Ο Ατλαντικός Ωκεανός είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ωκεανός της Γης και καλύπτει το ένα πέμπτο της επιφάνειάς της. Έχει έκταση περίπου το 20% (106.400.000 τ.χλμ. [1] της επιφάνειας της Γης και όγκο περίπου το 29% (354.700.000 κ.χλμ.) της υδάτινης επιφάνειας της. Το μέσο βάθος του είναι 3.338 μέτρα περίπου και το μεγαλύτερό του βάθος 8.605 μέτρα, κοντά στο Πουέρτο Ρίκο. Το άνοιγμα του ωκεανού κυμαίνεται μεταξύ 2.848 χιλιομέτρων, στο σημείο μεταξύ Βραζιλίας και Λιβερίας, και 4.830 χιλιομέτρων στο σημείο μεταξύ Βόρειας Αμερικής και Βόρειας Αφρικής.
Καταλαμβάνει μια επιμήκη λεκάνη σε σχήμα αγγλικού "S" που εκτείνεται κατά μήκος μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής στα ανατολικά και της Αμερικής στα δυτικά. Ως μέρος του διασυνδεδεμένου Παγκόσμιου Ωκεανού, συνδέεται στα βόρεια με τον Αρκτικό Ωκεανό, με τον Ειρηνικό Ωκεανό στα νοτιοδυτικά, τον Ινδικό Ωκεανό στα νοτιοανατολικά και τον Νότιο Παγωμένο Ωκεανό στο νότο. Ο Ατλαντικός Ωκεανός χωρίζεται σε δύο μέρη, από το Ισημερινό Αντίρροπο Ρεύμα, με τον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό και τον Νότιο Ατλαντικό Ωκεανό περίπου στον 8° νότιο παράλληλο.[2]
Κατά την ευρωπαϊκή αντίληψη ο Ατλαντικός Ωκεανός διαχωρίζει τον «Παλαιό Κόσμο» της Αφρικής, της Ευρώπης και της Ασίας από τον «Νέο Κόσμο» της Αμερικής. Στις επιστημονικές εξερευνήσεις του Ατλαντικού συμπεριλαμβάνονται η αποστολή Τσάλεντζερ, η γερμανική αποστολή Μέτεορ, το Παρατηρητήριο Γης Λάμοντ–Ντόχερτυ του Πανεπιστημίου Κολούμπια και το Υδρογραφικό Γραφείο του Ναυτικού των Ηνωμένων Πολιτειών.[2]
Ετυμολογία
Οι παλαιότερες γνωστές αναφορές για μια «Ατλαντική» θάλασσα προέρχονται από τον Στησίχορο γύρω στα μέσα του έκτου αιώνα π.Χ.[3] όπου το όνομα αναφέρεται ως «θάλασσα πέρα από τους στύλους του Ηρακλή» που λέγεται ότι είναι μέρος της θάλασσας που περιβάλλει όλη τη στεριά.[4] Κατά άλλες αναφορές το όνομα προέρχεται από τον μυθικό Άτλαντα, ενός από τους Τιτάνες της ελληνικής μυθολογίας, που κρατούσε τους ουρανούς στους ώμους του και που αργότερα εμφανίστηκε ως προμετωπίδα στους μεσαιωνικούς χάρτες και δάνεισε το όνομά του στους σύγχρονους άτλαντες.[5]
Από την άλλη πλευρά, στους πρώτους Έλληνες ναυτικούς κατά την αρχαία ελληνική μυθολογική λογοτεχνία, όπως η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, αυτός ο ωκεανός που περιελάμβανε τα πάντα ήταν γνωστός ως «Ωκεανός», ένας γιγαντιαίος ποταμός που περικύκλωνε τον τότε γνωστό κόσμο, σε αντίθεση με τις πολύ γνωστές στους Έλληνες κλειστές θάλασσες: τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα.[6] Αντίθετα, ο όρος «Ατλαντικός» αρχικά αναφερόταν συγκεκριμένα στα όρη του Άτλαντα στο Μαρόκο και στη θάλασσα από τα στενά του Γιβραλτάρ μέχρι τις ακτές της Βόρειας Αφρικής.[5]
Ο όρος «Αιθιοπικός Ωκεανός», που προέρχεται από την Αρχαία Αιθιοπία, εφαρμόστηκε στον Νότιο Ατλαντικό στα μέσα του 19ου αιώνα.[7] Κατά την Εποχή των Μεγάλων Εξερευνήσεων, ο Ατλαντικός ήταν επίσης γνωστός στους Άγγλους χαρτογράφους ως ο Μεγάλος Δυτικός Ωκεανός.[8]
Μορφολογία πυθμένα
Το κυριότερο χαρακτηριστικό της μορφολογίας του πυθμένα του Ατλαντικού ωκεανού είναι μια υποβρύχια οροσειρά γνωστή ως Μεσο-Ατλαντική ράχη. Η οροσειρά αυτή εκτείνεται από την Ισλανδία - στο βόρειο άκρο της - μέχρι 58° Νότια σε γεωγραφικό πλάτος με μέγιστο πλάτους περί τα 1.600 χλμ. Το βάθος των νερών πάνω από την οροσειρά αυτή είναι μικρότερο των 2.700 μέτρων κατά το μεγαλύτερο τμήμα του μήκους.
