Ατταλίδα φυλή

Με την ονομασία Ατταλίς^[1] (αρχαία ελληνικά: Ἀτταλίς) ή Ατταλίδα φυλή (σύγχρονα ελληνικά) για την φυλή και Ατταλίδα (γενική Ατταλίδος) για την περιοχή και με το όνομα (άρθρο: ο) Ατταλεύς ή Ατταλίδης (αρχαία ελληνικά: Ἀτταλεύς)^[2] ή (άρθρο πληθυντικού: οι) Ατταλείς ή Ατταλίδες (αρχαία ελληνικά: Ἀτταλείς ή Ἀτταλίδαι), για τα μέλη της φυλής και τους κατοίκους της περιοχής αυτής, αναφέρεται μια από τις πρόσθετες φυλές της Αρχαίας Ελλάδας και της αρχαίας Αττικής, η οποία ήρθε να συμπληρώσει τις προηγούμενες φυλές της Αρχαίας Αθήνας, οι κάτοικοι της οποίας κατοικούσαν στην ομώνυμη περιοχή της Ατταλίδας, η οποία περιλάμβανε μια σειρά από δήμους της περιοχής της σύγχρονης Ελλάδας που είναι γνωστή ως Αττική.

Ονομασία

Προτομή του Αττάλου Α΄ του Σωτήρος, Μουσείο Πούσκιν, Μόσχα.

Η Ατταλίδα, πήρε το όνομά της σε απόδοση τιμής προς τον βασιλιά της Περγάμου τον Άτταλο A΄ και ιδρύθηκε περί το 200 π.Χ.. Ο Άτταλος Α΄ της Περγάμου ως "επώνυμος ήρωας" και αρχηγέτης φυλής είχε στην Αθήνα μεγάλο ανδριάντα, καθώς και δικό του "ιερόν" με ίδιον λεγόμενο "ατταλίδη ιερέα". Σημειώνεται ότι οι φυλές της Αρχαίας Αθήνας λάμβαναν ονομασίες μεγάλης φήμης ηρώων της αρχαιότητας που εξ αυτού λέγονταν για τις ίδιες τις φυλές ή τους τόπους που τιμώνταν "επώνυμοι ήρωες".

Ταυτόχρονα με την ίδρυση αυτής της φυλής καταργήθηκαν οι φυλές Αντιγονίς και Δημητριάς και απέμειναν η Πτολεμαΐς και οι αρχικές δέκα που είχε ιδρύσει ο Κλεισθένης, δηλαδή την περίοδο από το 201/200 π.Χ. έως το 126/7 μ.Χ. υπήρχαν συνολικά 12 φυλές.^[3]

Στην Ατταλίδα φυλή εκτός από τους δήμους που αποδόθηκαν από τις προγενέστερες φυλές, δημιουργήθηκε ένας ακόμα, ο Δήμος Απολλωνιείων, που ονομάσθηκε έτσι προς τιμή της συζύγου του Αττάλου Α΄, της Απολλωνίδας.

Οι δήμοι Ατταλίδος

Η φυλή Ατταλίς, με βάση τη νέα διοικητική διαίρεση που ακολούθησε μετά από αυτήν του Κλεισθένη, είχε κατανεμηθεί σε διάφορες περιοχές, που καταλάμβαναν οι δήμοι, και έφεραν τις ονομασίες:

1. Αγνούς, ο δημότης Αγνούσιος,^[4][5][6]
2. Υπένερθεν Αγρυλή (Κάτω Αγρυλή), τμήμα στην Αγρυλή ή Αγροίλη ή Αγραυλή ή Αγρύλη, ο δημότης Αγρυλεύς.^[7][8] Αρχικά ήταν, σύμφωνα με επιγραφές, διαμοιρασμένος σε 2 (δύο) δήμους, τον υπένερθεν, (κοντά στον Υμηττό) και τον καθύπερθεν, (στην αριστερή όχθη του ποταμού Ιλισού): Υπένερθεν Αγρυλή (Κάτω Αγρύλη) και Καθύπερθεν Αγρυλή (Άνω Αγρύλη).^[9]
3. Άθμονον ή Αθμονία, ο δημότης Αθμονεύς,^[10][11]
4. Απολλωνιείς, ο δημότης Απολλωνιεύς,^[12]
5. Ατήνη ή Ατηνία, ο δημότης Ατηνεύς ή Ατηνιεύς,^[13][14][15]
6. Ικάριον ή Ικαρία, ο δημότης Ικαριεύς,^[16]
7. Κορυδαλλός ή Κορύδαλλος ή Κορυδαλός, ο δημότης Κορυδαλλεύς ή Κορυδαλεύς,^[17][18][19]
8. Οινόη, ο δημότης Οινοαίος. Σήμερα γνωστή ως Νοινόη.^[20][21]
9. Οίον Δεκελεικόν, ο δημότης εξ Οίου (=προέρχεται από το Οίο),^[22]
10. Προβάλινθος, ο δημότης Προβαλίνθιος ή Προβαλίσιος,^[23][24]
11. Σούνιον, ο δημότης Σουνιεύς,^[25]
12. Τυρμίδαι, ο δημότης Τυρμίδης,^[26]

Η συμμετοχή των δήμων στην αρχαία Βουλή

Το 201/200 π.Χ., λόγω του θυμού των Αθηναίων κατά του Φιλίππου Ε΄ της Μακεδονίας, οι ”μακεδονικές” φυλές των προγόνων του, Αντιγονίς και Δημητριάς, καταργήθηκαν και διαλύονται, ενώ οι δήμοι των 2 αυτών φυλών (εκτός από δύο δήμους, που εν τω μεταξύ είχαν δοθεί στην Πτολεμαΐδα φυλή), επεστράφηκαν εκ νέου, πίσω στην αρχική τους φυλή.

Η Ατταλίδα φυλή δημιουργείται, την άνοιξη του 200 π.Χ., με το ίδιο καθεστώς που χρησιμοποιήθηκε προγενέστερα για τη δημιουργία των “μακεδονικών” φυλών και της “αιγυπτιακής” φυλής αντίστοιχα: Κάθε φυλή συνεισφέρει από ένα δήμο και επίσης ένας νέος δήμος, οι Απολλωνιείς, δημιουργείται προς τιμήν της Απολλωνίας, συζύγου του Αττάλου Α΄ της Περγάμου. Συνεπώς υπάρχουν και πάλι 12 φυλές και 600 μέλη της Βουλής.

Η αντιπροσωπευτική ποσόστωση των εκπροσώπων - βουλευτών των δήμων της Ατταλίδας^[27] (στον παρακάτω πίνακα) αποδεικνύει τη συμμετοχή των δήμων της φυλής αυτής, τις δυο πρώτες αλλά κατά τη τρίτη κυρίως περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.), ενώ η έκφραση της φυλής, εμφανίζεται πλέον από την τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127 μ.Χ.) της διακυβέρνησής της, μέσω της αρχαίας αθηναϊκής Βουλής και της Εκκλησίας του δήμου.^[28] Από την περίοδο αυτή δεν υπάρχουν περισσότερες ποσοστώσεις στους δήμους που έχουν 50 μέλη της Βουλής, ανά φυλή. Σταδιακά η Αττική από την μακεδονική, περνά στη ρωμαϊκή κατοχή.

