Ισαάκιος Κομνηνός (υιός Ιωάννη Β΄)

Ο Ισαάκιος Κομνηνός (περί το 1113 - μετά το 1154) ήταν ο τρίτος γιος του Ιωάννη Β΄ Κομνηνού και της Ειρήνης των Άρπαντ, κόρης του Λαδίσλαου Α΄ της Ουγγαρίας. Αγνοήθηκε η προτεραιότητα που είχε στη διαδοχή του θρόνου για χάρη του μικρότερου αδελφού του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού, αυτό προκάλεσε συγκρούσεις ανάμεσα στα δύο αδέλφια. Συμμετείχε στις εκστρατείες του πατέρα του και των αδελφών του στην Μικρά Ασία, τον υποστήριξε με θέρμη ο Πατριάρχης Κοσμάς Β΄ Αττικός, αλλά λίγα είναι γνωστά για τη ζωή του.

Ισαάκιος Κομνηνός
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1113 (περίπου)[1] Κωνσταντινούπολη
Θάνατος	Δεκαετία του 1140
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Τέκνα	Θεοδώρα Κομνηνή Ειρήνη Κομνηνή Μαρία Κομνηνή Άννα Κομνηνή Ευδοκία Κομνηνή
Γονείς	Ιωάννης Β΄ Κομνηνός και Ειρήνη της Ουγγαρίας
Αδέλφια	Αλέξιος Κομνηνός Ανδρόνικος Κομνηνός Μανουήλ Α΄ Κομνηνός Μαρία Κομνηνή Άννα Κομνηνή Θεοδώρα Κομνηνή Ευδοκία Κομνηνή
Οικογένεια	Δυναστεία Κομνηνών
δεδομένα

Σεβαστοκράτορας

Γεννήθηκε περί το 1113, ως ο τρίτος γιος του Ιωάννη Β΄ Κομνηνού και της Ειρήνης των Άρπαντ, κόρης του Λαδίσλαου Α΄ της Ουγγαρίας.^[2] Την εποχή που ο μεγαλύτερος αδελφός του Αλέξιος στέφτηκε συναυτοκράτωρ (1122) ο Ισαάκιος πήρε από τον πατέρα του μαζί με τους υπόλοιπους αδελφούς του τον τίτλο του σεβαστοκράτορα.^[2] Περιγράφεται σαν ψηλός και επιβλητικός άντρας αλλά σύμφωνα με Βυζαντινές πηγές που ήταν ευνοϊκά διακείμενες στον αδελφό του Μανουήλ ήταν οξύθυμος, εκδικητικός με τάση στις βιαιότητες γι' αυτό έγινε μισητός.^[3] Ο Ιωάννης Κίνναμος αναφέρει ότι ο Ισαάκιος συμμετείχε σε εκστρατεία στο Αρμενικό Βασίλειο της Κιλικίας (1136), όταν πολιορκήθηκε η Ανάζαρβος συμβούλευσε τον πατέρα του να επενδύσει με τούβλα τις ξύλινες πολιορκητικές μηχανές επειδή οι αμυνόμενοι έριχναν πάνω τους πυρωμένα σίδερα. Η τακτική αυτή βοήθησε τους Βυζαντινούς να κυριεύσουν την πόλη.^[4] Αργότερα συμμετείχε σε νέα εκστρατεία του πατέρα του στην Ανατολή, ο μεγαλύτερος αδελφός του Αλέξιος και ο δεύτερος Ανδρόνικος πέθαναν και οι δύο πρόωρα μέσα σε έναν χρόνο.^[2] Ο Ισαάκιος συνόδευσε τις σωρούς των δύο αδελφών του στην Κωνσταντινούπολη.^[5]

Υποψήφιος διάδοχος

Οι γονείς του Ισαάκιου Κομνηνού σε ψηφιδωτό στην Αγία Σοφία, ανάμεσα τους βρίσκεται η Παναγία με το Θείο Βρέφος.

