Ελάτη

Η Ελάτη (Abies) είναι γένος 48–55 ειδών αειθαλών κωνοφόρων της οικογένειας Pinaceae. Βρίσκονται σε μεγάλο μέρος της Βόρειας και Κεντρικής Αμερικής, της Ευρώπης, της Ασίας και της Βόρειας Αφρικής, σε βουνά ποικίλων ειδών. Οι ελάτες σχετίζονται στενά με τους κέδρους (Cedrus)· οι λεγόμενες ψευδοελάτες ανήκουν στο γένος Ψευδοτσούγκα.

Ελάτη
Κορεατική ελάτη (Abies koreana) φύλλωμα και κώνος
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae) Συνομοταξία: Κωνοφόρα (Pinophyta) Ομοταξία: Πευκόψιδα (Pinopsida) Τάξη: Πευκώδη (Pinales) Οικογένεια: Πευκοειδή (Pinaceae) Γένος: Ελάτη (Abies) MILL.
Είδη
Δείτε κείμενο

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ελάτη (αποσαφήνιση).

Είναι όλες δέντρα, που φθάνουν σε ύψος 10–80 m και διαμέτρους κορμού 0,5–4 m σε ώριμη ηλικία. Οι ελάτες μπορούν να διακριθούν από άλλα μέλη της οικογένειας π.χ των πεύκων από τα βελονοειδή τους φύλλα που είναι προσαρμοσμένα σε μικρά κλαδιά με μια βάση η οποία προσομοιάζει μια μικρή βεντούζα και από τους όρθιους κυλινδρικούς κώνους μήκους 5–25 cm, που αποσυντίθενται όταν ωριμάσουν ώστε να απελευθερώσουν τους φτερωτούς καρπούς. Η ταυτοποίηση των ειδών βασίζεται στο μέγεθος και την κατανομή των φύλλων, το μέγεθος και το σχήμα των κώνων, και στο αν οι κλίμακες των φύλλων του μίσχου στους κώνους είναι μακριά και εξέχουν ή κοντά και κρυμμένα μέσα στον κώνο.

Ταξινόμηση

• 
  Άθικτοι και αποσυντεθειμένοι κώνοι Bulgarian Fir.
• 
  Φύλλωμα A. alba από τα Δειναρικά ασβεστολιθικά δάση ελάτης στο όρος Orjen.
• 
  Χιονισμένη Ελάτη η νορντμάννειος στον Καύκασο.

• Section Abies (κεντρική, νότια & ανατολική Ευρώπη, Μικρά Ασία)
  • Abies alba—Λευκή ελάτη
  • Abies nebrodensis—Sicilian Fir
  • Abies borisii-regis—Bulgarian Fir
  • Abies cephalonica—Κεφαλληνιακή ελάτη
  • Abies nordmanniana—Ελάτη η νορντμάννειος ή Καυκάσια ελάτη
    • Abies nordmanniana υποείδος του τρωικού ίππου (equi-trojani)—Kazdağı Fir, Τουρκική ελάτη
    • Abies nordmanniana υποείδος bornmülleriana—Uludağ Fir
  • Abies pinsapo—Spanish Fir
    • Abies pinsapo ποικ. marocana—Moroccan Fir
  • Abies numidica—Algerian Fir
  • Abies cilicica—Syrian Fir

• 
  Σε πρώτο πλάνο δέντρο Abies balsamea, ακολουθούμενο από νεαρά δέντρα.
• 
  Φύλλωμα της Abies sibirica.
• 
  Φύλλωμα της Abies fraseri.

