Πιάνα Αρκαδίας
οικισμός της Ελλάδας From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Πιάνα είναι ιστορικό χωριό της Αρκαδίας. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός και βρίσκεται κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης Διπαία. Το όνομά της συνδέεται με τον μυθικό θεό Πάνα. Υπάγεται στην πρώην επαρχία Μαντινείας και αποτελεί σήμερα κοινότητα του δήμου Τρίπολης.
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Πιάνα | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Πελοποννήσου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Αρκαδίας |
| Δημοτική Ενότητα | Φαλάνθου |
| Δημοτική Κοινότητα | Πιάνας |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοπόννησος |
| Νομός | Αρκαδίας |
| Υψόμετρο | 1.080 μέτρα[1] |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 57 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 221 50 |
| Τηλ. κωδικός | 271 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η Πιάνα είναι χτισμένη σε μια πλαγιά της οροσειράς του Μαινάλου σε υψόμετρο 1.080 μέτρων και με ανατολική έκθεση. Η θέση της Πιάνας στο Μαίναλο της προσφέρει άφθονη ηλιοφάνεια. Αποτελεί κοινότητα του δήμου Τρίπολης και η απόστασή της από την Αθήνα είναι περίπου 190 χιλιόμετρα που διανύεται οδικά σε περίπου δύο ώρες. Η Πιάνα βρίσκεται στα βόρεια της πρωτεύουσας του νομού Αρκαδίας, που είναι η Τρίπολη, και απέχει από αυτή 19 χιλιόμετρα. Η πρόσβαση στο χωριό γίνεται ακολουθώντας τον οδικό άξονα Τρίπολης - Αλωνίσταινας - Βυτίνας, ακολουθώντας την παράκαμψη προς τα αριστερά στο 18ο χλμ, μέσω μιας καταπράσινης διαδρομής, η οποία διασχίζει την ελατόφυτη περιοχή του Μαινάλου.
Όσοι επισκέπτονται τη γειτονική Βυτίνα, τη Στεμνίτσα (Υψούς) και τη Δημητσάνα έχουν τη δυνατότητα να επισκεφτούν και το γραφικό αυτό χωριό. Τα πιο κοντινά σε απόσταση χωριά είναι το Ροεινό, η Αλωνίσταινα, τα Μανταίικα, το Χρυσοβίτσι, η Δαβιά, ο Τσελεπάκος, το Μαίναλο και η Σιλίμνα. Στην πλατεία της Πιάνας δεσπόζει η εκκλησία του αγίου Γεωργίου. Είναι χτισμένη πάνω σε επιβλητικό βράχο στο κέντρο του χωριού. Ο άγιος Γεώργιος είναι αρχιτεκτονικού ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο και διαθέτει 2 υπέροχα πετρόκτιστα καμπαναριά. Ο κορμός της εκκλησίας είναι από πέτρα και φέρεται να ήταν κάστρο επί τουρκοκρατίας.
Σύμφωνα με την πληθυσμιακή απογραφή του 2011, στην Πιάνα βρέθηκαν 70 εγγεγραμμένοι κάτοικοι. Σήμερα, οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού κατά τη διάρκεια του χειμώνα μόλις που ξεπερνούν τις μερικές δεκάδες.
Ιστορικό πληθυσμού
| Έτος | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|
| Κάτοικοι | 127 | 95 | 70 |
Κατά την Επανάσταση του 1821 το χωριό έπαιξε καθοριστικό ρόλο μιας και το ανάγλυφο και δύσβατο της περιοχής αποτελούσε το ιδανικό κρησφύγετο για τους αρματολούς και κλέφτες. Στην Πιάνα οργανώθηκαν από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη τα πρώτα στρατιωτικά τμήματα που ενίσχυσαν τη μάχη του Βαλτετσίου και κυρίευσαν αργότερα την Τρίπολη. Το όνομα της Πιάνας είναι ιστορικά άρρηκτα συνδεδεμένο με την τροφοδοσία των συναγωνιστών του Κολοκοτρώνη με τα απαραίτητα για τις νικηφόρες μάχες τους.