Η Μεσο-Ατλαντική ράχη χωρίζει τον Ατλαντικό σε δύο κύρια τμήματα, αλλά άλλες μικρότερες οροσειρές χωρίζουν τον ωκεανό σε επιπλέον ωκεάνιες λεκάνες, με κυριότερες αυτές της Βόρειας Αμερικής και των Κανάριων Νήσων στο βόρειο τμήμα, και τις λεκάνες της Αργεντινής, Βραζιλίας και της Ανγκόλας στο νότιο τμήμα.
Σε ορισμένες περιοχές η υφαλορράχη αυτή γίνεται ορατή και εκτός νερού (αφού υπερβαίνει σε πολλά σημεία την επιφάνεια του ωκεανού). Οι ηπειρωτικές υφαλοκρηπίδες, από την άλλη, στις ακτές τη Αμερικής και της Αφρικής φτάνουν σε βάθος τα 150 μέτρα και σε πλάτος ξεπερνούν τα νησιά τη Αμερικής, εφόσον η Αφρική δεν έχει: τα νησιά Φώκλαντ, Νότια Γεωργία, Νότιες Ορκάδες, Νότιες Σάντουιτς, Νότια Σέτλαντ Νησιά, Γκαλαπάγκος και Φερναντέζ και πιο συγκεκριμένα της Ν.Αμερικής είναι το νησί της Γεωργίας, Φώκλαντ, Σάντουιτς που ανέφερα, και San Andres, Providencia, Santa Catalina, St. Helena, Trinidad & Tobago και Αναλήψεως.[9]
Πληροφορίες υδάτων
Ο Βόρειος Ατλαντικός ωκεανός χαρακτηρίζεται από ένα ρεύμα ζεστού νερού, το Ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού (Gulf stream), το οποίο επηρεάζει τις καιρικές συνθήκες κυρίως στο βορειοδυτικό τμήμα της Ευρώπης (Βρετανικές νήσοι και ακτές Νορβηγίας).
Τα νερά του Ατλαντικού είναι κατά μέσο όρο τα πλέον αλμυρά από όλους τους κύριους υδάτινους όγκους στον πλανήτη με περιεκτικότητα η οποία κυμαίνεται μεταξύ 33 και 37 μέρη ανά χιλιάδα κατά μάζα (3,3 - 3,7 %), αλλά ποικίλει ανά γεωγραφικό πλάτος και εποχή του χρόνου. Η περιεκτικότητα σε άλας στην επιφάνεια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από παράγοντες όπως εξάτμιση νερών, βροχόπτωση, χιονόπτωση, εισροή υδάτων από ποταμούς και λιώσιμο πάγων. Η μικρότερη περιεκτικότητα βρίσκεται στα νερά βόρεια και γύρω από την περιοχή του ισημερινού, κυρίως λόγω ισχυρών τροπικών βροχοπτώσεων και οι μεγαλύτερες τιμές απαντώνται σε γεωγραφικό πλάτος 25° Βόρεια, αλλά και Νότια, σε περιοχές με λίγες βροχοπτώσεις και υψηλές θερμοκρασίες οι οποίες προκαλούν μεγάλη εξάτμιση των νερών.
Η θερμοκρασία των νερών κυμαίνεται μεταξύ -2 °C και 29 °C. Οι μεγαλύτερες θερμοκρασίες παρατηρούνται αμέσως βόρεια του ισημερινού, ενώ οι χαμηλότερες κοντά στους πόλους. Στο υπόλοιπο κομμάτι οι θερμοκρασίες βρίσκονται μεταξύ 7 °C - 8 °C
Θάλασσες και μεγάλοι κόλποι του Ατλαντικού Ωκεανού
- Θάλασσα του Λαμπραντόρ (Labrador Sea)
- Κόλπος του Αγίου Λαυρεντίου (Gulf of St. Lawrence)
- Κόλπος του Μεξικού (Gulf of Mexico)
- Καραϊβική Θάλασσα (Caribbean Sea)
- Θάλασσα των Σαργασσών (Sargasso Sea)
- Νορβηγική Θάλασσα (Norwegian Sea)
- Θάλασσα της Σκωτίας (Scotia Sea)
- Κόλπος της Γουινέας (Gulf of Guinea)
- Βισκαϊκός κόλπος (Bay of Biscay)
- Κελτική θάλασσα (Celtic Sea)
- Ιρλανδική θάλασσα (Irish Sea)
- Κανάλι της Μάγχης (English Channel)
- Βόρεια θάλασσα (North Sea)
- Σκάγκερακ (Skagerrak Strait)
- Βαλτική θάλασσα (Baltic Sea)
- Κάτεγατ (Kattegat Bay)
- Βοθνιακός κόλπος (Gulf of Bothnia)
- Φινλανδικός κόλπος (Gulf of Finland)
Χάρτες
- National Geographic, χάρτες του Ατλαντικού
- , χάρτης της Μεσογείου
Βλέπε επίσης
Παραπομπές
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