• Οι πιο μεγάλοι από τους δήμους της Ατταλίδας ήταν: Άθμονον, Ικάριον, Σούνιον, Αγνούς, Προβάλινθος και Οινόη.^[28]

Ἀτταλίς

Δήμοι	πρώην φυλή	Τριττύς	#[29]	#[30]	#[31]
Υπένερθεν Αγρυλή	Ερεχθηίς	άστυ	3	3	3
Ικάριον	Αιγηίς	ενδοχώρα	5 (4)	6	6
Προβάλινθος	Πανδιονίς	παράκτιος	5	5	5
Σούνιον	Λεοντίς	παράκτιος	4	6	6
Οίον Δεκελεικόν	Πτολεμαΐς	ενδοχώρα	3	3	3
Αγνούς	Ακαμαντίς	ενδοχώρα	5	5	5
Τυρμίδαι	Οινηίς	άστυ	1(0)	1	1
Άθμονον	Κεκροπίς	ενδοχώρα	6	10	10
Κορυδαλλός	Ιπποθοντίς	άστυ	3	3	3
Οινόη	Αιαντίς	παράκτιος	4	4	6
Ατήνη	Αντιοχίς	παράκτιος	3	4	4
Απολλωνιείς	νέα φυλή Ατταλίς	νέο άστυ

Δείτε επίσης

• Αρχαία Αθήνα
• Ατταλιστές
• Αττάλεια (εορτή)