Στο προαύλιο μιας απαράμιλλης ομορφιάς εκκλησίας του χωριού που λέγεται Παναγίτσα Πολυκαμμένη, λόγω του ότι επανειλημμένα οι Τούρκοι αποπειράθηκαν να την αφανίσουν με πυρκαγιά, σώζεται σήμερα παραδοσιακός ξυλόφουρνος. Από τους φούρνους της Πιάνας εφοδιάζονταν με ψωμί τα ελληνικά στρατόπεδα της επανάστασης.
.jpg)
Σε απόσταση 7 χιλιομέτρων δυτικά της Πιάνας βρίσκεται το ιστορικό Λιμποβίσι. Είναι η πατρίδα των Κολοκοτρωναίων και ο φυσικός χώρος στον οποίο μεγάλωσε κατά τα πρώτα παιδικά χρόνια αλλά και έδρασε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ή Γέρος του Μωριά. Κατα την απογραφή των Ενετών το 1711 κατεγράφησαν 500 κάτοικοι. Σήμερα στο Λιμποβίσι έχει αναστηλωθεί το σπίτι των Κολοκοτρωναίων που λειτουργεί σαν μουσείο. Στο προαύλιο του Λιμποβισίου επίσης υπάρχει το ξωκλήσι του Αϊ-Γιάννη. Ο ευρύτερος χώρος του Λιμποβισίου αναμορφώθηκε με δωρεά του αείμνηστου Παναγιώτη Αγγελόπουλου το έτος 1990. Στην πλατεία λειτουργεί επίσης δημοτικό αναψυκτήριο.
Το δεύτερο από τα δύο κολοκοτρωνέικα χωριά και σε μικρή απόσταση από το Λιμποβίσι είναι το ερημωμένο πια Αρκουδόρεμα. Το Αρκουδόρεμα υπήρξε κατοικημένο μέχρι το 1930-31 και διοικητικά μαζί με το Λιμποβίσι ανήκαν στην Πιάνα. Βαθιά μέσα στη ρεματιά σώζονται ερείπια των σπιτιών αυτών μέχρι και σήμερα. Χαρακτηριστική επίσης είναι και αναπαλαιωμένη πέτρινη βρύση του Αρκουδορέματος που βρίσκεται πολύ κοντά στην εκκλησία της Παναγίας του Αρκουδορέματος. Τα νερά από το Αρκουδόρεμα εκβάλλουν στον ποταμό Ελισσώνα ο οποίος διασχίζει τον κάμπο της Πιάνας.
Η εκκλησία της Παναγίας του Αρκουδορέματος είναι καμαροσκέπαστη, μονόκογχη βασιλική και χτίστηκε το 1719. Στο εσωτερικό της σώζονται πολύ ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες του Γεωργίου και του Παναγιώτη Κουλιδά καθώς και σπάνιες επιγραφές οι οποίες βρίσκονται υπό την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων.
Το Αρκουδόρεμα έχει εξίσου μεγάλη ιστορική σημασία με το Λιμποβίσι, αφού λόγω του ανάγλυφου του εδάφους απετέλεσε και αυτό τόπο κατάλληλο για ανασύνταξη των δυνάμεων πριν τις ιστορικές μάχες.
