Βρίσκεται κοντά στο όρος Αιγάλεω, νοτιοανατολικά της Ελευσίνας, νότια της Αττικής Οδού και δυτικά του Κηφισού ποταμού και της λεωφόρου Κηφισού. Το ανατολικό τμήμα του Χαϊδαρίου ήταν κυρίως βοσκοτόπια, με την αστική ανάπτυξη όμως ανάμεσα στις δεκαετίες του 1950 και του 1980 η περιοχή έχει γίνει αστική. Το 1955 ο δήμος Χαϊδαρίου αριθμούσε 13.773 κατοίκους. Κοντά στο Χαϊδάρι βρίσκεται το άλσος του Δαφνίου και η βυζαντινή Μονή Δαφνίου. Σημαντικά σημεία της πόλης, το Παλατάκι το οποίο ήταν η κατοικία του βασιλιά Όθωνα και αποτελεί τυπικό δείγμα αρχιτεκτονικής ρομαντικού ιστορισμού με νεογοτθικά στοιχεία και ο Διομήδειος Βοτανικός Κήπος του Πανεπιστημίου Αθηνών, που εκτείνεται σε 1.500 στρέμματα. Χαρακτηριστικά της περιοχής είναι το στρατόπεδο, όπως και τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά.
Περιοχές στις οποίες χωρίζεται γεωγραφικά το Χαϊδάρι είναι: το κέντρο Χαϊδαρίου, η Νέα Φώκαια,[3] η Αστυθέα, η Άνοιξη, το Δάσος, το Δαφνί και τα Κουνέλια. Την περιοχή του Χαϊδαρίου τη διασχίζει αρκετά σε μήκος η Λεωφόρος Αθηνών (ή Καβάλας) μέχρι την περιοχή του Δαφνίου, η οποία από κει και ύστερα είναι συνέχεια της Ιεράς οδού που διασχίζει τον Σκαραμαγκά, τα Διυλιστήρια Ασπροπύργου, την παραλία και καταλήγει στην Ελευσίνα στο ύψος της Χαλυβουργικής από το οποίο αρχίζει η Εθνική Οδός Αθηνών - Πατρών.
Στη διάρκεια του Αγώνα του 1821 στη γύρω περιοχή του Χαϊδαρίου έγιναν δύο μάχες με χρονική διαφορά μόλις δύο ημέρες η πρώτη στις 6 Αυγούστου 1826 και η δεύτερη στις 8 Αυγούστου του ίδιου έτους όπου ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και ο Φαβιέρος αντιμετώπισαν τον Κιουταχή.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στην περιοχή οικογένειες Μικρασιατών από τη Νέα Φώκαια, το Τσακμακλί Σμύρνης και άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας.[2]
Οι Μικρασιάτες έκτισαν τον Ναό της Παναγίας και μετέφεραν σε αυτόν τις εικόνες που διαφύλαξαν ως κειμήλια από τη Νέα Φώκαια της Μικράς Ασίας. Ο ναός αφιερώθηκε στην Παναγία σε ανάμνηση του Ναού της Νέας Φώκαιας της Μικράς Ασίας, αλλά καθιερώθηκε να τιμάται και η εορτή των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης που είχαν στο Τσακμακλί της Μικράς Ασίας.[3]
Ονομασία
Στην περιοχή του Ελαιώνα βρίσκεται ο πύργος Παλατάκι. Αυτός ο πύργος, βρισκόταν σε ένα μεγάλο περιφραγμένο αγρόκτημα, το οποίο στην αρχαιότητα ονομαζόταν Αχερδάριον. Το πώς προέκυψε αυτή η ονομασία παραμένει άγνωστο. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, λοιπόν, αυτό το μεγάλο αγρόκτημα περιήλθε στην ιδιοκτησία του Χαϊντάρ Πάσα ο οποίος το ονόμασε Χαϊδάρι, ονομασία η οποία στο πέρασμα των χρόνων δόθηκε σε όλη την περιοχή. Το όνομα του Χαϊδάρ Πασά δεν ξέρουμε αν ήταν πραγματικό ή παρατσούκλι, το οποίο προήλθε από την αραβική λέξη χαϊντάρ η οποία σημαίνει λιοντάρι και το έδωσε μόνος του στον εαυτό του εξαιτίας των πολλών λιονταριών τα οποία υπήρχαν τότε στην περιοχή και σιγά σιγά με το κυνήγι εξολοθρεύτηκαν.
Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δημιουργήθηκε στο Χαϊδάρι από τα SS ένα από τα σκληρότερα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Εκεί, μεταξύ πολλών άλλων φυλακίστηκε και ο Ναπολέων Σουκαντζίδης, ο οποίος ήταν ένας από τους διακόσιους που εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
Το 1937 ιδρύθηκε η ποδοσφαιρική ομάδα Α.Ο. Χαϊδαρίου. Το Χαϊδάρι, όπως αποκαλείται επίσης η ομάδα χρησιμοποιεί ως έδρα, το Δημοτικό Γήπεδο Δάσους Χαϊδαρίου. Έδρα της ομάδας ήταν το γήπεδο Σιδηρόπουλος το οποίο μετονομάστηκε, τον Μάιο του 2007, σε γήπεδο Τάκης Χαραλαμπίδης, ως ένδειξη τιμής στον αείμνηστο αθλητικό συντάκτη και επί μία περίοδο πρόεδρο του Α.Ο. Χαϊδαρίου, Τάκη Χαραλαμπίδη, ο οποίος απεβίωσε το 2001. Κάθε Μάιο ο Δήμος Χαϊδαρίου σε συνεργασία με τον αθλητικό σύλλογο (ΚΕΒΟΠ) πραγματοποιεί αγώνες στίβου με τη συμμετοχή όλων των σχολείων του δήμου.Το 1949 ιδρύθηκε η ΑΕ Δάσους Χαϊδαρίου. Το 1985 ιδρύθηκε ο Θρίαμβος Χαϊδαρίου. Στη σεζόν 2015/2016 επίσης ιδρύθηκε μια άλλη ομάδα ο Αστέρας Χαϊδαρίου ενώ την σεζόν 2018/2019 ιδρύθηκαν οι Λύκοι Χαϊδαρίου.
Το Χαϊδάρι διαθέτει πλήθος μνημείων αφιερωμένων στην μνήμη σημαντικών ανθρώπων που έζησαν, έδρασαν, έδωσαν μάχες ή και απεβίωσαν στην πόλη.
Μνημεία/Προτομές
Το μνημείο Χρυσοστόμου Μητροπολίτη Σμύρνης είναι μία μαρμάρινη στήλη με την προτομή του Χρυσοστόμου και δίπλα, δύο μαρμάρινες επιγραφές με τα ονόματα των πρώτων που εγκαταστάθηκαν στο Χαϊδάρι, προερχόμενων από τη Σμύρνη το 1924. Το έργο λαξεύθηκε το 1970 με δαπάνες του Συνδέσμου των εν Ελλάδι Νεοφωκαιαίων προς τιμήν των σφαγιασθέντων αδελφών τους κατά την περίοδο 1914-1922.[4]
Το μνημείο Θεόδωρου Κολοκοτρώνη είναι μια προτομή λαξευμένη από την γνωστή γλύπτρια Καλλιόπη Κουτήφαρη το 1991. Το μνημείο είναι δαπάνη του Πολιτιστικού Συλλόγου Πελοποννησίων του Δήμου Χαϊδαρίου Ο Μωριάς και βρίσκεται επί της οδού Στρατάρχου Καραϊσκάκη, στο Χαϊδάρι.
