kazać

See also: kazac

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *kāzàti with a semantic shift of to show, to draw one's attention with words or gestures -> to speak/tell -> to preach/to command. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ka(ː)zat͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /kazat͡ɕ/, /kɒzat͡ɕ/

Verb

kazać impf or pf

1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to command, to order; to tell [with accusative ‘whom’ and infinitive ‘to do what’]
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 32, 9:

     On kazal (mandavit) y stworzona sø

     [On kazał (mandavit) i stworzona są]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 13:

     Ne otworzil iesm vst mogich, bo ies ti kazal (quoniam tu fecisti)

     [Nie otworzył jeśm ust mojich, bo jeś ty kazał (quoniam tu fecisti)]

   • 1959 [1387], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 8, Poznań:

     Micolay kasal Stascovi precz

     [Mikołaj kazał Staszkowi precz]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 7, 7:

     Wstan, gospodne bosze moy, w kazny, iøsz ies kazal (quod mandasti)

     [Wstań, Gospodnie Boże moj, w kaźni, jąż jeś kazał (quod mandasti)]

   • 1959 [1387], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 10, Poznań:

     Jaco my Sandziwog kazal swemu ludu wzøndz dwoye skota

     [Jako mi Sędziwoj kazał swemu ludu wziąć dwoje skota]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 15:

     Pomdlecz kazal ies (tabescere fecisti) iaco paiøk duszø moiø

     [Pomdleć kazał jeś (tabescere fecisti) jako pająk duszę moję]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎, Krakow, page 183b:

     Gacz tobe, Drusiana, kaszø boszø moczø, aby thy... fstala

     [Jać tobie, Druzyjana, każę bożą mocą, aby ty... wstała]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 28:

     Kazacz imperare

     [Kazać imperare]

2. (attested in Lesser Poland) to preach (to teach moral values; to give a sermon)
   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎, Krakow, page 719:

     Brath wszelky... ma tho chovaczi, yzby mylczenye myal..., a tho kyedy mszą czthą... [albo] gdy kazą (praedicationis verbum proponitur) a slovo boze po[wiadają]

     [Brat wszelki... ma to chować, iżby milczenie miał.., a to kiedy mszą cztą... [albo] gdy każą (praedicationis verbum proponitur) a słowo boże po[wiadają]]

3. (attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. to hand over; to entrust
      • 1959 [1400], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 474, Poznań:

        Jacusz ne kazal swemu owczarzewi owecz ani tego vzitka ma

        [Jakusz nie kazał swemu owczarzewi owiec ani tego użytka ma]

4. to portray, to picture, to show
   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 34, 1:

     Wisedw Moyzesz... na gorø Nebo... y *kazø gemv pan (ostenditque ei dominus) wszitkø zemyø galaadskø

     [Wyszedw Mojżesz... na gorę Nebo... i każe jemu Pan (ostenditque ei Dominus) wszytkę ziemię galaadską]

Derived terms

adjectives

• kazany

 

nouns

• doskazanie
• kazanie

 

verbs

• dokazać pf, dokazować impf
• nakazać pf
• odkazać pf
• okazać pf, okazować impf
• przekazać pf
• przekazać pf, przekazować impf
• przykazać pf, przykazować impf
• rozkazać pf, rozkazować impf
• skazać pf, skazować impf
• ukazać pf, ukazować impf
• wskazać pf, wskazować impf
• wykazać pf, wykazować impf
• zakazać pf, zakazować impf

 

Related terms

adjectives

• niekazany
• skazany
• ukazany

 

nouns

• dokazanie
• dokazowanie
• kaźność
• kaźń
• niekazanie
• nieukazanie
• odkaz
• odkazanie
• odkaźca
• okazanie
• pokazanie
• pokazowanie
• pokaźń
• przekazanie
• przykaz
• przykazanie
• przykazowanie
• przykaźń
• rozkazanie
• skazacz
• skazanie
• skazawanie
• skazowanie
• skaźca
• skaźń
• ukazanie
• ukaziciel
• ukazowanie
• wskazanie
• wskazowanie
• wykazanie
• zakazanie
• zakaźń