| 1) | ΦΕΚ 16Α - 24/05/1835. Ο οικισμός Πιάνα[2] προσαρτάται στον δήμο Φαλάνθου. |
| 2) | ΦΕΚ 5Α - 08/03/1841. Ο οικισμός Πιάνα ορίζεται έδρα του δήμου Φαλάνθου. |
| 3) | ΦΕΚ 252Α - 24/08/1912. Ο οικισμός Πιάνα αποσπάται από το δήμο Φαλάνθου και ορίζεται έδρα της κοινότητας Πιάνας. |
| 4) | ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997. Ο οικισμός Πιάνα αποσπάται από την κοινότητα Πιάνας και προσαρτάται στον δήμο Φαλάνθου. |
| 5) | ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010. Ο οικισμός Πιάνα αποσπάται από τον δήμο Φαλάνθου και προσαρτάται στον δήμο Τρίπολης. |
| 1) | ΦΕΚ 252Α - 24/08/1912. Σύσταση της κοινότητας με την απόσπαση του οικισμού Πιάνα από τον δήμο Φαλάνθου και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας Πιάνας.[3] Ο οικισμός Καρδαράς αποσπάται από τον δήμο Φαλάνθου και προσαρτάται στην κοινότητα. Ο οικισμός Λυκόχια αποσπάται από τον δήμο Φαλάνθου και προσαρτάται στην κοινότητα. |
| 2) | ΦΕΚ 200Α - 09/10/1913. Ο οικισμός Λυκόχια αποσπάται από την κοινότητα Πιάνας και προσαρτάται στην κοινότητα Χρυσοβιτσίου. Ο οικισμός Καρδαράς αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στην κοινότητα Αλωνισταίνης. |
| 3) | ΦΕΚ 150Α - 05/07/1924. Ο οικισμός Αρκουδόρευμα αποσπάται από την κοινότητα Τσελεπάκου και προσαρτάται στην κοινότητα Πιάνας. |
| 4) | 16/05/1928 (ΦΕΚ 269Α - 20/12/1928). Ο οικισμός Αρκουδόρευμα της κοινότητας Πιάνας καταργείται. |
| 5) | ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997. Ο οικισμός Πιάνα αποσπάται από την κοινότητα Πιάνας και προσαρτάται στον δήμο Φαλάνθου. Η κοινότητα καταργείται. |
Στο χωριό λειτουργεί το Λαογραφικό Μουσείο Πιάνας με πλούσια όσο και μοναδικά εκθέματα. Τα εκθέματα αυτά αποτελούνται από σπάνιες συλλογές σκευών και αγγείων και σχετίζονται με την καθημερινή ζωή των προγενέστερων γενεών των Πιανιωτών, θρησκευτικά και εκκλησιαστικά κειμήλια, καθώς και δείγματα του πολεμικού εξοπλισμού των Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Στην πλατεία του χωριού ο επισκέπτης μπορεί να αναπαυτεί κάτω από τη σκιά δύο υπερήλικων πλατανιών. Επίσης από την πετρόκτιστη βρύση της πλατείας αναβλύζει κρυστάλλινο νερό από τις δεξαμενές του Μαινάλου από τις οποίες υδρεύεται το χωριό. Το περιμετρικό προαύλιο της εκκλησίας του Αϊ-Γιώργη προσφέρεται για πανοραμική παρατήρηση του φυσικού τοπίου. Οι κοίτες κατά μήκος του ποταμού Ελισσώνα ως τις πηγές, αποτελούν ένα πολύ όμορφο φυσικό μονοπάτι για τους λάτρεις του περιπάτου.
Ο κάμπος της Πιάνας διασχίζεται από τον ποταμό Ελισσώνα. Τα νερά τού ποταμού Ελισσώνα αναβλύζουν από τις πηγές στους πρόποδες του Πιανοβουνίου και δίνουν ζωή στους λιγοστούς πια κατοίκους της περιοχής που καλλιεργούν τη γη ή εκτρέφουν τα ζώα τους. Σημαντικό μέρος του νερού των πηγών του Ελισσώνα αξιοποιείται για την ύδρευση των κατοίκων της πρωτεύουσας του νομού Αρκαδίας της Τρίπολης.
Στα μέσα περίπου του κάμπου της Πιάνας, τα νερά του ποταμού χάνονται μέσα στη γη και πιστεύεται πως ξανακάνουν της εμφάνιση τους στην περιοχή της Μεγαλόπολης. Κατά μήκος των κοιτών του ποταμού Ελισσώνα λειτουργούσαν παλιότερα 12 πέτρινοι νερόμυλοι για το άλεσμα των δημητριακών της περιοχής και 6 νεροτριβές για το πλύσιμο των ρούχων. Κάποια από αυτά τα κτίσματα σώζονται μέχρι και τις μέρες μας σε πολύ καλή κατάσταση.
