From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων (Νομός Τρικάλων έως την 31η Δεκεμβρίου 2010) είναι μία από τις 74 περιφερειακές ενότητες της Ελλάδας και ανήκει γεωγραφικά αλλά και διοικητικά στην περιφέρεια Θεσσαλίας.
| Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων | |
| Περιφερειακή ενότητα | |
 | |
| Χώρα |  Ελλάδα |
| Πρωτεύουσα | Τρίκαλα |
| Ιστορική Πρωτεύουσα | |
| Δήμοι | 4 |
| Διοίκηση | |
| • Αντιπεριφερειάρχης | Χριστούλα Ντιντή (2024-) |
| Διοικητική διαίρεση | |
| • Περιφέρεια | Θεσσαλίας |
| Έτος δημιουργίας νομού | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Θεσσαλία |
| Έκταση | |
| • Συνολική | 3.387 τ.χλμ |
| • Κατάταξη | 13η |
| Πληθυσμός | |
| • Συνολικός | 131.085 (2011) |
| • Κατάταξη πληθ. | 26η |
| • Πυκνότητα | 38,74 κάτ./χλμ² |
| • Κατάταξη πυκν. | 50ή |
| Ταχ. κώδικες | 42Χ ΧΧ |
| Πιν. αυτοκινήτων | ΤΚ*, ΤΝ* |
| Ιστότοπος | |
Πιο συγκεκριμένα, αποτελεί μία από τις πέντε περιφερειακές ενότητες της Θεσσαλίας. Έχει έκταση 3.387 τ.χλμ. και πληθυσμό 156.585 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.[1]
Πρωτεύουσα της Π.Ε. είναι τα Τρίκαλα, με πληθυσμό 61.653 κατοίκους.
Η περιφερειακή ενότητα Τρικάλων κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια. Παλαιολιθικά δείγματα κατοίκησης έχουν εξακριβωθεί στο σπήλαιο της Θεόπετρας, όπου βρέθηκαν εργαλεία της μέσης και ανώτερης Παλαιολιθικής, αλλά και της μεσολιθικής περιόδου (περίπου 130000 - 8000 π.Χ.). Το σπήλαιο συνέχισε να κατοικείται ως το τέλος της νεολιθικής εποχής με αρχές χαλκοκρατίας (2800 π.Χ.), οπότε και εγκαταλείφθηκε. Βρέθηκαν κομμάτια από αγγεία της αρχαιότερης νεολιθικής εποχής (6000 - 5000 π.Χ.) με εμπίεστες νυχιές και γραπτά της μέσης νεολιθικής (5000 - 4000 π.Χ.). Νεολιθικού ενδιαφέροντος θέσεις έχουν εντοπιστεί επίσης κοντά στο χωριό Μεγάλο Κεφαλόβρυσο, 9 χλμ ΒΔ από τα Τρίκαλα, ενώ στο Ζάρκο βρέθηκε πήλινο πρόπλασμα σπιτιού, με ειδώλια, προσφορά σε θεμελίωση κατοικίας (νεότερης νεολιθικής εποχής, 5η χιλιετία π.Χ.). Η πρωτεύουσα του νομού συνδέεται με θεότητες της ιατρικής, όπως η νύμφη Τρίκκη. Προστάτιδα της υγείας και της ιατρικής, γεννήθηκε στις όχθες του Ληθαίου και έδωσε το όνομά της στην πόλη. Βασιλιάς της Τρίκκης ήταν ο γιατρός Ασκληπιός που θεωρείται τέκνο της πόλης. Συνέλεγε τα θεραπευτικά βότανά του στο όρος Κερκέτιο (Κόζιακας). Το ασκληπιείο της Τρίκκης ήταν από τα αρχαιότερα. Η Τρίκκη πήρε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο μαζί με την Οιχαλία και την Ιθώμη (σημερινό Φανάρι Καρδίτσας) με τριάντα και πλέον πλοία, με ηγέτες τα παιδιά του Ασκληπιού, Μαχάοντα και Ποδαλείριο, που ήταν ξακουστοί γιατροί επίσης.
