Λαϊκό Κόμμα (Ισπανία)

Το Λαϊκό Κόμμα (ισπανικά:Partido Popular, PP) είναι συντηρητικό^[7] πολιτικό κόμμα στην Ισπανία. Συχνά εκφράζει εθνικιστικές θέσεις ενώ στον οικονομικό τομέα θεωρείται νεοφιλελεύθερο.^[2]

Λαϊκό Κόμμα Partido Popular
Πρόεδρος	Αλβέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο
Εκπρόσωπος στο Κογκρέσο	Καγιετάνα Άλβαρεζ ντε Τολέδο
Εκπρόσωπος στη Γερουσία	Χαβιέρ Μαρότο
Ιδρυτής	Μανουέλ Φράγα Ιριβάρνε
Ίδρυση	20 January 1989, πριν 35 έτη (20 January 1989)
Συγχώνευση των	Λαϊκή Συμμαχία Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα Φιλελεύθερο Κόμμα
Προκάτοχος	Λαϊκή Συμμαχία
Έδρα	Γένοβα 13, 28004 Μαδρίτη
Πτέρυγα νεολαίας	Νέες Γενιές του Λαϊκού Κόμματος
Ιδεολογία	Συντηρητισμός[1] Νεοφιλελευθερισμός[2] Χριστιανοδημοκρατία[1] Φιλοευρωπαϊσμός Μοναρχισμός[3] Εθνικιστικές τάσεις[4]
Πολιτικό φάσμα	Δεξιά[5] Κεντροδεξιά[6]
Ευρωπαϊκή προσχώρηση	Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα
Ομάδα Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου	Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα
Διεθνής προσχώρηση	Κεντρώα Δημοκρατική Διεθνής Διεθνής Δημοκρατική Ένωση
Χρώματα	Γαλάζιο
Κογκρέσο των Αντιπροσώπων	137 / 350
Γερουσία	120 / 265
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο	22 / 61
Περιφερειακά κοινοβούλια	452 / 1.268
Ιστότοπος
www.pp.es
Πολιτικό σύστημα στην Ισπανία Πολιτικά κόμματα Εκλογές

Ιδρύθηκε το 1989 μετά την επανίδρυση της Λαϊκής Συμμαχίας που είχε ενσωματώσει κατά τη διάρκεια της ισπανικής μετάβασης στη δημοκρατία πολλούς τέως πολιτικούς της δικτατορίας του Φράνκο. Ωστόσο, υπό την καθοδήγηση του Χοσέ Μαρία Αθνάρ κατάφερε να ανατρέψει την κυριαρχία του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος και το 1996 να αναδειχθεί πρώτο κόμμα, κυβερνώντας με την υποστήριξη της καταλανιστικής Σύγκλισης και Ένωσης. Μετά την σχετικά επιτυχή πορεία του, κατά τη δεύτερη θητεία του το 2000 με απόλυτη πλειοψηφία οδήγησε την Ισπανία στον πόλεμο του Ιράκ και σε πιο συντηρητικές θέσεις, κάτι που απέτρεψε την επανεκλογή του το 2004 όταν και ηττήθηκε από το ανανεωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα του Ροδρίγεθ Θαπατέρο. Επανήλθε στην εξουσία το 2011 υπό την καθοδήγηση του Μαριάνο Ραχόι, εν μέσω της οικονομικής κρίσης. Η νέα θητεία του έφερε στο φως πλήθος σκανδάλων που ωστόσο δεν απέτρεψαν το κόμμα από το να βγει πρώτο στις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου 2015 και στις επαναληπτικές του Ιουνίου 2016. Από την 29η Οκτωβρίου του ίδιου έτους, με τη θετική ψήφο του Κόμματος των Πολιτών, του Συνασπισμού των Κανάριων και την αποχή της πλειοψηφίας των βουλευτών του Σοσιαλιστικού Κόμματος, διακυβέρνησε ως κυβέρνηση μειοψηφίας, κατάσταση που αναιρέθηκε με την πετυχημένη πρότασης μομφής των Σοσιαλιστών τον Ιούνιο του 2018.

Από τον Ιούλιο του 2018 πρόεδρος του κόμματος και αντικαταστάτης του Μαριάνο Ραχόι είναι ο Πάμπλο Κασάδο.

