Λοτζ

Το Λοτζ (πολωνικά: Łódź‎‎, προφέρεται Ουούτς [wut͡ɕ] ( ακούστε)) είναι πόλη στην κεντρική Πολωνία και πρώην βιομηχανικό κέντρο. Είναι η πρωτεύουσα του Βοεβοδάτου Λοτζ, βρίσκεται 120 χλμ. νοτιοδυτικά της Βαρσοβίας^[4] και έχει πληθυσμό 655.279 κατοίκων (2024),^[5] καθιστώντας την τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Το Λοτζ εμφανίζεται για πρώτη φορά σε αρχεία τον 14ο αιώνα. Της παραχωρήθηκαν προνόμια πόλης το 1423 από τον Πολωνό Βασιλιά Βλαδίσλαο Β΄ Γιαγκέλο και παρέμεινε ιδιωτική πόλη των Κουγιάβων επισκόπων και κληρικών μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα. Στο δεύτερο διαμελισμό της Πολωνίας το 1793, το Λοτζ προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Πρωσίας, πριν γίνει μέρος του Ναπολεόντειου Δουκάτου της Βαρσοβίας. Η πόλη εντάχθηκε στην Πολωνία του Συνεδρίου, ένα ρωσικό εξαρτημένο κράτος, στο Συνέδριο της Βιέννης το 1815. Η Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση (από το 1850) έφερε ραγδαία αύξηση της κλωστοϋφαντουργίας και του πληθυσμού λόγω της εισροής μεταναστών, ένα μεγάλο μέρος των οποίων ήταν Εβραίοι και Γερμανοί. Από την εποχή της εκβιομηχάνισης της περιοχής, η πόλη υπήρξε πολυεθνική και πάλευε με τις κοινωνικές ανισότητες, όπως τεκμηριώνεται στο μυθιστόρημα Η Γη της Επαγγελίας του βραβευμένου με Νόμπελ συγγραφέα Βουαντίσουαφ Ρέιμοντ. Οι αντιθέσεις αντανακλούσαν σε μεγάλο βαθμό την αρχιτεκτονική της πόλης, όπου συνυπήρχαν πολυτελείς επαύλεις με εργοστάσια κόκκινων τούβλων και ερειπωμένα σπίτια κατοικιών.^[6]

Λοτζ
Σημαία Έμβλημα
Ρητό: Ex navicula navis και Z łódeczki łódź
Λοτζ
Χώρα	Πολωνία[1]
Διοικητική υπαγωγή	Βοεβοδάτο Λοτζ
Ίδρυση	29  Ιουλίου 1423
Διοίκηση
• Δήμαρχος	Χάνα Ζντανόφσκα (από 2010)
• Μέλος του/της	Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων
Έκταση	293 km²
Υψόμετρο	219 μέτρα[2]
Πληθυσμός	670.642 (31  Μαρτίου 2021)[3]
Ταχ. κωδ.	90-001–94-413
Τηλ. κωδ.	42
Ζώνη ώρας	θερινή ώρα Κεντρικής Ευρώπης UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η βιομηχανική ανάπτυξη και η δημογραφική αύξηση έκαναν το Λοτζ μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Πολωνίας. Υπό τη γερμανική κατοχή κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο πληθυσμός της πόλης διώχθηκε και η μεγάλη εβραϊκή μειονότητα αναγκάστηκε να διαμείνει σε μια περιτειχισμένη ζώνη γνωστή ως Γκέτο του Λίτσμανστατ, μετά τη ναζιστική μετονομασία της πόλης, από όπου στάλθηκαν σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης. Η πόλη έγινε η προσωρινή έδρα της εξουσίας της Πολωνίας το 1945.