Οι θάνατοι των δύο μεγαλύτερων αδελφών του άφηναν διάδοχο στην Βυζαντινή αυτοκρατορία τον Ισαάκιο που ήταν ο επόμενος αδελφός, ο πατέρας τους ωστόσο προτίμησε τον Απρίλιο του 1143 να ορίσει διάδοχο τον μικρότερο γιο του Μανουήλ αντί για τον Ισαάκιο.^[6] Η απόφαση του Ιωάννη Β΄ θεωρείται ανεξήγητη, ο Γουλιέλμος της Τύρου την χρεώνει στις ικανότητες του Μανουήλ να οδηγήσει με ασφάλεια τα Βυζαντινά στρατεύματα στην Κωνσταντινούπολη.^[6] Ο Μέγας Δομέστικος Ιωάννης Αξούχος στενότερος φίλος του Ιωάννη Β΄ προσπαθούσε να πείσει τον ετοιμοθάνατο αυτοκράτορα να ορίσει διάδοχο τον Ισαάκιο αλλά εκείνος ήταν ανένδοτος υπέρ του Μανουήλ.^[6]

Άνοδος Μανουήλ Α΄

Η παρουσία του Ισαάκιου στην Κωνσταντινούπολη που κατείχε τα αυτοκρατορικά εμβλήματα ήταν σοβαρή απειλή για την διαδοχή του Μανουήλ. Ο Νικήτας Χωνιάτης γράφει ότι ο Μανουήλ έστειλε τον Αξούχο στην Κωνσταντινούπολη να αναλάβει τον έλεγχο στην πόλη πριν φτάσουν τα νέα για τον θάνατο του πατέρα του, συνέλαβε τον Ισαάκιο και τον φυλάκισε στο Μοναστήρι του Παντοκράτορα.^[7][8] Ο Ισαάκιος αναγκάστηκε να παραιτηθεί αν και πολλοί κάτοικοι στην Κωνσταντινούπολη πίστευαν ότι θα έπρεπε να είναι ο ίδιος ο επόμενος αυτοκράτορας.^[6] Ο Μανουήλ Α΄ έφτασε στην Κωνσταντινούπολη (27 Ιουνίου 1143), ορκίστηκε βασιλιάς και απελευθέρωσε τον αδελφό του όταν διαβεβαιώθηκε ότι δεν υπάρχει κίνδυνος για τον θρόνο του.^[9] Η σχέση ανάμεσα στα αδέλφια παρέμεινε τεταμένη όπως φάνηκε στην περίπτωση του πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης Κοσμά Β΄ Αττικού, ο Ισαάκιος τον υποστήριζε, ο Μανουήλ Β΄ αντίθετα τον κατηγόρησε ότι συνωμότησε με τον αδελφό του για να τον ανατρέψουν. Ο Μανουήλ Β΄ εκθρόνισε τελικά τον πατριάρχη τον Φεβρουάριο του 1147.^[10][11]

Εξορία

Η κόρη του Ισαάκιου Κομνηνού Θεοδώρα Κομνηνή της Ιερουσαλήμ στο νεκροκρέβατο του συζύγου της Βαλδουίνου Γ΄ της Ιερουσαλήμ.

Ο Ισαάκιος συνόδευσε τον αδελφό του σε εκστρατεία στο Σουλτανάτο του Ρουμ και στο Ικόνιο σαν ένας από τους αρχηγούς του στρατού μαζί με τον Ιωάννη Αξούχο.^[10][12] Ο Ιωάννης Κίνναμος γράφει ότι την ίδια εποχή στο αυτοκρατορικό τραπέζι έγινε συζήτηση για την σύγκριση μεταξύ Μανουήλ Α΄ και του πατέρα του Ιωάννη Β΄ σχετικά με τις ικανότητες τους για τον πόλεμο. Ο Ιωάννης Αξούχος εκτίμησε περισσότερο τον πατέρα συμφώνησε μαζί του και ο Ισαάκιος, η ένταση εξελίχτηκε σε σύγκρουση και ο Ισαάκιος επιτέθηκε με ένα σπαθί στον ξάδελφο του Ανδρόνικο. Ο Ισαάκιος χτύπησε κατά λάθος τον αυτοκράτορα, το χτύπημα άφησε στον Μανουήλ Α΄ ένα βαθύ τραύμα, ο Ισαάκιος εξορίστηκε ενώ απαγορεύτηκε από τον Αξούχο να έχει την αυτοκρατορική σφραγίδα και να υπογράφει διατάγματα.^[13] Ο Ισαάκιος Κομνηνός εξαφανίστηκε από τότε σε όλες τις πηγές και η τύχη του παραμένει άγνωστη.^[14]

Οικογένεια

Από την πρώτη του σύζυγο Θεοδώρα Καματηρά (πέθανε το 1142) είχε τέκνα:^[15]

