Ρώσος εξερευνητής, γεωγράφος και αξιωματικός From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Νικολάι Μιχάηλοβιτς Πρζεβάλσκι (ρωσ. Никола́й Миха́йлович Пржева́льский, 1839-1888) ήταν Ρώσος γεωγράφος και περίφημος εξερευνητής της Κεντρικής και Ανατολικής Ασίας.
Νικολάι Πρζεβάλσκι | |
---|---|
Γενικές πληροφορίες | |
Όνομα στη μητρική γλώσσα | Николай Михайлович Пржевальский (Ρωσικά) |
Γέννηση | 31 Μαρτίουιουλ. / 12 Απριλίου 1839γρηγ.[1] Kimborovo |
Θάνατος | 20 Οκτωβρίουιουλ. / 1 Νοεμβρίου 1888γρηγ.[2] Καρακόλ[3] |
Αιτία θανάτου | τυφοειδής πυρετός |
Συνθήκες θανάτου | φυσικά αίτια |
Τόπος ταφής | Καρακόλ |
Χώρα πολιτογράφησης | Ρωσική Αυτοκρατορία |
Εκπαίδευση και γλώσσες | |
Ομιλούμενες γλώσσες | Ρωσικά[4][5][6] |
Σπουδές | General Staff Academy |
Πληροφορίες ασχολίας | |
Ιδιότητα | ζωολόγος εξερευνητής συγγραφέας βοτανολόγος στρατιωτικός γεωγράφος[7] φυσιοδίφης[8] οδοιπόρος[8] |
Οικογένεια | |
Αδέλφια | Yevgeny Przhevalsky |
Στρατιωτική σταδιοδρομία | |
Βαθμός/στρατός | στρατηγός |
Αξιώματα και βραβεύσεις | |
Βραβεύσεις | Μετάλλιο Κονσταντίν μετάλλιο Βέγκα (1884) μετάλλιο Ιδρυτή της Βασιλικής Γεωγραφικής Εταιρείας (1879)[9] Τάγμα του Αγίου Στανισλάου, Γ΄ Τάξη Τάγμα του Αγίου Βλαδίμηρου, Γ΄ Τάξη Alexander von Humboldt Medal (1878) Ιππότης των Ακαδημαϊκών Φοινίκων Knight of the Order of Leopold (Austria) Βασιλικό Μετάλλιο |
Σχετικά πολυμέσα | |
Παρά το ότι δεν κατόρθωσε ποτέ να φθάσει στον υπέρτατο προορισμό του, την ιερή πόλη Λάσα στο Θιβέτ, ταξίδεψε σε πολλές περιοχές που ήταν τότε άγνωστες στον υπόλοιπο κόσμο, όπως το βόρειο Θιβέτ, το Αμντό και η Τζουνγκαρία (το σημερινό βόρειο Σιντζιάνγκ).[10] Συνεισέφερε σημαντικά στη γνώση της γεωγραφίας της Κεντρικής Ασίας. Περιέγραψε επίσης αρκετά είδη ή υποείδη ζώων που μέχρι τότε ήταν άγνωστα στη δυτική επιστήμη, όπως το άγριο άλογο Πρζεβάλσκι, την γαζέλα του Πρζεβάλσκι και την άγρια καμήλα της Βακτριανής, που όλα σήμερα κινδυνεύουν με αφανισμό.
Το έργο του συνέχισε ο ακόλουθός του Πιοτρ Κοζλόφ.
Ο Πρζεβάλσκι γεννήθηκε στο χωριό Κιμπόροβο του Κυβερνείου του Σμολένσκ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, στις 31 Μαρτίου 1839 με το Ιουλιανό (παλαιό) ημερολόγιο που ήταν σε χρήση τότε στη χώρα (12 Απριλίου με το νέο ημερολόγιο). Οι γονείς του είχαν ευγενή καταγωγή, πιθανώς από εκπολωνισμένα γένη Λευκορώσων ή Ουκρανών[11] (η πολωνική γραφή του επωνύμου είναι Przewalski). Ο Νικολάι σπούδασε στη στρατιωτική ακαδημία στην Αγία Πετρούπολη και το 1864 έγινε καθηγητής της γεωγραφίας στη στρατιωτική σχολή της Βαρσοβίας.
Το 1867 ο Πρζεβάλσκι υπέβαλε με επιτυχία αίτηση στη Ρωσική Γεωγραφική Εταιρεία να αποσταλεί στο Ιρκούτσκ της ανατολικής Σιβηρίας, προκειμένου να εξερευνήσει τη λεκάνη του ποταμού Ουσούρι, μεγάλου παραποτάμου του Αμούρ στη ρωσοσινική μεθόριο. Αυτή ήταν η πρώτη σημαντική εξερεύνηση του Πρζεβάλσκι και διήρκεσε μία διετία, μετά την οποία ο εξερευνητής δημοσίευσε ένα ημερολόγιό της υπό τον τίτλο Ταξίδια στην περιοχή του Ουσούρι, 1867-69.