Στους αρχαϊκούς χρόνους (700 - 478 π.Χ.), ο οργανωτής της Θεσσαλίας Αλεύας Πυρρός καθιέρωσε την τετραρχία. Το κράτος Εστιαιώτις ή Ίστιαιώτις απλωνόταν στα όρια της σημερινής Π.Ε. Τρικάλων. Η ονομασία, όπως περιγράφει ο Στράβων, οφείλεται στην εγκατάσταση αποίκων από την Ιστιαία της Εύβοιας.
Σπουδαίες πόλεις στην αρχαιότητα ήταν η Τρίκκη (σημερινά Τρίκαλα), το Αιγίνιον (σημερινή Καλαμπάκα) και η Πόρτα - Παζάρ ή Πόρτα Νικόλα (σημερινή Πύλη). Η όλη περιοχή ήταν πυκνοκατοικημένη, κυρίως γύρω από το ποτάμι. Όπως δείχνουν λείψανα οχυρώσεων και ευρήματα, αλλά και φιλολογικές αναφορές. Γνωστές περιοχές ήταν επίσης η Οιχαλία, ο Ζάρκος, ο Άτραξ κοντά στο χωριό Πηνειάδα, η Φαρκαδών κοντά στον Άτρακα, το Πελιναίο κοντά στο χωριό Πετρόπορος, η Φαλώρεια κοντά στο χωριό Μεγάρχη, η Πιάλεια, το Ποίτνειο κοντά στο χωριό Άγιος Προκόπιος με το ομώνυμο πανέμορφο μοναστήρι του, οι Γόμφοι κοντά στο Μουζάκι Καρδίτσας και τέλος η Οξύνεια.
Το 480 π.Χ. οι πόλεις υποτάχθηκαν στους Πέρσες, στην εκστρατεία εναντίον των Ελλήνων. Στη νομισματική ένωση των Θεσσαλών, γύρω στα 470 π.Χ., περιλαμβάνονται η Τρίκκη και η Φαρκαδών, ενώ το Πελιναίον που ήταν με τη Λάρισα έκοψε δικό του νόμισμα. Το 378 π.Χ. ενώθηκαν με τις άλλες θεσσαλικές πόλεις υπό τον Ιάσονα των Φερών. Το 352 π.Χ. ολόκληρη η Θεσσαλία ενώθηκε με το κράτος του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας και το 324 π.Χ. ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία εναντίον των Περσών.
Με την επικρότηση των Ρωμαίων το 197 π.Χ. η περιοχή της Τρίκκης γνώρισε καταστροφές και ερημώσεις από τις συγκρούσεις Ρωμαίων και Μακεδόνων. Ήταν η μόνη ελληνική δύναμη που αντιστάθηκε πεισματικά, με τον Φίλιππο Ε΄ και τον γιο του Περσέα, ο οποίος έδωσε την τελευταία ατυχή μάχη στην Πύδνα το 167 π.Χ. Η περιοχή των Τρικάλων δέχτηκε νωρίς τον χριστιανισμό. Από τον 1ο κιόλας αιώνα επικράτησε η νέα θρησκεία, η οποία εδραιώθηκε με το πέρασμα των επόμενων αιώνων (4ο, 5ο και 6ο), χτίζοντας τους ναούς στη ίδια θέση με τους αρχαίους και χρησιμοποιώντας τα υλικά τους, όπως στην Τρίκκη, στο Αιγίνιο, στο Ζάρκο. Στα βυζαντινά χρόνια η Τρίκκη ονομάστηκε Τρίκαλα και το Αιγίνιο, Σταγοί. Η περιοχή δέχτηκε επιθέσεις από τους εχθρούς της βυζαντινής αυτοκρατορίας (Γότθοι το 396, Ούννοι το 447, Σλάβοι το 577, Σαρακηνοί το 904, Νορμανδοί το 