Διατηρεί οργανώσεις σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο και εκλογικές συνεργασίες με διάφορα περιφερειακά και τοπικά κόμματα όπως η Ένωση του Ναβαρικού Λαού στη Ναβάρα.

Εξέλιξη

Η έδρα του Λαϊκού Κόμματος στη Μαδρίτη

Η Λαϊκή Συμμαχία

Πρόγονος του Λαϊκού Κόμματος υπήρξε η Λαϊκή Συμμαχία που ιδρύθηκε το 1976 μετά τη σύγκλιση διάφορων δεξιών κομμάτων υπό την ηγεσία τέως φρανκιστών πολιτικών. Πρόεδρος και σημαίνουσα προσωπικότητά της ήταν ο μετριοπαθής Μανουέλ Φράγα Ιριβάρνε, τέως υπουργός Τουρισμού της δικτατορίας. Εκλογικά αναδείχθηκε σταδιακά στη δεύτερη δύναμη του Ισπανικού Κοινοβουλίου της ισπανικής μετάβασης στη δημοκρατία μετά την κατάρρευση της Ένωσης Δημοκρατικού Κέντρου και την ενσωμάτωση πολλών πολιτικών του στη Συμμαχία, πολύ μακριά ωστόσο από το παντοδύναμο Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα του Φελίπε Γκονθάλεθ. Επίσης κυβέρνησε σε παραδοσιακά συντηρητικές περιφέρειες όπως η Γαλικία, οι Βαλεαρίδες και η Κανταβρία αν και ποτέ δεν υπήρξε πραγματική εναλλακτική επιλογή για τη διακυβέρνηση της χώρας έναντι των Σοσιαλιστών.^[8] Η εσωτερική κρίση μετά τις εκλογές του 1986 και την παραίτηση του Φράγα λύθηκε με την αναδιάρθρωσή του και την ανάρρηση στην προεδρία του Χοσέ Μαρία Αθνάρ που επέφερε την πολυπόθητη ανανέωση του κόμματος, μακριά από το φάντασμα της δικτατορίας.^[9] Το κόμμα μετονομάστηκε σε Λαϊκό Κόμμα.

Το νέο Λαϊκό Κόμμα υπό τον Αθνάρ

Η αντιπολίτευση του Χοσέ Μαρία Αθνάρ μέχρι τα δύο πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990 θεωρείται μέτρια και άκαρπη.^[9] Το νέο κόμμα δεν κατάφερε να εκμεταλλευθεί τη σταδιακή απώλεια ψήφων του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος και τη στροφή των νέων και των μεγάλων πόλεων προς το ίδιο ήδη από τις εκλογές του 1989.^[10] Η εικόνα διάσπασης της εκλογικής ομάδας των Σοσιαλιστών και μετά τις εκλογές του 1993 όταν και κυβέρνησαν με την υποστήριξη των καταλανιστών της Σύγκλισης και Ένωσης και τα διάφορα σκάνδαλα που στοίχειωναν την κυβέρνηση μείωσαν ακόμη περισσότερο την εκλογική δύναμή τους.^[11] Στις εκλογές του 1996, το Λαϊκό Κόμμα δεν κέρδισε με τη διαφορά που αναμενόταν, με μόνο 300.000 ψήφους διαφορά από το PSOE.^[12] Οι 156 βουλευτές του δεν αρκούσαν για να κυβερνήσει και διά τούτου χρειάστηκε η ψήφος της Σύγκλισης και Ένωσης, του Βασκικού Εθνικιστικού Κόμματος και του Συνασπισμού των Κανάριων. Παράλληλα, η απειρία του κόμματος και η μικρή διαφορά στις ψήφους δεν απέτρεπαν τους Σοσιαλιστές να ελπίζουν σε μια σύντομη κατάρρευση της δεξιάς και επιστροφής τους στην εξουσία.^[12]