Το Λοτζ γνώρισε απότομη δημογραφική και οικονομική παρακμή μετά το 1989. Μόλις στη δεκαετία του 2010 η πόλη άρχισε να βιώνει την αναζωογόνηση της παραμελημένης περιοχής στο κέντρο της πόλης.^[7][8] Το Λοτζ κατατάσσεται από το Δίκτυο Έρευνας για την Παγκοσμιοποίηση και τις Παγκόσμιες Πόλεις στο επίπεδο «επάρκειας» της παγκόσμιας επιρροής^[9] και είναι διεθνώς γνωστή για την Εθνική Σχολή Κινηματογράφου, λίκνο για τους πιο γνωστούς Πολωνούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες, συμπεριλαμβανομένων των Άντζεϊ Βάιντα και Ρόμαν Πολάνσκι.^[6] Το 2017, η πόλη εισήχθη στο Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων της UNESCO και ονομάστηκε Πόλη του Κινηματογράφου της UNESCO.^[10]

Ονομασία και τοπωνύμιο

Το πολωνικό όνομα για την πόλη, Łódź, μεταφράζεται άμεσα σε «βάρκα» στα ελληνικά,^[11][12] πράγμα που απεικονίζεται στο θυρεό και τη σημαία της πόλης. Δεν υπάρχει ομόφωνη συναίνεση για την ακριβή προέλευσή του, αλλά οι δημοφιλείς θεωρίες το συνδέουν με το μεσαιωνικό χωριό Λότζια (Lodzia) και τον ποταμό Λόντκα (Lodka), στον οποίο ιδρύθηκε η σύγχρονη πόλη.^[13] Μπορεί επίσης να προέρχεται από τον όρο łoza, που υποδηλώνει μια ιτιά και το προσωπικό παλαιό πολωνικό όνομα Wlodzislaw (Βλοντζίσλαφ).^[14]

Ιστορία

Αγροτικό Λοτζ

Το Λοτζ πρωτοεμφανίζεται σε ένα έγγραφο προς τους Επισκόπους του Ελάσσονος Βρότσουαφ ως χωριό Λότζια το 1332. Το 1423 ο Βασιλιάς Λαδίσλαος Β΄ Γιαγκελόν του έδωσε δικαιώματα πόλης ως Λοτζ. Μέχρι τον 18ο αιώνα παρέμενε ένας μικρός οικισμός στο μέσο εμπορικού δρόμου μεταξύ Σιλεσίας και Μασοβίας.

Με τον δεύτερο διαμελισμό της Πολωνίας η πόλη εντάχθηκε στο Βασίλειο της Πρωσίας και ήταν γνωστή στα γερμανικά ως Lodsch. Το 1806, η πόλη εντάχθηκε στο Δουκάτο της Βαρσοβίας και το 1810 είχε πληθυσμό 190 κατοίκων. Το 1815, ύστερα από απόφαση του Συνεδρίου της Βιέννης η πόλη εντάχθηκε στο Βασίλειο της Πολωνίας, κράτος-μαριονέτα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.

Βιομηχανικό Λοτζ

Το 1816, άρχισαν να μοιράζονται από τον Τσάρο τεμάχια γης σε Γερμανούς μετανάστες για τη δημιουργία βιομηχανίας. Οι μετανάστες άρχισαν να έρχονται στη Γη της Επαγγελίας (στα πολωνικά Ziemia obiecana, που είναι και το παρωνύμιο της πόλης). Κυρίως προερχόντουσαν από τη Σιλεσία και τη Βοημία αλλά και από άλλες χώρες όπως οι Πορτογαλία, Αγγλία, Γαλλία και Ιρλανδία.

Το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής βαμβακιού άνοιξε το 1825 και, δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, το πρώτο ατμοκίνητο εργοστάσιο σε ολόκληρη την Πολωνία-Ρωσία. Το 1865 άνοιξε η πρώτη σιδηροδρομική γραμμή και η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται.

Το Δεκέμβριο του 1914, μετά από μια μεγάλη μάχη η πόλη καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς. Η πολωνική αντίσταση την απελευθέρωσε τον Νοέμβριο του 1918. Η πόλη χάνει σχεδόν το 40% των κατοίκων της κυρίως από στρατιωτικές απώλειες, λιμούς, αλλά και επειδή αρκετοί Γερμανοί εκδιώχθηκαν στη Γερμανία.

Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος

«Με διαταγή του Φύρερ η πόλη αυτή ονομάζεται Λίτσμανστατ». Πινακίδα αναρτημένη το 1940 στην Πλατεία Ελευθερίας.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1939, οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την πόλη. Οι Γερμανοί δεν την ενέταξαν στο Γενικό Κυβερνείο λόγω της ύπαρξης αρκετών εθνικοσοσιαλιστών Γερμανών, αλλά την ενσωμάτωσαν στο Ράιχ τον Νοέμβριο του 1939. Την μετονόμασαν σε Λίτσμανστατ (γερμανικά: Litzmannstadt) στη μνήμη του στρατηγού που κατέλαβε την πόλη στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρόλα αυτά, πολλοί Γερμανοί αρνήθηκαν να υπογράψουν την Volksliste και να γίνουν Volksdeutsche.