1081). Με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους ελευθερωτές των Αγίων Τόπων, σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας, το 1204, επιβλήθηκε η Φραγκοκρατία. Ο νομός Τρικάλων σύντομα επανήλθε στους Βυζαντινούς (1210-12) του Μιχαήλ Αγγέλου Κομνηνού Α΄ Δούκα, στο δεσποτάτο της Ηπείρου και αργότερα στο βυζαντινό κράτος, με την επανασύσταση, το 1216. Το εξασθενημένο Βυζάντιο αδυνατούσε να υπερασπιστεί τις επαρχίες του. Από τις αρχές του 14ου αι. νέοι επιδρομείς μαστίζουν την περιοχή, κυρίως Αλβανοί, ενώ οι Σέρβοι του Στέφανου Δουσάν (1331- 1355) κατέλαβαν τη δυτική Θεσσαλία (1348-1371). Δεσπότης της Ηπείρου με έδρα τα Τρίκαλα ορίστηκε ο ετεροθαλής αδελφός του Στέφανου Δουσάν, Συμεών Ούρεσης. Υπήρξε ο τελευταίος Σέρβος διοικητής της Θεσσαλίας, μετά τον θάνατο του Στέφανου. Συγγενής της οικογένειας των Φιλανθρωπινών, εγκατέλειψε νωρίς (1381) την εξουσία και έγινε μοναχός. Με το όνομα Ιωάσαφ ίδρυσε το Μεγάλο Μετέωρο, με τον Αθανάσιο Μετεωρίτη.
Στους βράχους των Μετεώρων κατέφυγαν ερημίτες από τον 11ο αιώνα, οι οποίοι με την εισβολή των Τούρκων (1393) αυξήθηκαν και δημιούργησαν πολιτεία ολόκληρη με περισσότερα από είκοσι μοναστήρια. Αιτία η καταπίεση, η βαριά φορολογία και η εξαθλίωση των Ελλήνων, καθώς οι εύφορες εκτάσεις πέρασαν στα χέρια των κατακτητών. Πολλοί κάτοικοι κατέφυγαν σε ορεινές δυσπρόσιτες περιοχές, απολαμβάνοντας την ελευθερία τους. Η οικοτεχνία άνθησε τους τελευταίους ιδίως αιώνες, από τα τέλη του 17ου ως τις αρχές του 19ου αι. Ονομαστά ήταν τα δέρματα και τα μάλλινα υφαντά των Τρικάλων, τα βαμβακερά του Ζάρκου, τα μεταξωτά της Καλαμπάκας.
Στα Τρίκαλα λειτούργησε η περίφημη Σχολή Τρίκκης από το 1543 έως το 1854, με μικρές διακοπές, στον παλαιό ναό της Αγίας Επισκέψεως, όπου δίδαξαν ονομαστοί δάσκαλοι. Το 1856 μεταφέρθηκε μαζί με τη βιβλιοθήκη στο μοναστήρι του Αγίου Βησσαρίωνα ή Δούσικο και ονομάστηκε Ελληνική Σχολή. Τα Τρίκαλα ελευθερώθηκαν το 1881, αλλά μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897 περιήλθαν ξανά στους Τούρκους ως το 1898, που ελευθερώθηκαν οριστικά, ύστερα από επαναστάσεις, αγώνες και θυσίες αιώνων. Μεγάλη μορφή του αγώνα υπήρξε ο Παπαθύμιος Βλαχάβας (1808). Το χωριό Γριζάνο (πρώην Γκριζάνο ή Βλυζάνο ονομασμένο έτσι προς τιμήν του βασιλεά Βλύζα της περιοχής εκείνης) αποτέλεσε τα σύναρα της ελεύθερης Ελλάδας από το 1898 έως το 1911.
