Καραμανλήδικα (τουρκική διάλεκτος)

Τα καραμανλήδικα είναι γραφή της τουρκικής γλώσσας με ελληνικούς χαρακτήρες (αντί των αραβικών), καθώς και διάλεκτος της τουρκικής. Τα χρησιμοποιούσαν τουρκόφωνοι ορθόδοξοι χριστιανοί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, κυρίως στις ανατολικές επαρχίες της Μικράς Ασίας, οι οποίοι αποκαλούνταν Καραμανλήδες, εξού και η ονομασία αυτής της διαλέκτου και γραφής, αλλά και σε ορισμένες άλλες περιοχές, όπως λ.χ. της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στη Μαύρη Θάλασσα. Πρώτη επίσημη εμφάνιση της γραφής αυτής σημειώνεται το 1718 και είχε τόση απήχηση που διατηρήθηκε επί δύο αιώνες.

Καραμανλήδεια γραφή (MAΣAΛAΧ) - Ιντζέσου, Καισάρεια Τουρκίας

Επιγραφή στα καραμανλικά τουρκικά που βρέθηκε σε επιτύμβια στήλη: ΤΕΚΕ ΟΓΛΟΥ ΧΑΤΖΙ ΓΙΑΝΙ ΓΙΑΠΤΙΡΑΝ 1910  “Tekeoğlu Hacı Yanni yaptıran, 1910”, Ελμαλικ, Γιάλοβα, Τουρκία)

Λόγω των εξισλαμισμών που σημειώνονταν ως τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα στη Μικρά Ασία, μεγάλο μέρος των Ελλήνων λησμόνησαν τη μητρική τους γλώσσα και χρησιμοποιούσαν την Τουρκική.^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Ένας περιορισμένος αριθμός Ελλήνων που βρισκόταν σε περιοχές μακριά από τα παράλια και από μεγάλα αστικά κέντρα αφομοιώθηκαν μεν γλωσσικά από τον κατακτητή, κατάφεραν όμως να διατηρήσουν τη συνείδηση της θρησκευτικής και φυλετικής τους αυτοτέλειας.

Ο μύθος του Αίσωπου «Ο ποντικός και ο βάτραχος» σε «ελληνοτουρκική γλώσσα», όπως δημοσιεύτηκε το 1874, με βάση επιτόπια καταγραφή του Ρώσου καθηγητή Β. Γκριγκόροβιτς στην περιοχή της Μαριούπολης

Η γραφή αυτή ονομάσθηκε "καραμανλήδικη γραφή", την οποία τελικά αναγνώρισε και το τουρκικό κράτος δίνοντας την έγκριση συγγραφής τουρκοελληνικού λεξικού στον Ι. Χλωρό υπό την από 28 Σαφέρ 1313 έτος Εγίρας-(1895 μ.Χ.) του τουρκικού Υπουργείου Δημόσιας Εκπαίδευσης.^[1]

Τα κείμενα που είναι γραμμένα με αυτό τον τρόπο είναι γνωστά και με το όνομα "καραμανλήδικα".^[2] Η παραγωγή εκδόσεων στα καραμανλήδικα σταμάτησε το 1925, με την Ανταλλαγή πληθυσμών.^[3]

Το πρώτο γνωστό έντυπο καραμανλήδικο κείμενο εκδόθηκε το 1718 και το τελευταίο το 1929, ενώ στα καραμανλήδικα γράφτηκε ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα σε τουρκική γλώσσα, το 1871-72, από τον δάσκαλο και δημοσιογράφο Ευαγγελινό Μισαηλίδη.^[4]

Τα παλαιότερα καραμανλήδικα κείμενα ήταν θρησκευτικού περιεχομένου ενώ από το τέλος του 18ου αι. τυπώνονται και κείμενα ιστορικά, γεωγραφικά, διδακτικά κ.ά. Αυτά τυπώνονταν σε τυπογραφεία της Κωνσταντινούπολης, Αθηνών, Βενετίας, Σμύρνης κ.ά. Πολύ σημαντικό ρόλο στη διάδοση της καραμανλήδικης γραφής έπαιξε ο Ευαγγελινός Μισαηλίδης ο οποίος το 1851 άρχισε να εκδίδει στην Κωνσταντινούπολη την εφημερίδα Ανατολή (Αναντολού), σε καραμανλήδικη γραφή.^[5]

Παραπομπές

1. Χλωρός, Ι. (1899). Λεξικόν Τουρκο-Ελληνικόν. Κωνσταντινούπολη.
2. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. «Εκδόσεις στην καραμανλίδικη γραφή». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2016.
3. Balta, Evangelia· Kappler, Matthias (2010). Cries and Whispers in Karamanlidika Books: Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia, 11th-13th September 2008). Otto Harrassowitz Verlag. σελ. 11. ISBN 978-3-447-06185-8.
4. Mackridge, Peter (2010). Language and National Identity in Greece, 1766-1976. OUP Oxford. σελ. 64. ISBN 978-0-19-959905-9.
5. «Η συλλογή "Καραμανλίδικα", Ινστιτούτο Μελετών Χερσονήσου του Αίμου». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2021.