Στο βουνό που βρίσκεται πάνω από τις πηγές του Ελισσώνα και φέρει το όνομα Πιανοβούνι βρίσκεται η επονομαζόμενη σπηλιά του θεού Πάνα. Αυτή η περιοχή της Φαλάνθου πήρε το όνομά της από τον αδάμαστο και γονιμοποιό θεό της βλάστησης και της ζωής. Ο τοπικός μύθος θέλει τον τραγοπόδαρο Θεό Πάνα να κατοικεί στη σπηλιά αυτή και με τη φλογέρα του να πλημμυρίζει με ήχους την πανέμορφη χαράδρα των πηγών του Ελισσώνα. Επίσης, η ετυμολογία του ονόματος της Πιάνας φέρεται να συνδέεται με τον θεό Πάνα.
Στην Πιάνα βρίσκεται η έδρα του περιφερειακού αγροτικού ιατρείου του δήμου Φαλάνθου καθώς επίσης λειτουργεί και ο αστυνομικός σταθμός. Το δημοτικό διαμέρισμα της Πιάνας εκπροσωπείται διοικητικά στον δήμο Τριπόλεως από τον εκλεγμένο πρόεδρο. Στην Πιάνα σήμερα λειτουργούν δύο καταστήματα τα οποία αποτελούν τα σημεία συνάντησης και αναψυχής για τους ντόπιους και τους επισκέπτες. Επίσης εντός του οικισμού λειτουργεί παραδοσιακός πετρόκτιστος ξενώνας.
Στην Πιάνα γιορτάζονται με ιδιαίτερη λαμπρότητα η εορτή των Χριστουγέννων, η Αποκριά, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, το Πάσχα και ο Δεκαπενταύγουστος.
Οι ιστορία της Πιάνας είναι επίσης συνυφασμένη με τον θρησκευτικό εορτασμό των αγίων στους οποίους είναι αφιερωμένοι οι ναοί του χωριού. Έτσι πολύ μεγάλη θρησκευτική εορτή για την Πιάνα αποτελούν η κινητή εορτή του αγίου Γεωργίου, η εορτή της Παναγίας στις 21 Νοεμβρίου, του αγίου Ανδρέα, των αγίων Αναργύρων του αγίου Κωνσταντίνου και της αγίας Ελένης καθώς και τα Εισόδια της Θεοτόκου.
Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα υπήρχε μεγάλη ποικιλία στα επαγγέλματα των κατοίκων της Πιάνας. Ανάμεσα σε αυτά που έχουν εξαλείψει σήμερα είναι του αγροφύλακα, του κουρέα, του μυλωνά και άλλα. Οι κάτοικοι της της Πιάνας σήμερα ασχολούνται με την αγροτική παραγωγή, την κτηνοτροφία και λιγότερο με τη μελισσοκομία.
Τα κυριότερα παραγόμενα προϊόντα είναι η πατάτα, τα καρύδια, η τομάτα, τα κολοκύθια, τα κουνουπίδια και τα φασόλια. Παραδοσιακά η Πιάνα φημιζόταν για την υψηλή παραγωγή μήλων και αποτελούσε πολύ σημαντικό έσοδο για στην οικονομία των παραγωγών της περιοχής. Ιδιαίτερα γνωστή ήταν η καλλιεργούμενη ποικιλία μήλων Πηλαφά Ντελίσιους Τριπόλεως ή μήλα Τριπόλεως που παρήγε σε σημαντικές ποσότητες ο μηλεώνας της Πιάνας. Το προϊόν αυτό έχει χαρακτηριστεί ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης. Σήμερα η καλλιέργεια της μηλιάς έχει ελαχιστοποιηθεί στο σύνολο της και μόλις που ξεπερνά τις ανάγκες των κατοίκων. Οι κύριες αιτίες που εγκαταλείφθηκε η καλλιέργεια της μηλιάς και ιδιαίτερα της ποικιλίας Πηλαφά Ντελίσιους σχετίζονται με τις αυξημένες ανάγκες των δέντρων σε καλλιεργητική φροντίδα καθώς και σε μη εγγυημένες και ασταθείς αποδόσεις από χρόνο σε χρόνο λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών ή ασθενειών.
