zakładać

Old Polish

Etymology

From za- +‎ kładać. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zakɫadat͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zakɫadat͡ɕ/

Verb

zakładać impf

1. (attested in Lesser Poland) to provide with strong foundations, to embed firmly, to build
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 47, 2:

     Zacladana iest weselim wszelika zema gora Syon (fundatur exsultatione universae terrae, war. universa terra, mons Sion)

     [Zakładana jest wiesielim wszelikiej ziemie gora Syjon (fundatur exsultatione universae terrae, war. universa terra, mons Sion)]

2. to put something somewhere as a foundation
   • 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 4,2:

     Sinv moy, posluchay... slow mich vst a ge w syerczv twem iako silni fundament zakladay (quasi fundamentum construe)

     [Synu moj, posłuchaj... słow mych ust a je w siercu twem jako silny fundament zakładaj (quasi fundamentum construe)]

3. (attested in Masovia) to build from scratch
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 82:

     Bo slvgy ny[e]wolne pan, chcze gdze (pro gdze chcze), poszadzycz moze, dzedzyną nową przes nye zakladayącz a pothnoszącz (hereditatem per ipsos novam erigendo)

     [Bo sługi ni[e]wolne Pan, gdzie chce, posadzić może, dziedzinę nową przez nie zakładając a podnosząc (hereditatem per ipsos novam erigendo)]

4. (attested in Greater Poland) to provide help or material support
   • 1974 [1428], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kaliskie‎, volume IV, number 728, Kalisz:

     Yako mye Jaroslaw nye sacladal dzeszancz[cz]ø grzywen any gich vszitka mam

     [Jako mie Jarosław nie zakładał dziesięci[cz]ą grzywien ani jich użytka mam]

5. (attested in Lesser Poland) to slander
   • 1923 [1467], Helena Polaczkówna, editor, Najstarsza księga sądowa wsi Trześniowa 1419-1609‎, Trześniów, Podkarpackie Voivodeship, page 82:

     Super me potwarz szacladas... Ego nullam potwarzy *ney szacladam

     [Super me potwarz zakładasz... Ego nullam potwarzy nie zakładam]

6. to trip someone (to put one's foot under someone else as they are walking)
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 653:

     Voyska poganska... yąly mylego Iesucrista..., nyektorzy z boku pchayącz, nyektorzy zakladayącz nogam Iesucristovem swe sprostne golyenye, przetoz muszyl pascz

     [Wojska pogańska... jęli miłego Jesukrysta..., niektorzy z boku pchając, niektorzy zakładając nogam Jesukrystowem swe sprostne golenie, przetoż musił paść]

7. (reflexive with się) to defend oneself; to cover from legal obstacles
   • 1868 [1448], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎, volume XIV, page 252:

     Dum dominus iudex... Nicolao... homines reclinatos de Dunagow de iure Theuthunico adiudicavit al. skaszal, et ipse dominus archiepiscopus privilegio regali se protegebat al. zakladal sye non dando sentenciare al. skaszowacz domino iudici

     [Dum dominus iudex... Nicolao... homines reclinatos de Dunagow de iure Theuthunico adiudicavit al. skazał, et ipse dominus archiepiscopus privilegio regali se protegebat al. zakładał sie non dando sentenciare al. skazować domino iudici]

8. (reflexive with się, attested in Masovia) to agree that a winner gains something from the loser
   • 1920 [1401], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 93, Płońsk:

     Iacusz... [ducit] testes contra Petrum...: Iacom sø ia ne szacladal s Potrkem o trzi copi ani o yastrzøb

     [Jakusz... [ducit] testes contra Petrum...: Jakom się ja nie zakładał z Piotrkiem o trzy kopy ani o jastrząb]

Derived terms

nouns

• zakład
• zakładanie

 

Related terms

adjective

• zakładny

 

verbs

• kładać impf
• kłaść impf
• zakładować impf

 

Descendants

• Polish: zakładać
• Silesian: zakłŏdać

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “zakładać, zakładać się”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish zakładać. By surface analysis, za- +‎ kładać.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /zaˈkwa.dat͡ɕ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /zaˈkɫa.dat͡ɕ/
• (Lesser Poland):
  • (Przemyśl) IPA^(key): [zaˈkwa.dat͡ɕ]

• Audio 1; “zakładać”:

  (file)

• Audio 2; “zakładać się”:

  (file)

• Rhymes: -adat͡ɕ
• Syllabification: za‧kła‧dać

Verb

zakładać impf (perfective założyć)

1. (transitive) to put on (to put clothing or equipment on a person or animal) [with dative ‘onto whom or what’; or with na (+ accusative) ‘onto what’]

   Antonym: zdejmować

   Nie zakładaj kurtki, jest ciepło. ― Don't put on the jacket, it's warm outside.

