Με τον όρο κοινωνιολογία (κοινωνία+λόγος) εννοείται γενικά η επιστημονική μελέτη της κοινωνίας. Αναλυτικότερα η κοινωνιολογία είναι η επιστημονική μελέτη της κοινωνικής συμπεριφοράς, της προέλευσής της, της ανάπτυξής της, της οργάνωσης της κοινωνίας και των θεσμών της[1]. Ως επιστήμη ανήκει στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών και διερευνά την κοινωνική ζωή διακριτών ατόμων, ομάδων και κοινωνιών. Ενίοτε η κοινωνιολογία ορίζεται ως σπουδή των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Είναι σχετικά νέα επιστήμη και αναπτύχθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Εξετάζει τους κοινωνικούς κανόνες που συνδέουν και διαχωρίζουν τους ανθρώπους όχι μόνον ως άτομα, αλλά ως μέλη ομάδων, οργανώσεων και θεσμών. Ενδιαφέρεται για τη συμπεριφορά των ατόμων ως κοινωνικών όντων και συνεπώς το κοινωνιολογικό πεδίο έρευνας ποικίλει από την ανάλυση της συμπεριφοράς των ατόμων στη μεταξύ τους επικοινωνία έως την ανάλυση παγκόσμιων κοινωνικών διαδικασιών.
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Προέλευση του όρου
Ο όρος «κοινωνιολογία» δημιουργήθηκε από τον Εμμανουέλ - Ζοζέφ Σιεγιές (1748 -1836) από το πρόθεμα «socio» της λατινικής λέξης «socius» που σημαίνει σύντροφος και την αρχαία ελληνική κατάληξη «λόγος» που σημαίνει ομιλία, στην προσπάθειά του ν' αποδώσει τον όρο για την επιστήμη των κοινωνικών σχέσεων, και εμφανίζεται σ' ένα μη δημοσιευμένο χειρόγραφο [2]
Ο όρος έγινε γνωστός από τον Ογκίστ Κοντ, γραμματέα του Κόμη ντε Σαν Σιμόν, θέτοντας έτσι την έννοια της «κοινωνικής φυσικής» από το 1839 και μετά.[3] Η χρήση του όρου μάλλον γεννήθηκε από μια διαμάχη μεταξύ του Γάλλου Αυγούστου Κόντ που ήθελε μια «κοινωνική φυσική» και του Βέλγου Αδόλφου Κετελέ που ήδη χρησιμοποιούσε τον όρο για να καθορίζει τις στατιστικές εργασίες πάνω στα κοινωνικά φαινόμενα. Μ' αυτόν τον τρόπο ο όρος διατηρήθηκε μέχρι σήμερα.
Πρόδρομοι
Από παλιά οι άνθρωποι μελετούσαν τις κοινωνίες, σύμφωνα με μελετητές και ιστορικούς. Ο Ξενοφών μας άφησε τον «Οικονομικό» του, ο Πλάτων την «Πολιτεία», ο Αριστοτέλης την «Πολιτική», την «Ποιητική» και το «Όργανο». Ο Ηρόδοτος μάλιστα, τον 5ο π.Χ. αιώνα μελετούσε τους Αιγύπτιους.
Ο Άραβας Ιμπν Χαλντούν, στο έργο του «Μουκαντίμα», εισήγαγε μία συγκεκριμένη μέθοδο που κάνει κριτική των αραβικών πηγών προκειμένου να μελετήσει την άνοδο και την πτώση των αραβικών δυναστειών. Ορισμένοι τον θεωρούν σαν τον πραγματικό πατέρα της κοινωνιολογίας.[4]
Ο Φράνσις Μπέικον δημιούργησε έναν πίνακα κατηγοριοποίησης των επιστημών όπου φαίνεται ότι κάτω από τον όρο «ανθρωπιστικές σπουδές» υπάρχει ένα σύνολο επιστημών που έχουν το ίδιο επιστημολογικό καθεστώς με τις φυσικές επιστήμες. Έτσι πολλοί αρχίζουν να μελετούν τις κοινωνίες σύμφωνα με μηχανικά μοντέλα όπως ο «Άνθρωπος - Μηχανή» της Μετρί ή με φυσικά μοντέλα όπως αυτό του Ισαάκ Νιούτον, δηλαδή κρίνουν πως οι συμπεριφορές και οι σχέσεις των ανθρώπων υπακούν σε παρόμοιους νόμους μ' αυτούς της παγκόσμιας έλξης. Αυτή την ιδέα τη συναντούμε στον Ντιντερό, στον Όλμπαχ, στον Φουριέ και τον Μοντεσκιέ που με το έργο του «Πνεύμα των Νόμων» προτείνει να εφαρμοστεί μία συγκριτική μέθοδος ανάλυσης ανάλογης με τα πολιτικά συστήματα.
Ο πρώτος που πρότεινε μια επιστημονική θεωρία των κοινωνικών φαινομένων ήταν ο Κόμης ντε Σιμόν (1760-1825) που της έδωσε το όνομα «κοινωνική φυσιολογία», και αφορά τα άτομα, τους οργανισμούς, τις κοινωνίες και την οργάνωσή τους.
Ιστορική θεώρηση
Θεωρώντας την κοινωνιολογία ιστορικά διακρίνει κανείς μια σειρά γεγονότων που συνδέονται με τη 'γέννηση' του αντικειμένου. Η κοινωνιολογία ως αποτέλεσμα είναι ανάπτυξη και αντίδραση ταυτόχρονα σε τρία σημαντικά γεγονότα που συνέβησαν στην Ευρώπη του 18ου αιώνα.