Το μνημείο Ελευθέριου Βενιζέλου είναι μια προτομή λαξευμένη από τον γλύπτη Πραξιτέλη Τζανουλίνο το 1983 και κοσμεί μια πράσινη γωνία επί της οδού Στρατάρχου Καραϊσκάκη,στο Χαϊδάρι. Το μνημείο είναι δαπάνη της Εστίας Κρητών του Δήμου Χαϊδαρίου. Στη βάση της προτομής αναγράφονται:
«ΤΑ ΕΘΝΗ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΤΡΕΦΟΥΝ
ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΟΠΙΣΩ
ΕΙΜΗ ΟΣΟΝ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΔΙΑ ΝΑ ΠΟΡΙΖΩΝΤΑΙ
ΤΑ ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΕΚΕΙΘΕΝ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ»
«Ω ΒΕΝΙΖΕΛΕ ΗΣΥΧΑΣΕ
ΛΕΥΤΕΡΗ ΑΝΑΠΑΥΣΟΥ
ΜΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΟΥ ΔΕ ΞΕΧΝΟΥΝ
ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΑ ΔΙΚΑ ΣΟΥ»
Το χάλκινο μνημείο του Ακρίτα που φιλοτέχνησε ο αείμνηστος Βάσος Καπάνταης. Η εμβληματική αυτή φυσιογνωμία, χαραγμένη από τα χρόνια της προσφυγιάς, λάξευσε πληθώρα έργων που ως θέμα είχαν τον προσφυγικό Ελληνισμό. Το μνημείο βρίσκεται στην Πλατεία Δημοκρατίας στο Χαϊδάρι, δημιουργήθηκε το 1987.
Το μνημείο Στρατιώτη είναι το άγαλμα που κοσμεί την πλατεία Ηρώων, επί της οδού Στρατάρχου Καραϊσκάκη και είναι το ηρώο της πόλης. Απεικονίζει έναν πολεμιστή σε πορεία και ο δημιουργός του είναι ο Αθανάσιος Λημναίος, ο οποίος το λάξευσε το 1970. Σε κάθε εθνική εορτή, οι τοπικοί άρχοντες καταθέτουν στεφάνια, αποδίδοντας φόρο τιμής υπέρ των πεσόντων μαχητών της αντίστασης του 1940-45, αλλά και όλων όσων πολέμησαν στο Χαϊδάρι.
Το μνημείο Αγωνιστών –Διομήδειος Κήπος είναι τρεις μαρμάρινες στήλες προς τιμήν των εκτελεσθέντων την 8η Σεπτεμβρίου 1944. Μέλη των τότε μυστικών οργανώσεων, πληροφοριών , δολιοφθορών και αντάρτικων ομάδων που κρατούνταν στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Χαϊδαρίου. Λαξεύθηκε το 1999 από το Νίκο Γεωργίου και βρίσκεται μερικά εκατοντάδες μέτρα της κεντρικής πύλης του Βοτανικού Κήπου Χαϊδαρίου.[5]
Το μνημείο Γεώργιου Καραϊσκάκη είναι μια προτομή λαξευμένη από τον Χαϊδαριώτη καλλιτέχνη Χάρη Λαλέ το 1998. Το μνημείο βρίσκεται σε περίοπτη θέση επί της ομώνυμης οδού, στην πλατεία μπροστά στο καινούριο Δημαρχείο Χαϊδαρίου.
Το μνημείο Εθνικής Αντίστασης είναι μια inox στήλη προς τιμήν των θυμάτων της γερμανικής κατοχής που φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Χαϊδαρίου, λίγο πριν από την εκτέλεση τους στην Καισαριανή. Είναι δημιούργημα του Χάρη Λαλέ το 2010 και βρίσκεται αριστερά της εισόδου του στρατοπέδου Χαϊδαρίου.
