Llandaf

Un o faesdrefi a chymuned yn ninas Caerdydd, Cymru, yw Llandaf ( ynganiad ). Cafodd ei ymgorffori yn y ddinas ym 1922. Mae hefyd yn rhoi ei henw i un o esgobaethau'r Eglwys yng Nghymru, a fu yn hanesyddol gyda'r rhai tlotaf yng Nghymru a Lloegr, ond sydd erbyn hyn yn cwmpasu'r ardal fwyaf poblog yn ne Cymru. Dominyddir Llandaf gan yr Eglwys Gadeiriol, a gerllaw mae adfeilion Llys yr Esgob, a'i dinistriwyd gan Owain Glyndŵr.

Llandaf

Math	maestref, cymuned
Poblogaeth	8,771
Daearyddiaeth
Sir	Dinas a Sir Caerdydd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.4933°N 3.2133°W
Cod SYG	W04000850
Cod post	CF5
AS/au y DU	Alex Barros-Curtis (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Ymhlith yr enwogion a enwyd yno y mae'r awdur Roald Dahl a'r gantores Charlotte Church; cawsant hefyd eu haddysgu yn ysgolion bonedd Llandaf. Mae pencadlys y BBC yng Nghymru yn Llandaf. Gwasanaethir yr ardal gan orsaf trenau Llandaf, sydd mewn gwirionedd yn ardal Ystum Taf.

Eglwys Gadeiriol Llandaf

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[1][2][3][4]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Llandaf (pob oed) (8,997)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Llandaf) (1,337)			15.3%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Llandaf) (6464)			71.8%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Llandaf) (1,150)			30.3%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Y Gymraeg

Yng nghyfrifiad 2011 nodwyd bod 15.3% o'r boblogaeth dros dair blwydd oed yn medru'r Gymraeg, sef 1337 o bobl. Roedd hyn yn gwymp bach ar ffigyrau cyfrifiad 2001, sef 15.4%.^[5]

Mae pencadlys BBC Cymru ac Ysgol Gyfun Gymraeg Glantaf ymysg y sefydliadau Cymraeg pwysig yn y ward.

Mae ymchwil Owen John Thomas yn dangos cryfder y Gymraeg yn Llandaf yn hanesyddol. Yn ôl ei lyfr Yr Iaith Gymraeg yng Nghaerdydd c.1800–1914, roedd Eglwys anghydffurfiol yn Heol Caerdydd yn Gymraeg ei hiaith yn 1813.

Mae ei waith yn dangos mai Cymraeg oedd iaith arferol y stryd yn Llandaf yn yr 17eg canrif.^{[angen ffynhonnell]}

Hanes

Ymwelodd Gerallt Gymro â Llandaf yn ystod ei daith trwy Gymru yn 1188.

Tsunami 1607

Y drasiedi fwyaf a ddioddefodd Gwastadeddau Gwent a'r cyffiniau oedd llif enfawr 20 Ionawr 1607. (Ddechrau’r 17g, y cyntaf o Fawrth oedd diwrnod cyntaf y flwyddyn, ac felly ar y pryd, ystyrid mai ym mis olaf ond un 1606, ac nid ym mis cyntaf 1607, y bu’r llif).^[6]

Mistress Mathews of Llandaffe dwelling some foure miles from the sea is said to have lost foure hundred English ewes. Much corne is likewise there destroyed in that country, many houses ruinated and many other kind of cattle perished so violent and swift were the outrageous waves that in less than five hours space most parts of those countreys (especially the places which lay lowe) were all overflown and many hundreds of people, both men & women and children were then quite devoured by the outrageous waters. A great part of the church next the waterside beaten down with water [Eglwys Santes Fair a roes yr enw i St Mary’s Street heddiw, ond ni fu eglwys yno ar ôl hynny].^[7]

Boddwyd ardal o Barnstaple, Bryste, i Gaerloyw, mor bell â Cheredigion. Boddwyd Gwastadeddau Gwent, gan ladd 2000, gan yr ymchwydd.^[8]

Gweler hefyd

• Eglwys Gadeiriol Llandaf
• Esgob Llandaf
• Llyfr Llandaf
• Croes Llandaf: croes eglwysig yn dyddio'n ôl i'r 13g.