Σύντομα δημιούργησαν στη πόλη το Γκέτο του Λοτζ, όπου συγκεντρώθηκαν πάνω από 200.000 Εβραίοι κάτοικοι. Επειδή είχε μεγάλη αξία για το γερμανικό στρατό (λόγω παραγωγής στρατιωτικού υλικού) ήταν το τελευταίο γκέτο που διαλύθηκε.

Τον Ιανουάριο του 1945, πολλοί Γερμανοί κάτοικοι έφυγαν από τον φόβο του Κόκκινου Στρατού. Επίσης πολλά μηχανήματα μεταφέρθηκαν στη Γερμανία. Έτσι, παρά τις ελάχιστες καταστροφές λόγω βομβαρδισμών, η πόλη ουσιαστικά καταστράφηκε οικονομικά.

Γεωγραφία

Το Λοτζ καλύπτει έκταση περίπου 293 τετραγωνικών χιλιομέτρων και βρίσκεται στο κέντρο της Πολωνίας.^[15] Η πόλη βρίσκεται στα πεδινά της Πεδιάδα της Βόρειας Ευρώπης, που δεν υπερβαίνει τα 300 μέτρα υψόμετρο.^[15] Τοπογραφικά, η περιφέρεια του Λοτζ χαρακτηρίζεται γενικά από επίπεδο τοπίο, με αρκετά μόνο υψίπεδα που δεν υπερβαίνουν τα 50 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας.^[16] Το έδαφος είναι κυρίως αμμώδες (62%), ακολουθούμενο από άργιλο (24%), ιλύ (8%) και οργανογενείς σχηματισμούς (6%) από περιφερειακούς υγρότοπους.^[17] Η δασική κάλυψη (ισοδύναμη με το 4,2% του συνόλου της χώρας) είναι σημαντικά χαμηλή σε σύγκριση με άλλες πόλεις, περιφέρειες και επαρχίες της Πολωνίας.^[18]

Πανόραμα του κέντρου του Λοτζ, με την Πλατεία Ελευθερίας και την Οδό Πιοτρκόφσκα.

Διοίκηση

Το Παλάτι του Βαρώνου Γιούλιους Χάινσελ στην οδό Πιοτρκόφσκα 104, όπου στεγάζεται σήμερα το Δημαρχείο του Λοτζ.

Για διοικητικούς λόγους έχει διαιρεθεί σε 5 διοικητικές περιοχές.

Ονομασία	Επιφάνεια		Πυκνότητα πληθυσμού[19]
	χλμ²	%	ατ./χλμ²
Μπαουούτι	78,9	26,8	2744
Γκούρνα	71,9	24,4	2462
Πολέσιε	46,0	15,6	11307
Σρουντμιέστσε	6,8	2,3	2744
Βίντζεφ	90,8	30,9	1526
Σύνολο	294,4	100,0

Εκπαίδευση

Υπάρχουν 6 κρατικά Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα:

• Ακαδημία Καλών Τεχνών
• Ιατρικό Πανεπιστήμιο
• Κρατική Ανώτατη Σχολή Κινηματογραφίας, Τηλεόρασης και Θεάτρου
• Μουσική Ακαδημία
• Πολυτεχνείο
• Πανεπιστήμιο

και 22 μη κρατικά.

Ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης για παιδιά

Ραγισμένη Καρδιά.

Στο Λοτζ υπήρχε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης (Kinder-KZ Litzmannstadt) για παιδιά (κυρίως πολωνικής καταγωγής). Κατά την εικοστή έκτη επέτειο της νίκης κατά των Γερμανών στήθηκε στην πλατεία, δίπλα στο κρεματόριο, το Μνημείο Μαρτύρων για Παιδιά (ονομαζόμενο και Ραγισμένη Καρδιά).