 

verbs

• doskazać pf
• odewskazać pf
• odskazać pf

 

Descendants

• Polish: kazać
• Silesian: kŏzać

References

• Boryś, Wiesław (2005) “kazać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “kazać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “kazać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “kazać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “kazać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish kazać.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈka.zat͡ɕ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈka.zat͡ɕ/, /ˈkɒ.zat͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -azat͡ɕ
• Syllabification: ka‧zać

Verb

kazać impf or pf^[1]

1. (intransitive) to order, to tell, to command (to verbally recommend or demand that something be done) [with dative ‘whom’ and infinitive ‘to do what’]

   Rodzice kazali mi posprzątać pokój. ― My parents told me to clean up my room.

2. (intransitive) to make; to tell (to cause someone to do something) [with infinitive ‘to do what’]

   To każe przypuszczać. ― That really suggests something.

3. (intransitive) to dictate (to serve as a model)

   Synonym: nakazywać

   jak zwyczaj każe ― as is tradition/as custom dictates

4. (intransitive, obsolete) to order; to rule (to have control or authority over) [with instrumental ‘over whom/what’]
5. (transitive, Middle Polish, negated) to forbid, to ban
6. (transitive, Middle Polish) to enact a law or regulation
7. (transitive, Middle Polish) to suggest, to recommend, to advise
   1. (transitive, Middle Polish, negated) to advise against
8. (transitive, Middle Polish) to allow, to let, to permit
9. (transitive, Middle Polish) to ask for; to invite; to propose
10. (transitive, Middle Polish) to demand
11. (transitive, Middle Polish) to bring forth supernatural phenomena

Verb

kazać impf

1. (intransitive, archaic) to preach (to give a sermon)
2. (intransitive, obsolete) to declare (to announce officially)
3. (transitive, Middle Polish) to speak, to say

   Synonym: mówić

4. (transitive, Middle Polish) to speak publicly, to give a speech

   Synonym: przemawiać

5. (transitive, Middle Polish) to indicate

   Synonym: wskazywać

Conjugation

Imperfective:

Conjugation of kazać impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		kazać
present tense	1st	każę			każemy
	2nd	każesz			każecie
	3rd	każe			każą
	impersonal	każe się
past tense	1st	kazałem, -(e)m kazał	kazałam, -(e)m kazała	kazałom, -(e)m kazało	kazaliśmy, -(e)śmy kazali	kazałyśmy, -(e)śmy kazały
	2nd	kazałeś, -(e)ś kazał	kazałaś, -(e)ś kazała	kazałoś, -(e)ś kazało	kazaliście, -(e)ście kazali	kazałyście, -(e)ście kazały
	3rd	kazał	kazała	kazało	kazali	kazały
	impersonal	kazano
future tense	1st	będę kazał, będę kazać	będę kazała, będę kazać	będę kazało, będę kazać	będziemy kazali, będziemy kazać	będziemy kazały, będziemy kazać
	2nd	będziesz kazał, będziesz kazać	będziesz kazała, będziesz kazać	będziesz kazało, będziesz kazać	będziecie kazali, będziecie kazać	będziecie kazały, będziecie kazać
	3rd	będzie kazał, będzie kazać	będzie kazała, będzie kazać	będzie kazało, będzie kazać	będą kazali, będą kazać	będą kazały, będą kazać
	impersonal	będzie kazać się
conditional	1st	kazałbym, bym kazał	kazałabym, bym kazała	kazałobym, bym kazało	kazalibyśmy, byśmy kazali	kazałybyśmy, byśmy kazały
	2nd	kazałbyś, byś kazał	kazałabyś, byś kazała	kazałobyś, byś kazało	kazalibyście, byście kazali	kazałybyście, byście kazały
	3rd	kazałby, by kazał	kazałaby, by kazała	kazałoby, by kazało	kazaliby, by kazali	kazałyby, by kazały
	impersonal	kazano by
imperative	1st	niech każę			każmy
	2nd	każ			każcie
	3rd	niech każe			niech każą
active adjectival participle		każący	każąca	każące	każący	każące
contemporary adverbial participle		każąc
verbal noun		kazanie