Η πρώτη θητεία: 1996

Η πρώτη κυβέρνηση του Αθνάρ επανδρώθηκε με επαγγελματίες πολιτικούς για τους οποίους η ιστορική μετάβαση στη δημοκρατία δεν είχε ουδεμία συμβολική σημασία.^[13] Χαρακτηριστικά της, σχετικά ομαλής, περιόδου ήταν η ανάκαμψη της οικονομίας (που είχε ξεκινήσει ήδη από τους Σοσιαλιστές),^[14] η συνέχιση των ιδιωτικοποιήσεων και η τήρηση των δεσμεύσεων της συνθήκης του Μάαστριχτ.^[15] Κύριος τομέας σύγκρουσης μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης ήταν η τάση της πρώτης να ασκεί έλεγχο στα ΜΜΕ υπέρ της ίδιας.^[16] Ταυτόχρονα, οι ιδιωτικοποιήσεις οδήγησαν στη γένεση ενός ιδιωτικού ολιγοπωλείου,^[14] παρόντος μέχρι σήμερα στην Ισπανία. Επίσης ορίστηκε η κατάργηση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας για το 2001.

Οι συνομιλίες του Βασκικού Εθνικιστικού Κόμματος με την ΕΤΑ προκάλεσαν ρήξη στη συνεργασία του με το Λαϊκό Κόμμα και την απόσυρση της υποστρήριξης των Βάσκων.

Η 2η κυβέρνηση του Αθνάρ, το 2003

Η δεύτερη θητεία: 2000

Στις βουλευτικές εκλογές του 2000 το Λαϊκό Κόμμα έλαβε 183 έδρες στο κοινοβούλιο έναντι 125 των Σοσιαλιστών, αποκτώντας με αυτό τον τρόπο για πρώτη φορά απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.^[17] Το μεγαλύτερο ζήτημα της δεύτερης θητείας του Χοσέ Μαρία Αθνάρ ως πρωθυπουργού της χώρας ήταν η σύγκλιση με τον Τζορτζ Μπους τον νεότερο και τον Τόνι Μπλερ και η απόφαση της συμμετοχής στον παράνομο πόλεμο εναντίον του Ιράκ το 2003 παρά τις μεγάλες διαδηλώσεις και την ξεκάθαρα αντίθετη άποψη των πολιτών της χώρας. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της Αλ Κάιντα σε τρένα του προαστιακού της 11 Μαρτίου 2004 και οι λανθασμένοι χειρισμοί της κυβέρνησης που κατηγόρησε την ΕΤΑ θεωρείται ότι έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην ήττα του κόμματος από τον Χοσέ Λουίς Ροδρίγεθ Θαπατέρο στις εκλογές του ίδιου μήνα (148 έδρες έναντι των 164 των Σοσιαλιστών).

Διαδήλωση του ΛΚ για την αποφυλάκιση ενός μέλους της ΕΤΑ το 2007

Στην αντιπολίτευση υπό τον Μαριάνο Ραχόι: 2004 - 2011

Νέος πρόεδρος του κόμματος και επομένως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ορίστηκε ο Μαριάνο Ραχόι. Οι κύριοι τομείς αντιπαλότητας μεταξύ του Λαϊκού Κόμματος και των Σοσιαλιστών υπήρξαν τα θέματα της νομιμοποίησης των παράνομων μεταναστών, ο πολιτικός διάλογος με την ΕΤΑ και η προώθηση νέων καθεστώτων αυτονομίας για τις περιφέρειες, με αυτό της Καταλονίας το 2006 να προκαλεί τον μεγαλύτερο αναβρασμό. Στις βουλευτικές εκλογές του 2008 το PSOE διατήρησε την πρωτιά έναντι του PP με (169 και 154 έδρες αντίστοιχα). Η νέα ήττα προκάλεσε κύμα αμφισβήτησης του προέδρου Ραχόι. Το κόμμα βγήκε πρώτο στις ευρωεκλογές του 2009 (23 έναντι 21 εδρών) αλλά την ίδια εποχή πολλοί πολιτικοί συνελήφθησαν με την κατηγορία της διαφθοράς σε ένα σκάνδαλο γνωστό ως υπόθεση Γκούρτελ.

Από την εκστρατεία του ΛΚ «Όχι Αύξηση στο ΦΠΑ» (No mas iva) το 2010.^[18] Τελικά, το ΦΠΑ ανέβηκε από 16% σε 18%, και έφτασε το 21%.

Επαναφορά στην εξουσία: 2011

Η οικονομική κρίση και οι λανθασμένοι χειρισμοί της κυβέρνησης οδήγησαν στην ήττα των Σοσιαλιστών στις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου 2011και την ανάδειξη του Λαϊκού Κόμματος πρώτου με απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία (186 έδρες έναντι 110 του PSOE).

