintezo de ciklopentano per reduktado de la ciklopentanono.

Literaturo

• Organic Synthesis - 2,4,4-trimetilciklopentanono
• Organic Synthesis- 2,Benzil-Ciklopentanono
• Organic Synthesis - Ciklopentanono
• NIST Chemistry WebBook
• Organic Synthesis Portal
• Wordpress
• Chemical Book

Kunrilataj kemiaĵoj

• 
  Metil-etil-ciklopentanono
• 
  Dumetil-ciklopentanono
• 
  Metil-ciklopentanono
• 
  Izoforono
• 
  Benzil-ciklopentanono
• 
  2,5-Dufenil-ciklopentanono
• 
  Furano
• 
  Tiofurano
• 
  Ciklopentobarbitalo
• 
  Jasmono
• 
  Pencikurono
• 
  Pentetilciklanono

Vidu ankaŭ

• Ketonoj
• Ciklopropano
• Ciklopropeno
• Ciklobutano
• Ciklopentano
• Cikloheksano
• Cikloheptano

Referencoj

1. PubChem
2. Chemical Book
3. Aromatic Organic Chemistry, Amit Arora

• Kategorio Ciklopentanono en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri kemio. Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).