Τα επόμενα έτη ο Πρζεβάλσκι πραγματοποίησε τέσσερα ακόμα ταξίδια στην Κεντρική Ασία:
Κατά τη διάρκεια της εξερευνήσεών του μαινόταν στην Κίνα η Εξέγερση των Ντουνγκάν[13] Το ταξίδι παρέσχε στο Γενικό Επιτελείο σημαντικές πληροφορίες σχετικώς με την εξέγερση των Μουσουλμάνων στο βασίλειο του Γιακούμπ Μπεγκ, στη δυτική Κίνα, ενώ η διάλεξη του Πρζεβάλσκι στη Γεωγραφική Εταιρεία έγινε δεκτή με «βροντώδη χειροκροτήματα» από την υπερπλήρη αίθουσα. Η ρωσική εφημερίδα Golos Prikazchika απεκάλεσε το ταξίδι του «ένα από τα τολμηρότερα της εποχής μας».[14]
Τα αποτελέσματα αυτών των εκτεταμένων ταξιδιών άνοιξαν μια νέα εποχή στη μελέτη της γεωγραφίας της Κεντρικής Ασίας, αλλά και στη μελέτη της πανίδας και της χλωρίδας αυτής της τεράστιας περιοχής. Μεταξύ άλλων, ο εξερευνητής περιέγραψε το άγριο άλογο Πρζεβάλσκι και τη γαζέλα του Πρζεβάλσκι, που πήραν αμφότερα το όνομά του. Ανέφερε επίσης έναν άγριο πληθυσμό από βακτριανές καμήλες. Τον 21ο αιώνα αποδείχθηκε ότι αυτή η άγρια βακτριανή καμήλα ήταν ξεχωριστό είδος από την εξημερωμένη βακτριανή καμήλα.
Το συγγραφικό έργο του Πρζεβάλσκι περιλαμβάνει 5 μεγάλα βιβλία γραμμένα στη ρωσική. Η βρετανική Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία βράβευσε τον Πρζεβάλσκι με το Χρυσό της Μετάλλιο το 1879 για το σύνολο του έργου του.[15]
Ο Νικολάι Πρζεβάλσκι πέθανε από τύφο σε ηλικία 49 ετών, στις 20 Οκτωβρίου 1888 με το Ιουλιανό (παλαιό) ημερολόγιο (1 Νοεμβρίου με το νέο ημερολόγιο), λίγο πριν την έναρξη και πέμπτου εξερευνητικού ταξιδιού. Λέγεται ότι η νόσος του μεταδόθηκε από τα νερά του Ποταμού Τσου.[16][17] Ο Τσάρος μετονόμασε αμέσως την πόλη Καρακόλ της περιοχής του θανάτου του σε «Πρζεβάλσκ», ονομασία που διατηρείται ως τμήμα και του σημερινού Καρακόλ («Πριστάν-Πρζεβάλσκ»). Υπάρχουν σε αυτή την πόλη της σημερινής Κιργισίας μνημεία του εξερευνητή και ένα μουσείο αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του. Μνημείο του υπάρχει επίσης στην Αγία Πετρούπολη.
Υπάρχει ένα ακόμα μέρος που πήρε το όνομά του: Ο Πρζεβάλσκι είχε ζήσει σε ένα μικρό χωριό ονόματι Σλομπόντα, κοντά στο χωριό όπου είχε γεννηθεί, από το 1881 έως το 1887 (εκτός των διαστημάτων που έλειπε στα ταξίδια του) και προφανώς το αγαπούσε. Το Σλομπόντα μετονομάσθηκε σε Πρζεβάλσκογιε το 1964. Διατηρείται εκεί στη μνήμη του Πρζεβάλσκι το συγκρότημα που περιλαμβάνει το παλαιό και το νέο σπίτι του, προτομή του, λιμνούλα, κήπος και χάτκα. Αυτό είναι το μοναδικό μουσείο στη μνήμη του στα όρια της σημερινής Ρωσίας.
