Esgob Bangor

Mae Esgob Bangor yn gyfrifol am Esgobaeth Bangor, sy'n cynnwys Môn, y rhan fwyaf o Wynedd a darn bach o Bowys. Mae'r Eglwys Gadeiriol ym Mangor, a phreswylfa swyddogol yr esgob yw Tŷ'r Esgob ym Mangor.

Eglwys gadeiriol Bangor

Arfbais Esgobaeth Bangor

Sefydlwyd esgobaeth yn hen Deyrnas Gwynedd gan Deiniol Sant tua'r flwyddyn 546. Yn ddiweddarach daeth yr esgobaeth dan reolaeth Archesgob Caergaint, a bu cryn dipyn o ddadlau rhwng yr Archesgob a Thywysogion Gwynedd ynghylch penodi esgob, yn enwedig yn ystod teyrnasiad Gruffudd ap Cynan ac Owain Gwynedd. Yn dilyn marwolaeth y Gwir Barchedig Anthony Crockett, yr 80fed esgob, etholwyd Andrew John i'r swydd ym mis Hydref 2008.

Rhestr o esgobion Bangor

Cyfnod	Enw	Nodiadau
c546 hyd 572	Deiniol	Sant Deiniol; sefydlodd fynachlog ym Mangor
572 hyd c768	anadnabyddus
c768 hyd 809	Elfodd	Disgrifir yn y Brutiau fel "Prif esgob Gwynedd", efallai Esgob Bangor.
809 hyd c904	anadnabyddus
c904 hyd 944	Morlais
??? hyd 1055	anadnabyddus
c1050 hyd ????	Dyfan
c1081 hyd ????	Revedun
1092 hyd 1109	Hervey le Breton	Bu raid iddo ffoi o'r esgobaeth ddiwedd y 1090au. Gwnaed ef yn Esgob Ely
1109 hyd 1120	Christopher Meare	Mae'n debyg na allodd gymeryd meddiant o'i esgobaeth
1120 hyd 1139	Dafydd y Sgotyn
1139 hyd 1161	Meurig
1165 hyd 1177	Arthur o Enlli (answyddogol)	Penodwyd Arthur o Enlli gan Owain Gwynedd c. 1165 a chysegrwyd ef yn Iwerddon, ond ni derbyniwyd ef gan Archesgob Caergaint.
1177 hyd c1190	Gwion (Guy Rufus)
c1191 hyd 1195	vacant	Am bedair blynedd
1195 hyd 1197	Alban (Alan)	Prior of St Ioan o Jeriwsalem
1197 hyd 1212	Robert o Amwythig
1215 hyd 1236	Cadwgan I o Landyfai (Martin)
1236 hyd 1240	Hywel
1240 hyd 1267	Richard
1267 hyd 1303 (or 1307)	Anian I	Archddiacon Mon
1303 hyd 1306	Cadwgan II
1307 hyd 1300	Gruffudd ap Iorwerth
1320 hyd 1327	Lewis	Yn ôl Heylyn
1309 hyd 1328	Einion Sais	Yn ôl Le Neve
1327 hyd 1357	Matthew de Englefield (Madog ap Iowerth)
1357 hyd 1366	Thomas de Ringstead
1366 hyd 1370	Gervase de Castro
1370 hyd 1371	Hywel ap Goronwy
1371 hyd 1375	John Gilbert
1375 hyd 1400	John Swaffham styled John Clovensis yn ôl Heylyn	Esgob Cloyne, Iwerddon
1400 hyd 1404	Richard Young	Daeth yn Esgob Rochester
1404 hyd 1407	Lewis Byford
1407	Gruffudd Yonge	Apwyntiwyd gan Owain Glyndŵr
1408 hyd 1418	Benedict Nicholls
1418 hyd 1424	William Barrow	Canon o Lincoln; daeth yn Esgob Caerliwelydd
1424 hyd 1436	John Clitherow (neu Nicholas?)	Canon Chichester[1]
1436 hyd 1448	Thomas Cheriton
1448 hyd 1454	John Stanbury
1454 hyd 1464	James Blakedon	Esgob Achad-Fobhair
1464 hyd 1496	Thomas Edenham (alias Richard Evendon)
1496 hyd 1500	Henry Deane	Prior Llanthony ac Arglwydd Ganghellor Iwerddon
1500 hyd 1504	Thomas Pigot
1504 hyd 1509	John Penny	Daeth yn Esgob Caerliwelydd
1509 hyd 1534	Thomas Skeffington	Abad Waverley
1534 hyd 1539	John Capon alias John Salcott
1539 hyd 1541	John Bird	Daeth yn Esgob Caer
1541 hyd Mawrth 1552	Arthur Bulkeley	Bu farw yn ystod ei dymor
Mawrth 1552 hyd 1555	dim esgob	am dair blynedd