Παραπομπές - σημειώσεις

1. [...]"Ατταλίς: Μία από τις 12 φυλές της αρχαίας Αθήνας, που ονομάστηκε έτσι απο τον Άτταλο Α’, βασιλιά της Περγάμου, το 200 π.Χ., όταν καταργήθηκαν οι φυλές Αντιγονίς και Δημητριάς. Η Α. αριθμούσε 11 δήμους". [...] Ατταλίς
2. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Ατταλίς, φυλή της Αττικής, ήν Αττάλω ανέθηκαν Αθηναίοι. ο φυλέτης Ατταλεύς". [...], σελ. 64.
3. Από το άρθρο του John D. Morgan (Dept. of Physics and Astronomy, University of Delaware, Newark, Delaware 19716 USA), με τίτλο: "Σύντομη ανασκόπηση του υπολογισμού του χρόνου κατά την αρχαιότητα", (pdf), στο περιοδικό "Αρχαιολογία", τεύχος 74 (Μάρτιος), Αθήνα 2000, σελ. 30: [...] "Άρα από το 222/1 π.χ. έως το 201/0 π.Χ. υπάρχουν 13 φυλές. Τότε από θυμό κατά του Φιλίππου Ε΄ της Μακεδονίας, οι φυλές των προγόνων του, Αντιγονίς και Δημητριάς, καταργήθηκαν και δημιουργήθηκε μια νέα φυλή, η Ατταλίς, προς τιμήν του Βασιλέως Αττάλου Α΄ της Περγάμου. Έχουμε λοιπόν 12 φυλές από το 200/199 π.Χ. έως το 122/3 μ.Χ. οπότε δημιουργήθηκε μια νέα φυλή, η Αδριανίς, προς τιμήν του αυτοκράτορα Αδριανού. Και τέλος οι φυλές από το 123/4 μ.Χ. έγιναν πάλι 13, ως την πλήρη κατάρρευση του συστήματος μετά από μερικούς αιώνες". [...]
4. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Αγνούς, δήμος εν τη Αττική της Δημητριάδος φυλής τινές δε της Ακαμαντίδος ή, ως Φρύνιχος, της Ατταλίδος, εκλήθη δε από της εν αυτώ φυομένης άγνου. επιπολάζει γάρ και τούτο το είδος παρ’ Έλλησιν, οίον Σχοινούς, Σκιλλούς, Πιτυούς, Δαφνούς, Σελινούς, Ερικούς, από τών έντους τόπους φυομένων, καθά των Αθήνησι δήμων τινές, Αχερδούς, Φηγούς, Μυρρινούς. ο δημότης Αγνούσιος, ως Ραμνούσιος. από της γενικής, προσόδω του ι, του τ φυλασσομένου, ως εν τω Σελινούντιος, Οπούντιος, Ιεριχούντιος, τρεπομένου δε εις σ, και του προ αυτού ν υφαιρουμένου, Αλιμούσιος, Φηγούσιος. διακρίνεται η τροπή τω αδιαιρέτω τού πρωτοτύπου, όπερ Αττικοί φιλούσι. παρ’ αυτοίς γάρ ου λέγεται Αγνόεις ή Φηγόεις ή Μυρρινόεις, όθεν ουδέ διά τού τ λέγεται Σιμούντιος, αλλά δια τού σ μετά της υφέσεως του ν. το δε Σιμούς Σιμόεις διαιρείται, και Οπούς Οπόεις. τάχα δε και τα δοκούντα διαιρείσθαι κυριώτερα καθέστηκεν' όθεν μετά του τ λέγεται Σιμούντιος, ου γάρ Αττικά ταύταυ το τοπικόν Αγνουντόθεν, και εν τόπω Αγνούντι. εν τοις άξοσιν επειδή Αγνούντι θυσία έστι τω λεώ. εις τόπον Αγνούνταδε". [...], σελ. 10.
5. Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Αγνούς, δήμος της Αττικής, εκ της Ακαμαντίδος φυλής (Κάτοικ. Αγνούσιος)". [...], σελ. 5.
6. [...] "Αγνούς: Δήμος της αρχαίας Αττικής, που ανήκε στην Ακαμαντίδα φυλή και αργότερα στη Δημητριάδα ή Ατταλίδα. Βρισκόταν ανάμεσα στον Υμηττό και την Πεντέλη". [...] Αγνούς^{[νεκρός σύνδεσμος]}
7. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Αγραυλή, δήμος Αθήνησι της Ερεχθηίδος φυλής. τινές δε Αγρυλή γράφουσιν άνευ του α, Αγρυλήθεν. θέλει δε το α από Αγραύλου της Κέκροπος θυγατρός. τρεις δε ήσαν από των αύξόντων τους καρπούς ονομασμέναι, Πάνδροσος, Έρση, Άγραυλος. έστι δε και πόλις Αθηναίων άποικος εν Σαρδοί, από του δήμου κληθείσα Αγρυλή. ο δημότης Αγρυλεύς, και Αγρυλήθεν εκ τόπου, εις τόπον Αγρυλήνδε. δέχεται δε δύο τύπους. και εν τόπω Αγρυλήσι". [...], σελ. 11.
8. Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Αγροίλη, ή Αγραύλη, δήμος της Αττικής, εκ της Ερεχθηίδος φυλής (Κάτοικ. Αγραυλεύς, και Επιρρ. Αγραύληθεν, ή Αγροίληθεν)". [...], σελ. 6.