Το πρώτο από αυτά τα γεγονότα υπήρξε ο Διαφωτισμός καταρχήν ως ιδεολογική επανάσταση. Τα δύο σημαντικά του κέντρα σε αυτή την περίοδο ήταν οι ευρωπαϊκές πόλεις του Εδιμβούργου στη Σκωτία και το Παρίσι στη Γαλλία. Οι φιλόσοφοι και οι κοινωνικοί διανοητές αυτής της περιόδου αναζητούσαν αλλαγές στον τρόπο που κατανοούσε ο άνθρωπος την έννοια ανθρωπότητα, απορρίπτοντας το εκκλησιαστικό δόγμα και εισάγοντας μια εναλλακτική πρόταση θεώρησης της ανθρωπότητας βασισμένη στον ορθολογιστικό τρόπο σκέψης και τις εμπειρικές επιστήμες.
Ορισμένοι από αυτούς τους διανοητές της περιόδου, τους οποίους σήμερα θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως 'κοινωνιολόγους', ήταν άνθρωποι όπως ο Άνταμ Φέργκιουσον (Adam Ferguson), ο Σαρλ Μοντεσκιέ (Comte de Montesquieu) ή η Μαίρη Γούλστοουνκραφτ (Mary Wollstonecraft).
Η κοινωνιολογία στη σημερινή μορφή της άρχισε να κτίζεται λίγο αργότερα, μετά το δεύτερο μεγάλο γεγονός του 18ου αιώνα, τη Γαλλική επανάσταση. Η Γαλλική επανάσταση όχι μόνο ταρακούνησε τη Γαλλία και την Ευρώπη έως θεμελίων, αλλά και τη Βόρεια Αμερική. Οι απολυταρχικές μοναρχίες είτε απειλήθηκαν σοβαρά ή διαλύθηκαν υπό την πίεση νεοεμφανιζόμενων κοινωνικών τάξεων στην πολιτική σκηνή και των απαιτήσεων για δημοκρατική αντιπροσώπευση πολιτικά δικαιώματα. Μια σειρά νέων ιδεολογιών όπως π.χ. ο εθνικισμός, άλλαζαν διαρκώς τον ρυθμό των κοινωνικών αλλαγών.
Η βιομηχανική επανάσταση -ήδη θεμελιωμένη- είναι ο τρίτος καθοριστικός παράγοντας για τη διαμόρφωση της κοινωνιολογίας. Η αποκοπή από την εννοιολογία της αρχαίας πολιτικής φιλοσοφίας και η στροφή προς τη σύγχρονη κοινωνιολογική επιστήμη συντελέστηκε μέσα στις συνθήκες μιας αρχόμενης βιομηχανικής κοινωνίας. Έτσι, η κοινωνιολογική σκέψη συνδέθηκε εξαρχής με τα προβλήματα που γέννησε η εμφάνιση της βιομηχανίας στο ιστορικό προσκήνιο, προβλήματα τόσο κοινωνικά (τάξεις και σχέσεις των τάξεων μεταξύ τους) όσο και πολιτικά (μορφές πολιτικών καθεστώτων και συναφείς πολιτικές επιλογές).
Εξειδικεύσεις
Η κοινωνιολογία, όπως και κάθε άλλη επιστήμη, έχει αναπτύξει ειδικές μεθοδολογίες ή τεχνικές έρευνας και διεύρυνσης του γνωστικού πεδίου και των ερμηνευτικών εργαλείων της. Η κοινωνία και ο άνθρωπος στις συλλογικές του δράσεις, που αποτελούν το βασικό αντικείμενο της κοινωνιολογίας, είναι εξαιρετικά μεταβλητές οντότητες και απαιτούν διαρκή έρευνα και αναπροσαρμογή των υποθέσεων και των σχετικών αξιωμάτων.
Στη διεθνή κοινότητα έχουν καταγραφεί πολυάριθμοι εξειδικευμένοι κλάδοι της επιστήμης της κοινωνιολογίας. Αρκετοί από τους εντόπιους κλάδους της κοινωνιολογίας συνδέονται με το γνωστικό πεδίο συναφών επιστημών όπως είναι η κοινωνική ανθρωπολογία, η κοινωνική ψυχολογία, η εγκληματολογία, η κοινωνική ιστορία, τα Οικονομικά και η πολιτική επιστήμη. Ευρύτερα γνωστοί στην Ελλάδα είναι οι ακόλουθοι κλάδοι:
- Αγροτική κοινωνιολογία
- Αστική κοινωνιολογία
- Βιομηχανική κοινωνιολογία
- Δημόσια κοινωνιολογία
- Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης
- Κοινωνιολογία της θρησκείας
- Κοινωνιολογία της μουσικής
- Κοινωνιολογία της οικογένειας
- Κοινωνιολογία του κοινωνικού αποκλεισμού
- Κοινωνιολογία του φύλου
- Κοινωνιολογία των Μ.Μ.Ε.
- Πολιτική κοινωνιολογία
Διανοητές
Η κοινωνιολογία έχει τους δικούς της διανοητές, οι οποίοι έθεσαν τα θεμέλια και τις παραμέτρους της:
- Αύγουστος Κοντ (Auguste Comte)
- Εμίλ Ντιρκέμ (Emile Durkheim)
- Χάριετ Μαρτινό (Harriet Martineau)
- Καρλ Μαρξ (Karl Marx)
- Μαξ Βέμπερ (Max Weber)
- Καρλ Πολάνυι (Karl Polanyi)[5]
Παραπομπές
Βιβλιογραφία
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