Perfective:

Conjugation of kazać pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		kazać
future tense	1st	każę			każemy
	2nd	każesz			każecie
	3rd	każe			każą
	impersonal	każe się
past tense	1st	kazałem, -(e)m kazał	kazałam, -(e)m kazała	kazałom, -(e)m kazało	kazaliśmy, -(e)śmy kazali	kazałyśmy, -(e)śmy kazały
	2nd	kazałeś, -(e)ś kazał	kazałaś, -(e)ś kazała	kazałoś, -(e)ś kazało	kazaliście, -(e)ście kazali	kazałyście, -(e)ście kazały
	3rd	kazał	kazała	kazało	kazali	kazały
	impersonal	kazano
conditional	1st	kazałbym, bym kazał	kazałabym, bym kazała	kazałobym, bym kazało	kazalibyśmy, byśmy kazali	kazałybyśmy, byśmy kazały
	2nd	kazałbyś, byś kazał	kazałabyś, byś kazała	kazałobyś, byś kazało	kazalibyście, byście kazali	kazałybyście, byście kazały
	3rd	kazałby, by kazał	kazałaby, by kazała	kazałoby, by kazało	kazaliby, by kazali	kazałyby, by kazały
	impersonal	kazano by
imperative	1st	niech każę			każmy
	2nd	każ			każcie
	3rd	niech każe			niech każą
anterior adverbial participle		kazawszy
verbal noun		kazanie

Derived terms

adjectives

• kazalniczy
• kazalny
• kaznodziejski

 

nouns

• kazanie

 

verbs

• dokazać pf, dokazywać impf
• nakazać pf, nakazywać impf
• odkazać pf, odkazywać impf
• okazać pf, okazywać impf
• podkazać pf, podkazywać impf
• pokazać pf, pokazywać impf
• przekazać pf, przekazywać impf
• przykazać pf, przykazywać impf
• rozkazać pf, rozkazywać impf
• skazać pf, skazywać impf
• ukazać pf, ukazywać impf
• wskazać pf, wskazywać impf
• wykazać pf, wykazywać impf
• zakazać pf, zakazywać impf

 

Related terms

nouns

• kazalnia
• kazalnica
• kazalnictwo
• kaznodzieja
• kaznodziejstwo
• kaźń

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), kazać is one of the most used words in Polish, appearing 3 times in scientific texts, 1 time in news, 4 times in essays, 28 times in fiction, and 32 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 68 times, making it the 944th most common word in a corpus of 500,000 words.^[2]

References

1. “kazać”, in Słownik gramatyczny języka polskiego [Grammatical Dictionary of Polish], 2022
2. Ida Kurcz (1990) “kazać”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 174

Further reading

• kazać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• kazać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kazać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kazać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “KAZAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 19.01.2015
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “kazać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “kazać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “kazać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 305
• kazać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Upper Sorbian

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *kāzàti. Cognate to Lower Sorbian kazaś.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈkazat͡ʃ/
• Rhymes: -azat͡ʃ
• Syllabification: ka‧zać

Verb

kazać impf

1. (intransitive) to order, to tell, to command
2. (intransitive) to invite
3. (transitive) to claim

Conjugation

	person	singular	dual		plural
			virile	nonvirile
infinitive		kazać
transgressive		kazajo
present tense	1st	kazam	kazamoj		kazamy
	2nd	kazaš	kazataj	kazatej	kazaće
	3rd	kaza	kazataj	kazatej	kazaja, kazaju
past tense	1st	kazach	kazachmoj		kazachmy
	2nd	kazaše	kazaštaj	kazaštej	kazašće
	3rd	kazaše	kazaštaj	kazaštej	kazachu
imperative	1st	—	kazajmoj		kazajmy
	2nd	kazaj	kazajtaj	kazajtej	kazajće
	3rd	kazaj	—
active participle		kazacy
passive participle		kazany
ł-form		kazał
verbal noun		kazanje

Conjugation of kazać (imperfective)

This verb needs an inflection-table template.

Derived terms

nouns

• kazanje n

 

Further reading

• “kazać” in Soblex