2. (transitive) to install (to place something somewhere so that it may function)

   Zakładamy kablówkę w ciągu jednego dnia. ― We install cable TV in one day.

3. (transitive) to grab (to perform a specific named grab according to the rules of hand to hand combat) [with dative ‘whom’]
4. (transitive) to start; to found, to establish (to cause something to exist)

   W przyszłym miesiącu zakładamy z bratem firmę. ― Next month I am starting a company with my brother.

5. (transitive) to create, to set up

   Gdy zakładasz hasło, powinieneś zwrócić szczególną uwagę na jego złożoność. ― When you set up a password, you should pay special attention to its complexity.

6. (transitive, law) to file (to commit (official papers) to some office)
7. (intransitive) to assume (to suppose to be true, especially without proof)

   Zakładam, że nie zrobiłeś tego, o co prosiłam? ― I assume you haven't done the thing I asked?

8. (transitive) to spot, to cover (to pay for someone in the belief they will bay back) [with za (+ accusative) ‘for whom’]
9. (transitive) to cover, to put next to each other (to place objects on a surface) [with instrumental ‘with what’]
   • 1900 (first published 1855), Zygmunt Kaczkowski, “Mąż Szalony”, in Wybór Pism Zygmunta Kaczowskiego‎, volume 1, Gebethner i Wolff, archived from the original on 2022-05-13, page 135:

     A kiedy Żyd z wielkim respektem panu kłaniając się z daleka, zaraz i to bez wielkiego targu tak wiele drzewa, desek i gontów z onych górskich wiosek zakupił, że pieniędzmi za nie cały stół wielki założył, to pan, mając to na uwadze, że dotychczas ani grosza za ten materyał nigdy nie wzięło starostwo, bardzo był rad Żydowi, a nawet go gorzałkiem i piernikiem częstował.

     And when the Jew, bowing to the lord with great respect from a distance, immediately, and that without much haggling, bought so much wood, boards, and shingles from those mountain villages that he covered a large table with the money for them, then the lord, bearing in mind that up to that time the starostwo had never gotten a penny for those materials, was very grateful to the Jew, and even offered him vodka and gingerbread.

10. (transitive) to bookmark (to place a mark on a page in a book) [with instrumental ‘with what’]
11. (transitive, archaic) to block, to bar (to keep closed by put]ting something in front of it)
    • 1980, Magdalena Dubanowiczowa, Na Mongolskich Bezdrożach: Wspomnienia Z Zesłania 1940-1942‎, Polska Fundacja Kulturalna, page 100:

      ...kazał szczelnie zatkać otwory w dachu i mocno założyć drzwi, bo nadchodzi wielki buran.

      ...he said to tightly block the holes in the roof and strongly bar the door, because a big blizzard was approaching.

12. (transitive) to set (to establish a goal or plan)
    • 1935, Bolesław Prus, “Listy ze starego obozu. O badaniu życia codziennego”, in To i owo, Gebethner i Wolff:

      […] i nie zakładaj sobie zbyt obszernych planów […]

      […] and don't make overly broad plans for yourself […]

13. (transitive) to tuck (to place the edge of something under something else)
14. (reflexive with się) to bet, to impone, to wager, to make a bet [with z (+ instrumental) ‘with someone’] [with o (+ accusative) ‘the stakes, or the event bet on’]
    • 2014 June 8, “Porwana piękna „nieznana””, in Rzeczpospolita‎, archived from the original on 2022-05-13:

      - ... jestem gotów założyć się, że o sprawie nie wiedział. ... – dodaje amerykański kolekcjoner.

      "... I am ready to bet that he didn't know about the problem. ..." adds an American collector.

    • 2020 January 30, Krzysztof Kowalski, “Para buch, koła w ruch”, in Rzeczpospolita‎, archived from the original on 2022-05-13:

      Inżynier Richard Trevithick założył się o tysiąc funtów szterlingów z właścicielem kopalni węgla w Penydarran w Anglii o to, czy automobil parowy jego konstrukcji umieszczony na szynach, po których jeździły konne wagoniki, zdoła przeciągnąć na określonym dystansie ładunek 10 ton.