Γενικές εκλογές του 2015 και πολιτικό αδιέξοδο

Οι γενικές εκλογές του 2015 διεξήχθησαν στις 20 Δεκεμβρίου.^[4] Το αποτέλεσμα ήταν θετικό για το Λαϊκό Κόμμα, καθώς κατάφερε να παραμείνει το δημοφιλέστερο κόμμα, ωστόσο έχασε τις 64 από τις 187 έδρες που είχε καταλάβει στις προηγούμενες εκλογές και συνεπώς την αυτοδυναμία. Οι εκλογές οδήγησαν σε ένα εύθραυστο κοινοβούλιο, όπου κανένα κόμμα δεν είχε την πλειοψηφία.^[5] Το πολιτικό αδιέξοδο ενισχύθηκε έπειτα από την άρνηση του Ραχόι να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού τον Ιανουάριο του 2016 και την αποτυχία του γενικού γραμματέα των Σοσιαλιστών, Πέδρο Σάντσεθ, να λάβει την υποστήριξη του Μπορούμε σε μια πιθανή συνεργασία με τους Πολίτες και τον Συνασπισμό των Κανάριων.^[6] Εν τω μεταξύ, ο Μαριάνο Ραχόι λειτουργούσε ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός.

Επαναληπτικές εκλογές του 2016: κυβέρνηση μειοψηφίας

Στις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου 2016, το Λαϊκό Κόμμα αναδείχθηκε εκ νέου πρώτο. Η άρνηση των Σοσιαλιστών να υποστηρίξουν μια κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι και η αδυναμία τους να έρθουν σε συμφωνία με το Μπορούμε και του Καταλανούς εθνικιστές επέφερε ένα νέο πολιτικό αδιέξοδο. Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου η προοπτική τρίτων συνεχόμενων εκλογών ήταν εμφανής. Εν τούτοις η εξέγερση της πλειοψηφίας των περιφερειακών βαρόνων του Σοσιαλιστικού Κόμματος με επικεφαλής την Σουσάνα Ντίαθ και η απόπεμψη του Πέδρο Σάντσεθ,^[7] που εξαρχής είχε υιοθετήσει αρνητική στάση έναντι οποιασδήποτε συνεννόησης με το Λαϊκό Κόμμα, από τη θέση του γενικού γραμματέα, άλλαξε τη θέση των Σοσιαλιστών. Στις 29 Νοεμβρίου 2016, ο Μαριάνο Ραχόι έλαβε την ψήφο εμπιστοσύνης του Κοινοβουλίου της Ισπανίας με τη θετική ψήφο του Κόμματος των Πολιτών, του Συνασπισμού των Κανάριων και την αποχή της πλειοψηφίας των βουλευτών του Σοσιαλιστικού Κόμματος.^[8]

Ο Πάμπλο Κασάδο και ο Μαριάνο Ραχόι στο 19ο συνέδριο του ΛΚ, τον Ιούλιο του 2018.

Πρόταση μομφής του Σοσιαλιστικού Κόμματος και διαδοχή του Ραχόι: Ιούνιος 2018

Στις 25 Μαΐου 2018, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ισπανίας (PSOE) κατέθεσε πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης του Μαριάνο Ραχόι, μετά την καταδίκη του συντηρητικού κόμματος για την «υπόθεση Γκούρτελ».^[19] Την 1η Ιουνίου 2018, η πρόταση μομφής υπερψηφίστηκε από την ολομέλεια με την ψήφο 180 βουλευτών, 4 περισσότερων από την απαιτούμενη απόλυτη πλειοψηφία, και έτσι για πρώτη φορά στην ιστορία της Ισπανίας από τη μεταπολίτευση η κυβέρνηση έχασε την εμπιστοσύνη της από τη Βουλή και ο Μαριάνο Ραχόι έχασε την πρωθυπουργία μετά από 7 συνεχόμενα χρόνια.^[20] Ως αποτέλεσμα, ο Ραχόι παραιτήθηκε από πρόεδρος του κόμματος. Στις ενδοκομματικές εκλογές που έλαβαν χώρα τον Ιούλιο του 2018 νέος πρόεδρος αναδείχθηκε ο τέως υπεύθυνος επικοινωνίας της κυβέρνησης Πάμπλο Κασάδο, ηττώντας έτερα σημαίνοντα μέλη του κόμματος όπως τη Μαρία Ντολόρες δε Κοσπεδάλ και τη Σοράγια Σάενθ ντε Σανταμαρία. Ο νέος πρόεδρος θεωρείται κοινωνός των ιδεών του Χοσέ Μαρία Αθνάρ και με την εκλογή του το Λαϊκό Κόμμα έλαβε μια πιο δεξιά και συντηρητική κατεύθυνση.^[21]