9. [...] "Αγρύλης, δήμος: Αρχαίος δήμος της Αττικής, στα νότια της Αθήνας. Χωριζόταν, σύμφωνα με επιγραφές, στον υπένερθεν, κοντά στον Υμηττό, και στον καθύπερθεν, στην αριστερή όχθη του Ιλισού. Ο δ.Α. ανήκε στην Ερεχθηίδα φυλή. Περιλάμβανε τον Αρδηττό, το ύψωμα όπου έδιναν τον όρκο τους κάθε χρόνο οι ηλιαστές δικαστές της Ηλιαίας. Σε αυτόν ανήκε, επίσης, και η περιοχή Άγρα, όπου υπήρχε ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδας. Αγρύλης, δήμος^{[νεκρός σύνδεσμος]}
10. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Άθμονον, ουδετέρως, δήμος της Κεκροπίδος φυλής. το μέντοι Αθμονήζε και Αθμονήσι δοκεί από της Αθμόνη είναι. το εθνικόν Αθμονεύς, το θηλυκόν Αθμονίς. εν τόπω Αθμονοί. και τα λοιπά ομοίως δήλα". [...], σελ. 17.
11. Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Αθμονία, ή Άθμονον, δήμος της Αττικής, εκ της Κεκροπίδος φυλής (Κάτοικ, Αθμονεύς)". [...], σελ. 11.
12. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Απολλωνιείς, δήμος προστεθείς τη Ατταλίδι φυλή. ο δημότης όμοίως Απολλωνιεύς". [...], σελ. 48.
13. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Ατήνη, δήμος της Αντιοχίδος φυλής. Φρύνιχος δε της Ατταλίδος φησίν. ο δημότης Ατηνεύς' Πατροκλής Ατηνεύς εχορήγει και Παντακλής. Διονύσιος Ατηνίαν τον δήμον. αλλ' ουκ εά το Ατηνεύς, όφειλον Ατηνιεύς". [...], σελ. 63.
14. Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Ατήνη, ή Ατηνία, δήμος της Αττικής, εκ της Αντιοχίδος φυλής (Κάτοικ. Ατηνεύς)". [...], σελ. 60.
15. [...] "Ατήνη: Αρχαίος δήμος της Αττικής κοντά στην Ανάφλυστο. Ανήκε στην Αντιοχίδα, τη Δημητριάδα και, τέλος, στην Ατταλίδα φυλή. Οι κάτοικοί του λέγονταν Ατηνιείς ή Ατανείς". [...] Ατήνη
16. «Ικαρία, δήμος της Αιγηίδος φυλής, από Ικαρίου του πατρός Ηριγόνης. ο δημότης Ικαριεύς. τα τοπικά Ικαριόθεν, Ικαρίαζε, Ικαριοί.» Στέφανος Βυζάντιος, «Εθνικών», Έκδοση 1839: Stephanus (Byzantius), Anton Westermann: “Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt”, Sumptibus et typis B.G. Teubneri, Λειψία 1839. Σελ 145.
17. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Κορύδαλλος, δήμος της Ιπποθοωντίδος φυλής. ο δημότης Κορυδαλλεύς. τα τοπικά Κορυδαλλόθεν, Κορυδαλλόνδε, Κορυδαλλοί". [...], σελ. 166.
18. Σκαρλάτος Βυζάντιος, "Λεξικόν Επίτομον των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852, [...] "Κορυδαλλός (ορθότ. του) Κορυδαλός (ο), χωρ. και δήμος της Αττ., επί του ομωνύμου όρους, κειμένου αντικρύ της Σαλαμίνος, ανήκων εις την Ιπποθοωντίδα φυλήν, (ο δημ. Κορυδαλεύς)". [...], σελ. 95.
19. [...] "Κορυδαλλός: I. Αρχαίος δήμος της Αττικής που βρισκόταν, κατά τον Στράβωνα, στον λόφο του Κορυδαλλού, απέναντι από τη Σαλαμίνα. Ο δήμος αυτός ανήκε αρχικά στην Ιπποθοωντίδα φυλή και αργότερα στην Ατταλίδα. Οι κάτοικοί του ονομάζονταν Κορυδαλλείς". [...] Κορυδαλλός Αρχειοθετήθηκε 2020-08-10 στο Wayback Machine.
20. Σκαρλάτος Βυζάντιος, "Λεξικόν Επίτομον των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852, [...] "Οινόη (η), 3) ετέρα κώμη της Αττ., ανήκουσα εις την Αιαντίδα φυλήν". [...], σελ. 131.