1555 hyd 1558	William Glyn	Llywydd Coleg y Breninesau, Caergrawnt. Yr esgob Catholig olaf. Penodwyd Morys Clynnog fel olynydd iddo, ond bu raid iddo ffoi i Rufain cyn cael ei gyesgru.
1559 hyd 1566	Rowland Meyrick	Canghellor Tyddewi
1566 hyd 1585	Nicholas Robinson
1585 hyd 1595	Hugh Bellot	Daeth yn Esgob Caer
1595 hyd 1598	Richard Vaughan	Archddiacon Middlesex; Daeth yn Esgob Caer
1598 hyd 1616	Henry Rowlands
1616 hyd 1631	Lewis Bayley
1631 hyd 1633	David Dolben
1633 hyd 1637	Edmund Griffith	Deon Bangor
1637 hyd 1666	William Roberts	Is-ddeon Wells
1666 hyd 1673	Robert Morgan	Archddiacon Meirionnydd
1673 hyd 1689	Humphrey Lloyd	Deon Llanelwy
1689 hyd 1701	Humphrey Humphreys	Deon Bangor; daeth yn Esgob Henffordd
1701 hyd 1715	John Evans	Daeth yn Esgob Meath, Iwerddon.
1715 hyd 1721	Benjamin Hoadley	Rheithor St Peter's-le-Poor, Llundain; daeth yn Esgob Henffordd
1721 hyd 1723	Richard Reynolds	Deon of Peterborough; daeth yn Esgob Lincoln
1723 hyd 1728	William Baker	Warden Coleg Wadham, Prifysgol Rhydychen; Oxford; daeth yn Esgob Norwich
1728 hyd 1734	Thomas Sherlock	Dean of Chichester; daeth yn Esgob Salisbury
1734 hyd 1737	Charles Cecil	Yn Esgob Bryste cynt
1737 hyd 1743	Thomas Herring	Deon Rochester; Daeth yn Archesgob Efrog
1743 hyd 1748	Matthew Hutton	Daeth yn Archesgob Efrog, yna'n Archesgob Caergaint
1748 hyd 1756	Zachary Pearce	Deon Winchester; daeth yn Esgob t Rochester
1756 hyd 1769	John Egerton	Deon Henffordd; t
1769 hyd 1774	John Ewer	Cynt yn Esgob Llandaf
1774 hyd 1783	John Moore	Deon Caergaint
1783 hyd 1800	John Warren	Cynt yn Esgob Tyddewi
5 April 1800 to 1806	William Cleaver	Cynt yn Esgob Caer; daeth yn Esgob Llanelwy
13 Rhagfyr 1806 hyd 1809	John Randolph	Cynt yn Esgob Rhydychen
12 Awst 1809 hyd 9 Gorffennaf 1830	Henry William Majendie	Cynt yn Esgob Caer; bu farw yn ystod ei dymor
10 Hydref 1830 hyd 19 Ebrill 1859	Christopher Bethell	Cynt yn Esgob Exeter; bu farw yn ystod ei dymor
12 Mai 1859 hyd 1890	James Colquhoun Campbell	Archddiacon Llandaf
1890 hyd 1898	Daniel Lewis Lloyd
1899 hyd 1924	Watkin Herbert Williams	Deon Llanelwy o 1892 hyd 1899
1925 hyd 1928	Daniel Davies
1928 hyd 1944	Charles Alfred Howell Green	Archesgob Cymru 1934-1944
1944 hyd 1948	David Edwards Davies
1949 hyd 1956	John Charles Jones
1957 hyd 1982	Gwilym Owen Williams	Archesgob Cymru 1971-1982
1982 hyd 1992	John Cledan Mears
1992 hyd 1999	Barry Cennydd Morgan	Wedyn yn Esgob Llandaf ac Archesgob Cymru 2002-
2000 hyd 2004	Francis James Saunders Davies	Etholwyd 1999
2004 hyd 2008	Phillip Anthony Crockett	Cynt yn Archddiacon Caerfyrddin a Ficer Cynwyl Elfed; bu farw yn ystod ei dymor.
2008 -	Andrew John	Cynt yn Archddiacon Aberteifi.

Llyfryddiaeth

• M.L. Clarke, History of Bangor Diocese, cyf. 1 (Gwasg Prifysgol Cymru, 1969))
• Joseph Haydn, Haydn's Book of Dignities (1894; ailargraffwyd Caerfaddon, 1969)
• Whitaker's Almanack 1883 - 2004 (Llundain: Joseph Whitaker and Sons Ltd/A&C Black)
• http://www.esgobaethbangordiocese.org
• Esgobion Bangor o www.british-history.ac.uk (Saesneg)