Πινακίδες (σημειώματα αγωνιστών):
Πρωτομαγιά
Γειά σας όλοι
πάμε στη μάχη
Κώστας Τσίρκας 1.5.44»
«Η κόρη μου η Ρήνα
να γίνει δασκάλα
Φιλώ τη γυναίκα μου
και το παιδί
Βαγγέλης 1.5.44»
«Πατερούλη
πάω για εκτέλεση
νάσαι περήφανος για
το μονάκριβο γιό σου
Ναπολέων 1.5.44»
Το μνημείο Νίκου Πλουμπίδη είναι μια μαρμάρινη στήλη που βρίσκεται στο ρέμα όπου εκτελέστηκε ο Νίκος Πλουμπίδης (1902 – 1954) στις 14/08/1954, στην Αγία Σοφία Χαϊδαρίου. Το μνημείο είναι λαξευμένο από τον γλύπτη Κώστα Κλουβάτο.
Το μνημείο Καρόλου Φαβιέρου είναι ίσως το παλιότερο μνημείο της πόλης, αφού φιλοτεχνήθηκε με πρωτοβουλία του Νικολάου ΘωνΗ μαρμάρινη στήλη από το μνημείο του Φαβιέρου στο Παλατάκι προς τιμήν του φιλέλληνα Καρόλου Φαβιέρου για τη συμβολή του στις μάχες του Χαϊδαρίου στις 6 και 8 Αυγούστου 1821. Σήμερα η προτομή είναι αποκομμένη από την μαρμάρινη στήλη, η οποία συνεχίζει να κοσμεί τον περίβολο της έπαυλης Παλατάκι, μπροστά από το αναψυκτήριο Ιστορικόν. Το στηθαίο του μνημείου βρίσκεται σήμερα στην αίθουσα δημοτικού συμβουλίου στο νέο Δημαρχείο, αφού υπέστη εργασίες συντήρησης.
Το μνημείο Μεγάλου Αλεξάνδρου βρίσκεται στο πάρκο Ανάπλαση του Δάσους Χαϊδαρίου, απέναντι από την είσοδο του Διομήδειου Βοτανικού Κήπου. Είναι δωρεά της Ένωσης Μακεδόνων Δυτικής Αττικής Μ. Αλέξανδρος το 2010 προς τιμήν του μεγάλου αυτού βασιλιά των Μακεδόνων. Επάνω στο μνημείο αναγράφεται η επιγραφή: «ΑΝΔΡΩΝ ΑΓΑΘΩΝ ΕΡΓΩ ΓΕΝΟΜΕΝΩΝ ΕΡΓΩ ΚΑΙ ΔΗΛΟΥΣΘΑΙ ΤΑΣ ΤΙΜΑΣ»
Νέο Θέατρο Χαϊδαρίου
Το Θέατρο Χαϊδαρίου που βρίσκεται εντός του Πάρκου Ιστορικής Μνήμης και Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης είναι ένας ανοιχτός χώρος πολιτισμού στον Δήμο Χαϊδαρίου. Εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2007 και έκτοτε αποτελεί σημείο αναφοράς για τα φεστιβάλ και τα πολιτιστικά δρώμενα του Δήμου. Κάθε καλοκαίρι φιλοξενεί πλήθος εκδηλώσεων που οργανώνει ο Δήμος Χαϊδαρίου, και όχι μόνο, τα οποία καλύπτουν όλο το φάσμα της τέχνης. Θεατρικές παραστάσεις καταξιωμένων θιάσων με γνωστούς ηθοποιούς, συναυλίες και χορευτικές παραστάσεις από παραδοσιακούς χορούς ως και παραστάσεις κλασικού χορού, φεστιβάλ και όλων των ειδών οι πολιτιστικές δραστηριότητες έχουν χώρο έκφρασης στο Νέο Θέατρο Χαϊδαρίου. Ακόμα ο χώρος φιλοξενεί παραστάσεις φορέων του Χαϊδαρίου και σχολείων της πόλης, ενώ διαθέτει σύγχρονα καμαρίνια και λοιπούς χώρους θεάτρου. Στις εγκαταστάσεις εδράζεται το Θεατρικό Εργαστήρι ΕΡΜΟΣ του Δήμου.
Ο δήμος διατηρεί ιστότοπο[6] με τα τοπικά νέα και τις εκδηλώσεις που διοργανώνονται στο Χαϊδάρι (συναυλίες, παραστάσεις, θέατρα σκιών, φιλανθρωπικές εκδηλώσεις κ.ά.).