• Αλέξιος Κομνηνός (1132 - 1136), πέθανε σε βρεφική ηλικία και το όνομα του μνημονεύεται σε Τυπικό της Μονής του Παντοκράτωρα που ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Β΄ και σε ένα ποίημα που έγραψε ο Πτωχοπρόδρομος.^[16]
• μία κόρη, πιθανώς με το όνομα Ειρήνη, παντρεύτηκε κάποιον Δούκα Καματηρό εγγονό του Γρηγορίου Καματηρού και της Ειρήνης Δούκαινας, μίας ανεψιάς του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού. Γιος τους ήταν ο Ισαάκιος, σφετεριστής ηγεμόνας της Κύπρου.^[17]
• Ιωάννης Κομνηνός (1134 - 1136), πέθανε σε βρεφική ηλικία και το όνομα του μνημονεύεται σε Τυπικό της Μονής του Παντοκράτωρα που ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Β΄ και σε ένα ποίημα που έγραψε ο Πτωχοπρόδρομος.^[18]
• μία κόρη, πιθανώς με το όνομα Άννα, παντρεύτηκε τον γαικτήμονα και στρατιωτικό διοικητή Κωνσταντίνο Μακροδούκα.^[19]
• Μαρία Κομνηνή, αρραβωνιάστηκε στην αρχή τον Φρειδερίκο Α΄ Βαρβαρόσσα αλλά τελικά παντρεύτηκε τον Στέφανο Δ΄ της Ουγγαρίας.^[20]

Μετά τον θάνατο της πρώτης συζύγου του νυμφεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Ειρήνη Διπλοσυναδηνή (και οι δύο γονείς της ήταν μέλη της οικογένειας των Συναδηνών). Μαζί της απέκτησε :^[21]

• Θεοδώρα Κομνηνή παντρεύτηκε τον Βαλδουίνο Γ΄ της Ιερουσαλήμ γιο του Φούλκων της Ιερουσαλήμ, μετά τον θάνατο του συζύγου της έγινε ερωμένη του θείου της Ανδρόνικου Κομνηνού του μελλοντικού αυτοκράτορα.^[22]
• Ευδοκία Κομνηνή, παντρεύτηκε τον Γουλιέλμο Η΄ του Μονπελιέ.^[23]

Παραπομπές

1. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
2. Βαρζός 1984α, σελ. 391.
3. Βαρζός 1984α, σελ. 394.
4. Brand 1976, σελ. 23.
5. Brand 1976, σελίδες 27, 236 (σημ. 27).
6. Magdalino 2002, σελ. 195.
7. Βαρζός 1984α, σελ. 392.
8. Magdalino 2002, σελίδες 195, 218.
9. Βαρζός 1984α, σελίδες 392–393.
10. Βαρζός 1984α, σελ. 393.
11. Magdalino 2002, σελ. 281.
12. Brand 1976, σελίδες 145–146.
13. Magdalino 2002, σελ. 192.
14. Βαρζός 1984α, σελίδες 395–396.
15. Βαρζός 1984α, σελ. 397.
16. Βαρζός 1984β, σελ. 297.
17. Βαρζός 1984β, σελίδες 298–301.
18. Βαρζός 1984β, σελ. 301.
19. Βαρζός 1984β, σελίδες 302–313.
20. Βαρζός 1984β, σελίδες 314–326.
21. Βαρζός 1984α, σελίδες 396–398.
22. Βαρζός 1984β, σελίδες 327–346.
23. Βαρζός 1984β, σελίδες 346–359.

Πηγές

• Βαρζός, Κωνσταντίνος (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών (PDF). A. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών. OCLC 834784634.
• Βαρζός, Κωνσταντίνος (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών (PDF). B. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών. OCLC 834784665.
• Brand, Charles M., επιμ. (1976). Deeds of John and Manuel Comnenus, by John Kinnamos (στα Αγγλικά). New York: Columbia University Press. ISBN 0-231-04080-6.
• Magdalino, Paul (1987). «Isaac sebastokrator (III), John Axouch, and a case of mistaken identity» (στα αγγλικά). Byzantine and Modern Greek Studies 11 (1): 207–214. doi:10.1179/030701387790203046.
• Magdalino, Paul (2002) [1993]. The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180 (στα Αγγλικά). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52653-1.