Επίσης λόγω της κάλυψης σημαντικού μέρους του εδάφους της ευρύτερης περιοχής με έλατα, παράγεται μέλι ελάτης υψηλής ποιότητας καθώς επίσης και το γνωστό για τη γεύση του μέλι ελάτης βανίλια Μαινάλου, το οποίο έχει επίσης χαρακτηριστεί ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης.
Τα νερά της Πιάνας υδροδοτούν την Τρίπολη. Παραδοσιακές βρύσες, όπως του Κάπα ή η Βρύση του Αφέντη στον Κάτω Μαχαλά μαρτυρούν την αγάπη των κατοίκων για τη διαφύλαξη της παράδοσης του χωριού.
Οι κάτοικοι της Πιάνας χρησιμοποιούν έναν κατάλογο από τοπωνύμια τα οποία κωδικοποιούν ολόκληρη σχεδόν την περιοχή που υπάγεται στην κοινότητα. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη, για τους αδαείς, η χρηστικότητα των τοπωνυμίων αυτών για να να περιγράψουν μια συγκεκριμένη περιοχή.
Ενδεικτικά αναφέρονται μερικά από τα τοπωνύμια της ευρύτερης περιοχής της Πιάνας: Γοσένα, Γραμμένη Πλάκα, Διαγό, Δίρεμα, Ζάκρινη, Καβελάρης, του Καλάμη το ρέμα, Καλόγερου, Λακούλια, Λιτρίβα, Μαντρί, Μανωλιές, Μπριάνικο, Μυγδαλιές, Νταλιάκα, Ντάλκα, Ντουμινά, Ντρισενά,Κανελείκα, Παναγιά, Πετραίικος Μύλος, Πηλαλήστρα, Πιανοβούνι, Ραχούλα, Ρουπάκι, Σαρρή-Βράχος, Σπηλιωταίικος Μύλος, Σταυροποιό, Στεφάνι,Παυλείκα. Τζαρνίκο, Τούρκου Μνήμα, Τραπέζι, Φράγκου, Φονικόλα, Χαλικουριό.
Οι περισσότεροι Πιανιώτες εκτός Πιάνας σήμερα είναι συγκεντρωμένοι στην Αθήνα και πάρα πολλοί στη γειτονική Τρίπολη. Από το 1954 λειτουργεί ο Σύλλογος των εν Αθήναις Πιανιωτών καταβάλλοντας διαρκή προσπάθεια να διατηρηθούν ζωντανοί οι δεσμοί και τα πλούσια τοπικά ήθη και έθιμα.
Ο Σύλλογος των εν Αθήναις Πιανιωτών σε μια προσπάθεια να κρατά ενωμένους και ενημερωμένους για τα κοινά, τους απανταχού Πιανιώτες, εκδίδει μια τριμηνιαία εφημερίδα με τον τίτλο Τα Νέα της Πιάνας, την οποία αποστέλλει σε όλα τα σημεία της γης που υπάρχουν κάτοικοι με καταγωγή από το ορεινό αυτό χωριό.
Αρκετοί από τους κατοίκους της Πιάνας μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο μετανάστευσαν προς αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Οι μετανάστες κατευθύνθηκαν προς την Αμερική, την Αυστραλία τη Γερμανία και τον Καναδά. Αρκετοί από τους Πιανιώτες της διασποράς επιστρέφουν στην πατρίδα τους ή την επισκέπτονται σε τακτική βάση.
Το κλίμα της Πιάνας είναι ορεινό. Το χειμώνα υπάρχουν αρκετές βροχοπτώσεις, χιονοπτώσεις και παγετός ενώ το καλοκαίρι είναι θερμό, με χαρακτηριστικά μεγάλο εύρος διακυμάνσεων στη θερμοκρασία ημέρας-νύχτας.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