Η Π.Ε. Τρικάλων είναι η δεύτερη σε έκταση και η τρίτη σε πληθυσμό από τις πέντε περιφερειακές ενότητες της Θεσσαλίας. Κατέχει το βορειοδυτικό τμήμα της Θεσσαλίας και συνορεύει με τις Π.Ε. Γρεβενών (βόρεια), Λάρισας (ανατολικά), Καρδίτσας (νότια), Άρτας και Ιωαννίνων (δυτικά). Καταλαμβάνει έκταση 3.367 τ.χλμ., από τα οποία το 72% είναι ορεινο, το 11% ημιορεινό και το 17% πεδινό, ενώ Ο πληθυσμός της ανερχόταν σε 156.585 κατοίκους, κατά την απογραφή του 2011.
Η Π.Ε. Τρικάλων είναι η περισσότερο ορεινή της Θεσσαλίας και περιβάλλεται στις τρεις πλευρές της από βουνά. Στα ανατολικά υψώνεται ο Τίτανος (693 μ.) και τα βουνά του Ζάρκου, που τη διαχωρίζουν από την Π.Ε. Λάρισας. Βόρεια βρίσκονται τα Αντιχάσια, με ψηλότερες κορυφές την Οξυά (1.416 μ.) και τα Μετερίζια (1.381 μ.) Βόρεια, στα σύνορα με την Π.Ε. Γρεβενών, βρίσκονται τα Χάσια (ψηλότερες κορυφές Κράτσοβο 1.554 μ. και Ορθοβούνι 1.106 μ.) και δυτικά υπάρχει ο ορεινός όγκος της Νότιας Πίνδου, που καταλαμβάνει αρκετά μεγάλο τμήμα της περιφερειακής ενότητας. Συγκεκριμένα, στα σύνορα με την Π.Ε. Ιωαννίνων υψώνονται οι κορυφές Άσπρα Λιθάρια (1.823 μ.) και Κατάρα (1.705 μ.). (Διαμέσου αυτής γίνεται η επικοινωνία μεταξύ Θεσσαλίας και Ηπείρoυ). Νοτιότερα βρίσκονται τα βουνά Λάκμος (Περιστέρι 2.295 μ.) και Τζουμέρκα (2.429 μ.).
Τα βασικά ποτάμια της Π.Ε. Τρικάλων είναι είτε παραπόταμοι του Πηνειού (Μαλακασιώτης, Μουργκάνης, Ληθαίος, Παλαιοχωρίτης, Αγιαμονιώτης, Νεοχωρίτικος, Πορταϊκός), είτε παραπόταμοι του Αχελώου ή Ασπροπόταμου. Ας σημειωθεί ότι οι δύο μεγάλοι αυτοί ποταμοί πηγάζουν ουσιαστικά από το ίδιο το σημείο, στο ΒΔ άκρο της περιφερειακής ενότητας, από όπου πηγάζουν, επίσης, ο Αώος και ο Άραχθος.
Το κλίμα της Π.Ε. Τρικάλων είναι ηπειρωτικό, με δριμύ κρύο το χειμώνα και εξαιρετικά ζεστό καλοκαίρι. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 16-17 C στα πεδινά και χαμηλότερη στα ορεινά.
Η Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων χωρίζεται σε 4 δήμους. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της είναι τα Τρίκαλα, με πληθυσμό 61.653 κατοίκους, κατά την απογραφή του 2011. Αποτελεί εμπορικό, βιομηχανικό, διοικητικό και εκκλησιαστικό κέντρο. Σημαντικότερες περιοχές του νομού, ως μεγαλύτερα οικιστικά κέντρα, που ακολουθούν πληθυσμιακά και για παροχή υπηρεσιών είναι οι πόλεις Καλαμπάκα, Πύλη, Φαρκαδώνα καθώς και η Οιχαλία ως μεγάλος οικισμός του νομού. Μεγάλα χωριά είναι τα Μεγάλα Καλύβια, το Κεφαλόβρυσο, οι Γόμφοι το Γριζάνο και άλλα μικρότερα.
Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών της περιφερειακής ενότητας, δείτε επίσης Διοικητική διαίρεση νομού Τρικάλων.
Η οικονομία της Π.Ε. Τρικάλων είναι κυρίως αγροτική. Στα πεδινά μέρη καλλιεργούνται δημητριακά και λαχανικά με χρήση σύγχρονων αγροτικών μέσων. Ανεπτυγμένη είναι και η εκτροφή ζώων, ιδιαίτερα βοοειδών, η οποία έχει δημιουργήσει αντίστοιχες βιομηχανίες γάλακτος. Ο δασικός πλούτος αποτελεί μία άλλη σημαντική οικονομική πηγή για τον νομό. Σημαντικό ρόλο έχει αρχίσει να παίζει ο τουρισμός και οι υπηρεσίες, αφού τα τελευταία χρόνια ο νομός δέχεται μεγάλο αριθμό επισκεπτών όλο τον χρόνο.
Η Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς στο ηπειρωτικό τμήμα της Ελλάδας. Εκτιμάται ότι περίπου ένα εκατομμύριο τουρίστες την επισκέπτονται τόσο τους θερινούς, αλλά κυρίως τους χειμερινούς μήνες. Κυριότεροι τουριστικοί προορισμοί θεωρούνται τα Μετέωρα και η πόλη της Καλαμπάκας, η πόλη των Τρικάλων, η πόλη της Πύλης με τα μοναδικά γεφύρια και μοναστήρια της, οι παραδοσιακοί οικισμοί του ορεινού όγκου της Πύλης, καθώς και το χιονοδρομικό κέντρο που λειτουργεί στο Περτούλι.
Τα Μετέωρα θεωρούνται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του κόσμου. Προστατεύονται από την UNESCO και αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και το δεύτερο πιο αξιόλογο μοναστηριακό κέντρο στην Ελλάδα, μετά το Άγιο Όρος.
Οι περίεργοι και ογκώδεις αυτοί γεωλογικοί σχηματισμοί κατοικήθηκαν για πρώτη φορά τον 11ο αιώνα από ερημίτες μοναχούς, που αργότερα αποτέλεσαν τη σκήτη της Δούπιανης. Το 14ο αιώνα ο όσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης οργάνωσε το πρώτο μοναστικό κοινόβιο στο Μεγάλο Μετέωρο. Στους επόμενους έξι αιώνες, 24 μοναστήρια οργανώθηκαν και λειτούργησαν στους απόκρημνους βράχους των Μετεώρων. Σήμερα σώζονται στο ακέραιο και συνεχίζουν τη λειτουργία τους έξι μοναστήρια:
Καθημερινά συρρέουν χιλιάδες επισκέπτες από όλα τα μέρη της γης για περισυλλογή και προσευχή, ώστε να έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τη ζωή των μοναχών, να θαυμάσουν το φυσικό τοπίο, την καλλιτεχνική αρχιτεκτονική και αγιογραφία, μελετήσουν ανεκτίμητα από κοντά κειμήλια και θησαυρούς του βυζαντινο΄θ πολιτισμού.
Τα Τρίκαλα είναι πρωτεύουσα της ομώνυμης περιφερειακής ενότητας. Τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης είναι:
| Όνομα | Από | Έως | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|
| 1 Ιανουαρίου 2011 | 31 Δεκεμβρίου 2023 | Χρήστος Μιχαλάκης (1965-) | Εκλεγείς το 2010, επανεξελέγη το 2014 και το 2019. |
| Χριστούλα Ντιντή | 1 Ιανουαρίου 2024 | Σήμερα | Εξελέγη το 2023. |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg){kind=small}