Το επώνυμο του εξερευνητή απαθανατίσθηκε επίσης, εκτός από το άγριο άλογο Πρζεβάλσκι και τη γαζέλα του Πρζεβάλσκι, στο γένος φυτών πρζεβάλσκια (Przewalskia) της οικογένειας στρυχνοειδή και σε περισσότερα από 80 είδη φυτών. Επίσης, στις επιστημονικές ονομασίες 5 ειδών σαύρας, των εξής: Alsophylax przewalskii, Eremias przewalskii, Phrynocephalus przewalskii, Scincella przewalskii και Teratoscincus przewalskii.[18]
Ο Πρζεβάλσκι παρέμεινε άγαμος σε όλη τη ζωή του. Είναι γνωστό ότι είχε μια αισθηματική σχέση με την Τασία Νουρόμσκαγια, την οποία γνώρισε στο Σμολένσκ. Λέγεται ότι κατά την τελευταία τους συνάντηση η Νουρόμσκαγια έκοψε την κοτσίδα της και του την έδωσε, λέγοντας ότι η κοτσίδα θα ταξίδευε μαζί του μέχρι τον γάμο τους. Ωστόσο η Τασία πέθανε από ηλίαση πριν και από εκείνον, ενώ ο Πρζεβάλσκι ταξίδευε σε μια από τις εξερευνήσεις του.[19]
Μία ακόμα γυναίκα στη ζωή του Πρζεβάλσκι φαίνεται ότι ήταν μια άγνωστη κατά τα άλλα κοπέλα, της οποίας το πορτρέτο, μαζί με μερικούς στίχους, βρέθηκαν στο λεύκωμα του εξερευνητή. Σε αυτούς τους στίχους, εκείνη του ζητάει να μείνει κοντά της και να μην πάει στο Θιβέτ. Σε αυτή την έκκληση, εκείνος απάντησε ως εξής στο ημερολόγιό του: «Δεν θα προδώσω ποτέ το ιδανικό στο οποίο είναι αφιερωμένη όλη μου η ζωή. Μόλις καταγράψω καθετί το απαραίτητο, θα επιστρέψω στην έρημο ... όπου και θα είμαι πολύ πιο ευτυχής από όσο στα επίχρυσα σαλόνια που μπορούν να αποκτηθούν δια του γάμου.»[19][20]
Υπάρχει ένας αστικός μύθος ότι ο Ιωσήφ Στάλιν ήταν εξώγαμος γιος του Νικολάι Πρζεβάλσκι.[21][22] Ο θρύλος αυτός βασίζεται στη φυσιογνωμική ομοιότητα των δύο, στην αμφισβήτηση σχετικώς με την ημερομηνία γεννήσεως του Στάλιν (6 Δεκεμβρίου 1878 αντί της 21ης Δεκεμβρίου 1879) και στο γεγονός ότι στη μεταπολεμική σταλινική περίοδο υπήρξε μια μεγάλη αναβίωση ενδιαφέροντος για την προσωπικότητα του Πρζεβάλσκι: Πολλά βιβλία εκδόθηκαν στη Σοβιετική Ένωση και σε χώρες του Ανατολικού Μπλοκ (σπάνιο πράγμα για επιστήμονα της τσαρικής εποχής), ενώ σοβιετικές εγκυκλοπαίδειες περιέγραφαν τον εξερευνητή σε αναλογία με τον Στάλιν, οπότε θρυλήθηκε ότι με αυτό τον διακριτικό τρόπο ο Στάλιν «απέτιε φόρο τιμής» προς τον υποτιθέμενο βιολογικό πατέρα του. Η M. Χατσατούροβα, μια κάτοικος της Τιφλίδας που έτυχε να γνωρίζει μια ανώνυμη γριά, την αρχική κάτοχο του «μυστικού», θεωρήθηκε ότι διέδωσε τον μύθο σχετικώς με την υποτιθέμενη ανηθικότητα της μητέρας του Στάλιν. Το προσωπικό ημερολόγιο του Πρζεβάλσκι, αν υπήρξε ποτέ, υποτίθεται ότι εξαφανίσθηκε από τα αρχεία κατά τις πρώτες ημέρες της ανόδου του Στάλιν στην εξουσία. Υπήρξαν αθεμελίωτοι ισχυρισμοί ότι κάποια βιβλιάρια τραπέζης του 1881 περιείχαν σύντομες καταγραφές μεταφοράς χρημάτων από τον Πρζεβάλσκι προς τη μητέρα του Στάλιν. Ωστόσο δεν καταγράφεται πουθενά κάποια επίσκεψη του εξερευνητή στη Γεωργία, ενώ και ο Γ. Εγκνατασβίλι, οικογενειακός φίλος των Τζουγκασβίλι, δεν αναθυμάται κάτι που θα μπορούσε να παρέχει ενδείξεις υπέρ αυτών των ισχυρισμών.[23] Κατά τη σταλινική περίοδο, οποιαδήποτε αναφορά σχετικώς με την καταγωγή και την παιδική ηλικία του Στάλιν ήταν δημόσιο ταμπού, αλλά η ένταση με την οποία διαψευδόταν ο μύθος μετά τον θάνατό του, με ολόκληρα βιβλία να έχουν γραφεί προκειμένου να αποδείξουν το αβάσιμό του (μέχρι και τη δεκαετία του 2010) θεωρήθηκε από μερικούς ως επιπλέον ένίσχυση της υποτιθέμενης πατρότητας του μεγάλου ηγέτη από τον Πρζεβάλσκι. Μια χιουμοριστική ανάπτυξη του μύθου εμφανίζεται στο μυθιστόρημα Η ζωή και οι περιπέτειες του στρατιώτη Ιβάν Τσόνκιν (Βιβλίο ΙΙΙ) του Βλαντίμιρ Βοϊνόβιτς.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.