21. [...] "Οινόη: I. Τοπωνύμιο της αρχαιότητας. 1. Δήμος της Ιπποθωοντίδας φυλής. Η ομώνυμη πόλη βρισκόταν στα σύνορα της Αττικής και της Βοιωτίας, ήταν οχυρωμένη με τείχη, και οι Αθηναίοι την χρησιμοποιούσαν ως φρούριο κάθε φορά που γινόταν πόλεμος. 2. Δήμος της Αιαντίδας φυλής, στην Αττική. Βρισκόταν στα βορειοδυτικά του Μαραθώνα, στο μέρος όπου βρίσκεται σήμερα η περιοχή Νοινόη". [...] Οινόη^{[νεκρός σύνδεσμος]}
22. Σκαρλάτος Βυζάντιος, "Λεξικόν Επίτομον των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852, [...] "Οίον (τό), υο Δεκελεικόν, δήμος της Αττικής, ανήκων εις την Ιπποθοωντίδα φυλήν. 2) το Κεραμεικόν, έτερος δήμος της Αττικής, ανήκων εις την Λεοντίδα φυλήν, (ο δημ. Εξ Οίου). 3) κώμη τις ορεινή των επικνημιδίων Λοκρών". [...], σελ. 132.
23. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Προβάλινθος, δήμος [της] Πανδιονίδος φυλής. ο δημότης Προβαλίσιος. τα τοπικά Προβαλινθόθεν, Προβαλινθόνδε, Προβαλινθοί, θηλυκώς δε λέγεται ο δημότης". [...], σελ. 237.
24. Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Προβάλινθος, δήμος της Αττικής, εκ της Πανδιονίδος φυλής (Κάτοικ. Προβαλίνθιος)". [...], σελ. 328.
25. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Σούνιον, δήμος [της] Λεοντίδος φυλής. Όμηρος δε άκρον καλεί' "αλλ' ότε Σούνιον άκρον". ο δημότης Σουνιεύς, ως Ιλιεύς. τα τοπικά Σουνιόθεν, Σουνιόνδε, Σουνιοί. και το θηλυκόν Σουνιάς". [...], σελ. 258.
26. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Τυρμίδαι, δήμος [της] Οινηίδος φυλής. ο δημότης Τυρμίδης. το τοπικόν εκ Τυρμιδών, εις Τυρμιδών, εν Τυρμιδών". [...], σελ. 286.
27. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt". Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "δέκα γάρ φυλάς έχοντες Αθηναίοι προσέθεσαν δύο, Αντιγονίδα και Δημητριάδα καλούντες, ύστερον δε Ατταλίδα και Πτολεμαΐδα, διά των επωνύμων ευεργετηθέντες βασιλέων. όθεν και την βουλήν πεντακοσίων ούσαν εξακοσίων εποίησαν' εκάστη γάρ φυλή πεντήκοντα είχεν, οι κατά μήνα έπρυτάνευον". [...], σελ. 73-74.
28. J.S. Traill. The Political Organization of Attica: A Study of the Demes, Trittyes, and Phylai, and Their Representation in the Athenian Council, Volumes 14-16. ASCSA, 1975 ISBN 0876615140 (134 pages) Volume 14 of Hesperia (Princeton, N.J.) Monographs (Archaeological Institute of America). Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2015.
29. Βουλευτές - εκπρόσωποι στη πρώτη περίοδο
30. Βουλευτές - εκπρόσωποι στη δεύτερη περίοδο
31. Βουλευτές - εκπρόσωποι στη τρίτη περίοδο

Πηγές

• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη τ. Στ΄ σ.146
• Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834.
• Στέφανος Βυζάντιος, «Εθνικών», Έκδοση 1839: Stephanus (Byzantius), Anton Westermann: “Stephani Byzantii Ethnikōn quae supersunt”, Sumptibus et typis B.G. Teubneri, Λειψία 1839.
• Σκαρλάτος Βυζάντιος, "Λεξικόν Επίτομον των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852.

Ξενόγλωσσες

• Traill, John S. (1975). The Political Organization of Attica. Amsterdam: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA). ISBN 978-0-87661-514-0. JSTOR 1353928.
• Fine, John V. A. The Ancient Greeks: A critical history (Harvard University Press, 1983). ISBN 0-674-03314-0.
• Hornblower, Simon, and Anthony Spawforth, ed., The Oxford Classical Dictionary (Oxford University Press, 2003). ISBN 0-19-866172-X.
• Meritt, B. D. The Athenian Year. Berkeley, 1961.
• Suzanne, Bernard (1998). plato-dialogues.org, "Attic Tribes and Demes". Accessed August 1, 2006.