Θρησκεία

Το βασικό θρήσκευμα στο Λοτζ είναι ο Καθολικισμός. Είναι μία από τις 14 Καθολικές Μητροπόλεις της Πολωνίας. Η πόλη αποτελεί, επίσης, την έδρα της Αρχιεπισκοπής Λοτζ και Πόζναν της Αυτοκέφαλης Πολωνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Εκτός αυτών στην πόλη βρίσκονται αρκετές άλλες Εκκλησίες άλλων Χριστιανικών Δογμάτων αλλά και Εβραϊκή Συναγωγή. Υπάρχουν αρκετά νεκροταφεία διαφόρων θρησκειών.

Κρατική Ανωτέρα Σχολή Κινηματογραφίας, Τηλεόρασης και Θεάτρου

Η σχολή ξεκίνησε ως Κρατική Ανωτέρα Σχολή Θεάτρου παράρτημα Λοτζ το 1946 με Πρύτανη τον Λεονίδα Σίλλερ.

Το 1948 δημιουργείται η Κρατική Ανωτέρα Σχολή Κινηματογράφου (σκηνοθεσίας και οπερατέρ)

Το 1949 δημιουργήθηκε στη θέση της Κρατικής Ανωτέρας Σχολής Θεάτρου παράρτημα Λοτζ η Κρατική Ανωτέρα Σχολή Ηθοποιίας και η σχολή μεταφέρθηκε στη Βαρσοβία.

Στα χρόνια αυτά δημιουργείται η περίφημη Πολωνική Σχολή στην κινηματογραφία.

Το 1958 ενοποιούνται οι δύο σχολές σε Κρατική Ανωτέρα Σχολή Κινηματογραφίας και Θεάτρου και της αποδίδεται το όνομα του πρώτου Πρύτανη Λεωνίδα Σίλλερ.

Στη σχολή φοίτησαν και αργότερα δίδαξαν παγκοσμίως γνωστοί σκηνοθέτες όπως οι Άντζεϊ Βάιντα, Ρόμαν Πολάνσκι, Κσίστοφ Κιεσλόφσκι, κ.ά.

Είναι η βασική σχολή για ηθοποιούς, σκηνοθέτες, φωτογράφους, κινηματογραφιστές και προσωπικό τηλεόρασης σε όλη την Πολωνία.

Σχολή πολωνικής γλώσσας

Από το 1952 λειτουργεί στο Λοτζ η Σχολή Πολωνικών για Ξένους, τμήμα του Πανεπιστημίου του Λοτζ. Η σχολή δίδασκε στην αρχή τη γλώσσα σε ξένους, υποψήφιους φοιτητές των πολωνικών πανεπιστημίων. Από τη δεκαετία του 1990, μετατράπηκε σε επιστημονικού-διδακτικού χαρακτήρα ίδρυμα.^[20]

Οδός Πιοτρκόφσκα

Η οδός Πιοτρκόφσκα είναι μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές οδούς της Ευρώπης. Βρίσκεται ανάμεσα στην Πλατεία Ελευθερίας (Plac Wolności) και την Πλατεία Ανεξαρτησίας (Plac Niepodległości). Από την αρχή υπήρξε η κεντρική αρτηρία που γύρω της χτίζονταν η πόλη και που με την ανάπτυξη της έδωσε και το σημερινό σχήμα στο Λοτζ.

Στην οδό αυτή βρίσκεται, ίσως η μοναδική στην Ευρώπη «Έκθεση των Σπουδαίων Λοτζιανών», με μπρούτζινα αγάλματα τοποθετημένα σε επίκαιρα σημεία του δρόμου.

• 
  Μνημείο του Άρτουρ Ρούμπινσταϊν.
• 
  Μνημείο του Βουαντίσουαφ Ρέιμοντ.
• 
  Μνημείο των Δημιουργών του Βιομηχανικού Λοτζ.
• 
  Μνημείο του Φανοκόρου.
• 
  Μνημείο του Γιούλιαν Τούβιμ.
• 
  Μνημείο του Στέφαν Γιάρατς.

Τραμ

Τραμ στην οδό Πιοτρκόφσκα το 1900.

Το τραμ εμφανίστηκε στο Λοτζ στις 23 Δεκεμβρίου 1898. Λόγω του επίπεδου εδάφους, άρχισε να χρησιμοποιείται και ως προαστιακό μέσο μεταφοράς. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 80 του 20ου αιώνα είχε το μεγαλύτερο δίκτυο σε όλη την Πολωνία. Αυτή τη στιγμή λειτουργούν 16 αστικές και 4 προαστιακές. Η μεγαλύτερη διαδρομή στην Πολωνία βρίσκεται στο Λοτζ. Είναι η γραμμή 46 και είναι περίπου 37 χλμ.