• Section Balsamea (Τάιγκα|βόρειο δάσος Ασία, Βόρεια Αμερική και όρη νοτιότερα)
  • Abies fraseri—Fraser Fir
  • Abies balsamea—Ελάτη η βαλσαμική
    • Abies balsamea ποικ. phanerolepis—Bracted Balsam Fir
  • Abies lasiocarpa—Subalpine Fir
    • Abies lasiocarpa ποικ. arizonica—Corkbark Fir
    • Abies lasiocarpa ποικ. bifolia—Subalpine Fir Βραχοδών Ορέων
  • Abies sibirica—Siberian Fir
    • Abies sibirica ποικ. semenovii—
  • Abies sachalinensis—Sakhalin Fir
  • Abies koreana—Korean Fir
  • Abies nephrolepis—Khinghan Fir
  • Abies veitchii—Veitch's Fir
    • Abies veitchii ποικ. sikokiana—Shikoku Fir

• 
  Φύλλωμα A. grandis.
• 
  Κάθετη τομή Abies grandis.
• 
  Abies grandis.

• Section Grandis (δυτική Βόρεια Αμερική έως Μεξικό και Γουατεμάλα, πεδινές περιοχές στα βόρεια, μέτρια υψόμετρα στο νότο)
  • Abies grandis—Grand Fir ή Giant Fir
    • Abies grandis ποικ. idahoensis—Interior Grand Fir ή Giant Fir
  • Abies concolor—White Fir
    • Abies concolor υποείδος lowiana—Low's White Fir
  • Abies durangensis—Durango Fir
    • Abies durangensis ποικ. coahuilensis—Coahuila Fir
  • Abies flinckii—Jalisco Fir
  • Abies guatemalensis—Guatemalan Fir

• 
  Δέντρα Abies kawakamii στην Ταϊβάν.
• 
  Φύλλωμα Abies firma.
• 
  Δέντρο Abies holophylla, Βοτανικός Κήπος, (Μόναχο).

• Section Momi (ανατολική & κεντρική Ασία, Ιμαλάια, γενικά σε πεδινά έως μέτρια υψόμετρα)
  • Abies kawakamii—Taiwan Fir
  • Abies homolepis—Ελάτη Νίκο
  • Abies recurvata—Min Fir
    • Abies recurvata ποικ. ernestii—Min Fir
  • Abies firma—Momi Fir
  • Abies beshanzuensis—Baishanzu Fir
  • Abies holophylla—Manchurian Fir
  • Abies chensiensis—Shensi Fir
    • Abies chensiensis υποείδος salouenensis—Salween Fir
  • Abies pindrow—Pindrow Fir
  • Abies ziyuanensis—Ziyuan Fir
• Section Amabilis (Όρη ακτών Ειρηνικού, Βόρεια Αμερική και Ιαπωνία, σε όρη με υψηλή βροχόπτωση)
  • Abies amabilis—Pacific Silver Fir
  • Abies mariesii—Maries' Fir

• 
  Δέντρο και κώνοι Abies amabilis.
• 
  A. fabri, Σετσουάν, Κίνα.
• 
  Abies delavayi, Γιουνάν, Κίνα.

• Section Pseudopicea (Σινο-Ιμαλάια όρη, σε μεγάλο υψόμετρο)
  • Abies delavayi—Delavay's Fir
    • Abies delavayi ποικ. nukiangensis—
    • Abies delavayi ποικ. motuoensis—
    • Abies delavayi υποείδος fansipanensis—
  • Abies fabri—Faber's Fir
    • Abies fabri υποείδος minensis—
  • Abies forrestii—Forrest's Fir
  • Abies chengii—Cheng's Fir
  • Abies densa—Bhutan Fir
  • Abies spectabilis—East Himalayan Fir
  • Abies fargesii—Farges' Fir
  • Abies fanjingshanensis—Fanjingshan Fir
  • Abies yuanbaoshanensis—Yuanbaoshan Fir
  • Abies squamata—Flaky Fir
  • Abies webbiana-Talispatra

• 
  Ελατοδάσος στο χωριό Μαυρίλο Φθιώτιδας, Στερεά Ελλάδα.
• 
  Δέντρο Abies spectabilis (Νεπάλ).
• 
  Φύλλωμα Abies religiosa με πεταλούδες Μονάρχης (Danaus plexippus), Μεξικό.