Στον δήμο Χαϊδαρίου διέρχονται οι λεωφορειακές γραμμές: 031,731,750,801,803,811,836,845,865,866,868,876,890,892,Α15,Β15.
Πλησιέστερος σταθμός του μετρό είναι ο Σταθμός Αγία Μαρίνα (Μετρό Αθήνας), ο οποίος βρίσκεται κοντά στα σύνορα του Δήμου Χαϊδαρίου με τον Δήμο Αιγάλεω και του Δήμου Αγίας Βαρβάρας.
Ο Δήμος Χαϊδαρίου το 2020 επαναλειτούργησε τη δημοτική συγκοινωνία. Οι γραμμές της δημοτικής συγκοινωνίας, μαζί με αυτές που ξεκίνησαν λειτουργία μετά το 2020 και λειτουργούν το 2023, είναι οι εξής:
• Γραμμή 1: Μετρό Αγία Μαρίνα-Νοσοκομείο Αττικόν
• Γραμμή 2: Δάσος Χαϊδαρίου-Κέντρο Χαϊδαρίου-Μετρό Αγία Μαρίνα (η γραμμή αυτή είναι πιλοτική στην οποία γίνεται η κράτηση θέσεων).
• Γραμμή 3: Άνω Δάσος Χαϊδαρίου-Μετρό Αγία Μαρίνα
• Γραμμή 4: Δαφνί & Αφαία-Μετρό Αγία Μαρίνα
Κοινοτάρχες
Μετά την αναγνώριση του Χαϊδαρίου ως αυτόνομης κοινότητας, πρόεδροι διετέλεσαν οι: Πελοπίδας Λυχναρόπουλος (1935), Μιχαήλ Κουτσούκος, Αριστ. Ζωγράφος, Βασ. Κοντόπουλος, Βασ. Σαμαντάς, Σπ. Τζανέλλος, Παν. Πετρόπουλος και Πανταζής Σάσαλος (ως το 1947).
Με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης ουδεμία μεταβολή επήλθε στο Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 5.1.Β αυτού.
Το Χαϊδάρι έχει αδελφοποιηθεί με τη γαλλική πόλη Βιλνέβ ντ' Ασκ. Η αδελφοποίηση προετοιμάστηκε από τον επίτιμο πρόξενο Κωνσταντίνο Τουρνάκη το 1998. Το δημοτικό συμβούλιο Χαϊδαρίου με την υπ. αριθ. 639/21-12–2000 απόφασή του ενέκρινε και τυπικά την αδελφοποίηση των δύο πόλεων, ενώ τα πρωτόκολλα αδελφοποίησης υπογράφτηκαν στη γαλλική πόλη στις 13/1/2001 και στο Χαϊδάρι στις 25/8/2001 από τον τότε δήμαρχο Χαϊδαρίου Κυριάκο Ντηνιακό και τον Γάλλο ομόλογό του. Στις 9 Μαΐου 2009, παρουσία του δημάρχου Χαϊδαρίου Δημήτρη Μαραβέλια και αντιπροσωπείας παραγόντων της πόλης εγκαινιάστηκε η Πλατεία Χαϊδαρίου στη γαλλική πόλη. Σε ανταπόδοση της ονοματοθεσίας, ο Δήμος Χαϊδαρίου αποφάσισε να κάνει επίτιμο δημότη τον δήμαρχο της γαλλικής πόλης και να ονομάσει τον χώρο πρασίνου μπροστά στα Στρατόπεδα Χαϊδαρίου, στο Πάρκο Ιστορικής Μνήμης και Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης, Πλατεία Villeneuve d´Ascq, εγκαινιάζοντας και ένα μαρμάρινο μνημείο ως ανάμνηση της αδελφοποίησης των δύο πόλεων. Η ονοματοδοσία έγινε το 2010.
Σχετικά πολυμέσα