Αθλητισμός

Κύριες αθλητικές εγκαταστάσεις

Άτλας Αρένα, η κύρια κλειστή αρένα στο Λοτζ.

Μότο Αρένα Λοτζ, η έδρα της ομάδας speedway Όζεου Λοτζ.

Δημοτικό Στάδιο Λοτζ «Βουαντίσουαφ Κρουλ», η έδρα της ΛΚΣ Λοτζ.

Στάδιο Βίντζεφ

Η πόλη έχει εμπειρία ως οικοδεσπότης διεθνών αθλητικών γεγονότων, όπως το Ευρωμπάσκετ 2009,^[21] το Ευρωμπάσκετ Γυναικών 2011, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Πετοσφαίρισης 2014 και το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου Κ-20 2019, με τα εγκαίνια και τον τελικό του τελευταίου να πραγματοποιούνται στο Στάδιο Βίντζεφ. Το Λοτζ φιλοξένησε επίσης την 6η έκδοση των Ευρωπαϊκής Πανεπιστημιάδας το 2022.^[22]

Υπό τον κομμουνισμό ήταν σύνηθες για τους συλλόγους να συμμετέχουν σε πολλά διαφορετικά αθλήματα για όλες τις ηλικίες και τα φύλα. Πολλοί από αυτούς τους παραδοσιακούς συλλόγους εξακολουθούν να επιβιώνουν. Αρχικά ανήκαν απευθείας σε δημόσιο φορέα, αλλά λειτουργούσαν ανεξάρτητα από συλλόγους ή ιδιωτικές εταιρείες. Ωστόσο, λάμβαναν δημόσια υποστήριξη μέσω του φθηνού ενοικίου γης και άλλων επιδοτήσεων από την πόλη. Μερικά από τα τμήματά τους έχουν γίνει επαγγελματικά και έχουν διαχωριστεί από τους συλλόγους ως ιδιωτικές εταιρείες.

Αδελφικές πόλεις

Πόλη	Χώρα	Ημερομηνία αδελφοπ.
Κέμνιτς	Γερμανία	1972
Στουτγκάρδη	Γερμανία	26/9/1988
Λυών	Γαλλία	1991
Βίλνιους	Λιθουανία	22/1/1991
Ιβάνοβο	Ρωσία	21/1/1992
Καλίνινγκραντ	Ρωσία	1992
Μινσκ	Λευκορωσία	25/2/1993
Οδησσός	Ουκρανία	07/05/1993
Τελ Αβίβ	Ισραήλ	1994
Τιεντσίν	Κίνα	11/10/1994
Ρουστάβι	Γεωργία	27/6/1995
Μπαρέιρου	Πορτογαλία	3/9/1996
Τάμπερε	Φινλανδία	1996
Πουέμπλα ντε Σαραγόσα	Μεξικό	1997
Μουρθία	Ισπανία	14/10/1999
Έρεμπρο	Σουηδία	25/8/2001
Λβιβ	Ουκρανία	28/11/2003
Σέγκεντ	Ουγγαρία	19/5/2008

Εικόνες

• 
  Το Παλάτι του Ίζραελ Ποζνάνσκι.
• 
  Πανοραμική άποψη της οδού Πιοτρκόφσκα.
• 
  Η Manufaktura.
• 
  Αρχικαθεδρική Βασιλική του Αγίου Στανίσλαους Κόστκα.
• 
  Καθεδρικός Ναός Αλέξανδρου Νιέφσκι.
• 
  Η κεντρική αίθουσα του σιδηροδρομικού σταθμού Λοτζ Φαμπρίτσνα.
• 
  Αεροδρόμιο Λοτζ «Βουαντίσουαφ Ρέιμοντ».
• 
  Κεντρικός Σταθμός Τραμ του Λοτζ.
• 
  Εθνική Σχολή Κινηματογράφου του Λοτζ.
• 
  Ζωολογικός Κήπος του Λοτζ.
• 
  Κεντρικό Μουσείο Κλωστοϋφαντουργίας.