Αρχηγοί

Λογότυπο 1989 - 1993

Λογότυπο 2008

Λογότυπο 2008 - 2015

Πρόεδροι

• 1989–1990: Μανουέλ Φράγα Ιριβάρνε
• 1990–2004: Χοσέ Μαρία Αθνάρ
• 2004–2018: Μαριάνο Ραχόι
• 2018–τώρα: Πάμπλο Κασάδο

Γενικοί Γραμματείς

• 1989–1999: Φρανσίσκο Άλβαρεζ Κάσκος
• 1999–2003: Χαβιέρ Αρένας
• 2003–2004: Μαριάνο Ραχόι
• 2004–2008: Άντζελ Αθέβες
• 2008–2018: Μαρία Ντολόρες δε Κοσπεδάλ
• 2018–present: Τεοδόρο Γαρσία Εγέα

Πρωθυπουργοί της Ισπανίας

• 1996–2004: Χοσέ Μαρία Αθνάρ
• 2011–2018: Μαριάνο Ραχόι

Αποτελέσματα εκλογών

Ισπανικό Κοινοβούλιο

Κοινοβούλιο της Ισπανίας
Εκλογές	Κογκρέσο					Γερουσία		Κορυφαίος υποψήφιος	Κυβ.
	Ψήφοι	%	#	Έδρες	+/–	Έδρες	+/–
1989	5,285,972	25.8	2η	107 / 350	2[lower-greek 1]	78 / 208	15[lower-greek 1]	Χοσέ Μαρία Αθνάρ	Όχι
1993	8,201,463	34.8	2η	141 / 350	34	93 / 208	15		Όχι
1996	9,716,006	38.8	1η	156 / 350	15	112 / 208	19		Ναι
2000	10,321,178	44.5	1η	183 / 350	27	127 / 208	15		Ναι
2004	9,763,144	37.7	2η	148 / 350	35	102 / 208	25	Μαριάνο Ραχόι	Όχι
2008	10,278,010	39.9	2η	154 / 350	6	101 / 208	1		Όχι
2011	10,866,566	44.6	1η	186 / 350	32	136 / 208	35		Ναι
2015	7,236,965	28.7	1η	123 / 350	63	124 / 208	12		Νέες εκλογές
2016	7,941,236	33.0	1η	137 / 350	14	130 / 208	6		Ναι (2016–18)
									Όχι (2018–19)
2019 (Απρίλιος)	4,373,653	16.7	2η	66 / 350	71	54 / 208	76	Πάμπλο Κασάδο	Νέες εκλογές
2019 (Νοέμβριος)	5,047,040	20.8	2η	89 / 350	23	83 / 208	29		Όχι

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Εκλογές	Ψήφοι	%	#	Έδρες	+/–	Κορυφαίος υποψήφιος
1989	3,395,015	21.4	2η	15 / 60	2[lower-greek 2]	Μαρθελίνο Ορέγια
1994	7,453,900	40.1	1η	28 / 64	13	Αβέλ Ματούτες
1999	8,410,993	39.7	1η	27 / 64	1	Λογιόλα ντε Παλάθιο
2004	6,393,192	41.2	2η	24 / 54	3	Χάιμε Μαγιόρ Ορέγια
2009	6,670,377	42.1	1η	24 / 54	0
2014	4,098,339	26.1	1η	16 / 54	8	Μιγκέλ Άριας Κανιέτε
2019	4,519,205	20.2	2η	12 / 54	4	Ντολόρς Μονσεράτ

1. Συγκριτικά με τη Λαϊκή Συμμαχία στις εκλογές του 1986.
2. Συγκριτικά με τη Λαϊκή Συμμαχία στις Ευρωεκλογές του 1987.