      The engineer Richard Trevithick bet the owner of a coalmine in Penydarran in England a thousand pounds sterling over whether a steam car built by him, put on rails on which little horse-drawn carts usually rode, would manage to pull a load of 10 tons a given distance.

15. (transitive, obsolete) to see, to find, to spot
16. (transitive, Middle Polish) to determine

    Synonyms: ustanawiać, ustalać

17. (reflexive with się) to be covered (to have many objects placed on top of) [with na (+ accusative) ‘on whom/what’]

    Synonym: nakładać się

18. (reflexive with się, obsolete) to founded, to be established
19. (reflexive with się, obsolete) to be based on
20. (reflexive with się, obsolete) to hide behind something
21. (transitive, Przemyśl) Synonym of zaprzęgać

Conjugation

Conjugation of zakładać impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		zakładać
present tense	1st	zakładam			zakładamy
	2nd	zakładasz			zakładacie
	3rd	zakłada			zakładają
	impersonal	zakłada się
past tense	1st	zakładałem, -(e)m zakładał	zakładałam, -(e)m zakładała	zakładałom, -(e)m zakładało	zakładaliśmy, -(e)śmy zakładali	zakładałyśmy, -(e)śmy zakładały
	2nd	zakładałeś, -(e)ś zakładał	zakładałaś, -(e)ś zakładała	zakładałoś, -(e)ś zakładało	zakładaliście, -(e)ście zakładali	zakładałyście, -(e)ście zakładały
	3rd	zakładał	zakładała	zakładało	zakładali	zakładały
	impersonal	zakładano
future tense	1st	będę zakładał, będę zakładać	będę zakładała, będę zakładać	będę zakładało, będę zakładać	będziemy zakładali, będziemy zakładać	będziemy zakładały, będziemy zakładać
	2nd	będziesz zakładał, będziesz zakładać	będziesz zakładała, będziesz zakładać	będziesz zakładało, będziesz zakładać	będziecie zakładali, będziecie zakładać	będziecie zakładały, będziecie zakładać
	3rd	będzie zakładał, będzie zakładać	będzie zakładała, będzie zakładać	będzie zakładało, będzie zakładać	będą zakładali, będą zakładać	będą zakładały, będą zakładać
	impersonal	będzie zakładać się
conditional	1st	zakładałbym, bym zakładał	zakładałabym, bym zakładała	zakładałobym, bym zakładało	zakładalibyśmy, byśmy zakładali	zakładałybyśmy, byśmy zakładały
	2nd	zakładałbyś, byś zakładał	zakładałabyś, byś zakładała	zakładałobyś, byś zakładało	zakładalibyście, byście zakładali	zakładałybyście, byście zakładały
	3rd	zakładałby, by zakładał	zakładałaby, by zakładała	zakładałoby, by zakładało	zakładaliby, by zakładali	zakładałyby, by zakładały
	impersonal	zakładano by
imperative	1st	niech zakładam			zakładajmy
	2nd	zakładaj			zakładajcie
	3rd	niech zakłada			niech zakładają
active adjectival participle		zakładający	zakładająca	zakładające	zakładający	zakładające
passive adjectival participle		zakładany	zakładana	zakładane	zakładani	zakładane
contemporary adverbial participle		zakładając
verbal noun		zakładanie

Derived terms

nouns

• zakład
• zakładacz
• zakładca
• zakładczarka
• zakładka
• zakładnica
• zakładniczka
• zakładnik
• zakładowca
• zakładziny

 

verbs

• zakładać siatkę impf, założyć siatkę pf
• zakładać sobie pętlę na szyję impf, założyć sobie pętlę na szyję pf
• zakładać szew impf, założyć szew pf

 

Related terms

adjectives

• zakładkowy
• zakładny
• zakładowy
• zakładzinowy

 

nouns

• zakładeczka
• zakładnictwo
• zakładzik
• zakładziny

 

verbs

• kładać impf
• kłaść impf
• zakłaść pf

 

Further reading

• zakładać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• zakładać się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• zakładać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “+32026”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zakładać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ZAKŁADAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 06.01.2010
• “ZAKŁADAĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 06.01.2010
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zakładać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “zakładać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zakładać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 125
• zakładać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• Aleksander Saloni (1899) “zakładać”, in “Lud wiejski w okolicy Przeworska”, in M. Arct, E. Lubowski, editors, Wisła : miesięcznik gieograficzno-etnograficzny (in Polish), volume 13, Warsaw: Artur Gruszecki, page 247)