• Section Oiamel (Κεντρικό Μεξικό, σε μεγάλο υψόμετρο)
  • Abies religiosa—Sacred Fir
  • Abies hickelii—Hickel's Fir
    • Abies hickelii ποικ. oaxacana—Oaxaca Fir

• 
  A. magnifica, Καλιφόρνια, ΗΠΑ.
• 
  Abies procera glauca.
• 
  Abies densa (Μπουτάν).

• Section Nobilis (δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες, σε μεγάλα υψόμετρα)
  • Abies procera—Noble Fir
  • Abies magnifica—Red Fir
    • Abies magnifica ποικ. shastensis—Shasta Red Fir

• 
  Δέντρο Abies bracteata.
• 
  Φύλλωμα Abies milleri. Μήκους κλάδου 23cm, με βελόνες. Ηώκαινο, 49 εκατομμυρίων ετών, Σχηματισμό Όρους Klondike, Πολιτεία Ουάσινγκτον, ΗΠΑ.
• 
  Φτερό σπόρου Abies milleri μήκους 2,4 cm. Ηλικίας 49 εκατομμυρίων ετών, Όρος Klondike, Πολιτεία Ουάσινγκτον, ΗΠΑ.

• Section Bracteata (ακτές Καλιφόρνιας)
  • Abies bracteata—Bristlecone Fir
• Section Incertae sedis
  • Abies milleri—(Εξαφανισμένο) Πρώιμη Ηώκαινο^[1]

Βιολογικές ιδιότητες

Η ελάτη είναι δέντρο ύψους 15-60 μέτρων, ανάλογα με το είδος, με στενή κόμη, καλό κορμό και λεπτά κλαδιά. Τα φύλλα είναι επίπεδα. Το ριζικό της σύστημα χαρακτηρίζεται ως μέτριο βαθύ και έντονο. Η έναρξη της σπερμοπαραγωγής γίνεται σε ηλικία 20-50 ετών και φτάνει στο μέγιστο της σε ηλικία 60-100 ετών. Οι σπόροι της έχουν μικρή φυτρωτική ικανότητα και η φύτρωση τους γίνεται 2-4 εβδομάδες μετά τη σπορά. Η αύξηση της σε ύψος γίνεται πολύ αργά και φτάνει στο μέγιστο στην ηλικία των 40-60 ετών. Η διάρκεια ζωής της είναι από 300 ως 500 έτη.

Σταθμολογικές απαιτήσεις

Η ελάτη είναι είδος σκιόφυτο και αντέχει σε σκίαση 50 με 100 έτη, ενώ, αν ελευθερωθεί, έχει τη δυνατότητα να αναπτύσσεται γρήγορα. Συναντάται σε εδάφη πλούσια σε οργανική ύλη και θρεπτικά συστατικά. Τα είδη της ελάτης απαντώνται στη ζώνη οξιάς-ελάτης και είναι προσαρμοσμένα στο ορεινό μεσογειακό κλίμα.

Κίνδυνοι και εχθροί

Είναι ευπαθής στους όψιμους παγετούς και στα χιόνια. Προσβάλλεται από τον ιξό (Viscum album) και από σηψιρριζίες όπως Armelaria melea, Agrobacterium tumefaciens κλπ. Επίσης δημιουργούνται προβλήματα από ζώα όπως τα γίδια, τα πρόβατα, το ζαρκάδι και ο σκίουρος που τρώει τους σπόρους των κουκουναριών. Επίσης καταναλώνονται από τις κάμπιες κάποιων λεπιδόπτερων.

Σημειώσεις

1. Schorn, Howard; Wehr, Wesley (1986). «Abies milleri, sp. nov., from the Middle Eocene Klondike Mountain Formation, Republic, Ferry County, Washington». Burke Museum Contributions in Anthropology and Natural History 1: 1–7.

Βιβλιογραφία

Philips, Roger. Trees of North America and Europe, Random House, Inc., New York ISBN 0-394-50259-0, 1979.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   ελάτη

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ελάτη

• (Αγγλικά) Abies at The Gymnosperm Database
• (Αγγλικά) Michael P. FRANKIS CONE COLLECTION: Abies at the Arboretum de Villardebelle—images of cones of selected species