Βιβλιογραφία

• Juliá, Santos (2007), «Politica y sociedad» στο Fusi et. aliis, La España del siglo XX. Marcial Pons, Μαδρίτη. Juliá 2007:
• Tusell, Javier (2007), Spain From Dictatorship to Democracy. From 1939 to Present. μεταφρ. Rosemary Clark. Blackwell, Λονδίνο. Tusell 2007:
• Vázquez Montalbán, Manuel (2003), La aznaridad. Mondadori.

Παραπομπές

1. Hloušek, Vít· Kopeček, Lubomír (2010). Origin, Ideology and Transformation of Political Parties: East-Central and Western Europe Compared. Ashgate. σελ. 159. ISBN 978-0-7546-7840-3. From its original emphasis on a 'united and Catholic Spain', in the 1980s and 1990s it gradually evolved under the leadership of José Maria Aznar into a pragmatically-oriented conservative formation, with Christian democratic and, even more strongly, economically liberal elements.
2. «Partido Popular, ¿el partido de los trabajadores?». www.vnavarro.org. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2016.
3. «Spain's King Juan Carlos abdicates to revive monarchy». 2 Ιουνίου 2014 – μέσω www.reuters.com.
4. Resende, Madalena Meyer (3 Οκτωβρίου 2014). Catholicism and Nationalism: Changing Nature of Party Politics. Routledge. ISBN 978-1-317-61061-8.
5. • Encarnación, Omar G. (2008). Spanish Politics: Democracy After Dictatorship. Polity. σελίδες 61–64. ISBN 0745639925. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2015.
   • Íñigo-Mora, Isabel (2010). Cornelia Ilie, επιμ. Rhetorical strategies in the British and Spanish parliaments. European Parliaments Under Scrutiny: Discourse Strategies and Interaction Practices. John Benjamins Publishing. σελ. 332. ISBN 9027206295. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2015.
   • DiGiacomo, Susan M. (2008). Sharon R. Roseman· Shawn S. Parkhurst, επιμ. Re-presenting the Fascist Classroom: Education as a Space of Memory in Contemporary Spain. Recasting Culture and Space in Iberian Contexts. SUNY Press. σελ. 121. ISBN 0791479013. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2015.
6. • Jansen, Thomas· Van Hecke, Steven (2011). At Europe's Service: The Origins and Evolution of the European People's Party. Springer Science & Business Media. σελ. 53. ISBN 9783642194146. The right-wing Conservative AP was now transformed into a party of the centre-right: it was renamed People's Party (Partido Popular, PP) in the spring of 1989.
   • Meyer Resende, Madalena (2014). Catholicism and Nationalism: Changing Nature of Party Politics. Routledge. σελ. xix. ISBN 9781317610618. In 1989 the AP transformed into the Partido Popular (PP) – a coalition of center-right forces...
7. Parties and Elections in Europe: The database about parliamentary elections and political parties in Europe, by Wolfram Nordsieck
8. Tusell 2007: 352.
9. Tusell 2007: 371.
10. Juliá 2007: 286.
11. Tusell 2007: 374.
12. Tusell 2007: 381.
13. Tusell 2007: 412.
14. Tusell 2007: 413.
15. Tusell 2007: 415.
16. Tusell 2007: 418.
17. País, Ediciones El (13 Μαρτίου 2000). «Aznar consigue una histórica mayoría absoluta» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2016.
18. «No mas iva». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2020.
19. Ζαχαριάδης, Παντιάς (2018-05-25). «Μομφή κατά της κυβέρνησης Ραχόι μετά απο καταδίκη για διαφθορά - ert.gr». ert.gr. http://www.ert.gr/eidiseis/diethni/evropi/momfi-kata-tis-kyvernisis-rachoi/. Ανακτήθηκε στις 2018-07-22.^{[νεκρός σύνδεσμος]}
20. País, El (2018-06-02). «Moción de censura: Sánchez, presidente» (στα es). El País. ISSN 1134-6582. https://elpais.com/politica/2018/06/01/actualidad/1527833707_590950.html. Ανακτήθηκε στις 2018-07-22.
21. Junquera, Natalia (2018-07-22). «Por qué ganó Pablo Casado y por qué perdió Soraya Sáenz Santamaría» (στα es). El País. ISSN 1134-6582. https://elpais.com/politica/2018/07/21/actualidad/1532200194_811371.html. Ανακτήθηκε στις 2018-07-22.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημος ιστότοπος