dileu grŵp ethnig neu grefyddol penodol yn systematig From Wikipedia, the free encyclopedia
Mae'r ymadrodd carthu ethnig hefyd glanhau ethnig yn dynodi amrywiaeth o gamau gweithredu sydd â'r nod o gael gwared trwy drais (hyd yn oed drwy droi at weithredoedd trais neu ymddygiad ymosodol milwrol) o diriogaeth poblogaeth lleiafrif ethnig-ddiwylliannol i ddiogelu hunaniaeth a homogenedd grŵp ethnig.[1][2][3] Er bod y weithred yn ymestyn yn ôl drwy hanes, gan gynnwys enghreifftiau yn y Beibl, mabwysiadwyd y term "ethnic cleansing" fel cyfieithiad o'r mwythair o'r Serbo-Croateg yn ystod rhyfeloedd Iwgoslafia yn yr 1990au.
| Enghraifft o'r canlynol | dilead, trosedd yn erbyn dynoliaeth  |
|---|---|
| Math | ffelwniaeth, Gwrthdaro ethnig, mudo gorfodol |
| Achos | Cenedlaetholdeb |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae'n drosedd yn erbyn dynoliaeth a gall hefyd ddod o dan y Confensiwn Hil-laddiad, hyd yn oed gan nad oes gan lanhau ethnig unrhyw ddiffiniad cyfreithiol o dan gyfraith droseddol ryngwladol.[1][4][5]
Daeth yr ymadrodd "glanhau ethnig" i ddefnydd poblogaidd yn yr 1990au gyda'r term Saesneg, "ethnic cleansing"[6] drwy'r cyfryngau torfol, a oedd yn ailddechrau ac yn rhyngwladoli mynegiant Serbo-Croateg etničko čišćenje ('etnitʃko tʃi'ʃtʃjeɲe) a ddefnyddiwyd gan y cyfryngau torfol lleol i ddogfennu'r rhyfel sifil a rannodd Iwgoslafia bryd hynny.[7].
Mabwysiadwyd y term "carthu ethnig" wedi hynny.
Mae'n debygol bod yr ymadrodd yn deillio o fynegiant tebyg a ddefnyddir yn y cyn-filwrol Iwgoslafaidd, čišćenje terena (ynganiad: tʃi'ʃtʃjeɲe te'rena), neu "glanhau'r diriogaeth".
Cynrychiolir un o'r enghreifftiau mwyaf adnabyddus gan y judenrein ansoddair Almaeneg ("wedi'i eithrio o Iddewon"), a gymhwysir gan y gyfundrefn Nazi i'r tiriogaethau hynny neu ganolwyr a oedd wedi'u lleoli y cafodd y boblogaeth Iddewig eu dileu drwy allfudo, atal, adneuo i wersylloedd crynhoi.
Enghraifft adnabyddus arall yw Cyflafan Foibe, er bod rhai haneswyr weithiau'n anghytuno â'r term glanhau ethnig wrth gyfeirio at y cyflafanau hyn. Enghreifftiau eraill yn ystod yr Ail Ryfel Byd yw Cyflafan Novi Sad, Ymgyrch Lentil a Cyflafan Bačka. Yn yr un ardaloedd, yn ystod y Rhyfel Bosnia a Herzegovina o'r 1990au, cynhaliwyd cyflafan Srebrenica.
Dadleua hanesydd Iddewig, Ilan Pappé, yn ystod y Nakba, fel y'i gelwir, y "Catastroffi" Arabaidd yn 1947-48, mabwysiadodd awdurdodau Israel bolisi o garthu ethnig, gyda'r nod o ddiarddel poblogaeth Palestiniaid, gan gynhyrchu nifer fawr o ffoaduriaid Palestiniaid. Nid yw'r gosodiad hwn, er ei fod wedi'i gymeradwyo gan haneswyr pwysig, wedi'i dderbyn yn rhyngwladol eto.
Yn wir, gellid catalogio llawer o episodau ynysig neu systematig a gynhaliwyd mewn gwahanol gyfnodau (yn enwedig ers 800) ac sydd â'r nod o ddileu cymunedau ethnig, cymdeithasol neu ddiwylliannol wahanol i'r mwyafrif neu mewn unrhyw achos mewn grym mewn tiriogaeth benodol fel gweithredoedd glanhau ethnig. Er enghraifft, yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg gallwn sôn am symudiadau Americaniaid brodorol yn Unol Daleithiau America neu Tsieina yn ugeinfed ganrif y Tibetaid[8][9] neu yn Nhwrci yr Armeniaid a'r Groegiaid.
Does dim enghreifftiau o hanes fodern Cymru neu Brydain (ar dir Prydain) o garthu ethnig ond ceir awgrymiadau i hynny ddigwydd i'r Cymry yn ei hen hanes.
Yn 2002 honna tîm o wyddonwyr genyn eu bod wedi dod o hyd i brawf mai'r Cymry yw'r "gwir" Brythoniaid. Mae'r ymchwil yn cefnogi'r syniad bod y goresgynwyr Eingl-Sacsonaidd wedi bod yn glanhau ethnig Prydain Geltaidd ar ôl i'r Rhufeiniaid dynnu'n ôl yn y 5g. Canfu academyddion yng Ngholeg y Brifysgol yn Llundain a oedd yn cymharu sampl o ddynion o'r DU â rhai o ardal o'r Iseldiroedd lle credir bod yr Eingl-Sacsoniaid wedi tarddu, fod gan yr enghreifftiau Seisnig enynnau a oedd bron yn union yr un fath. Roedd genynnau Cymry yn "hollol wahanol". Dywedodd Dr Mark Thomas, o Ganolfan Anthropoleg Genetig yn UCL, fod eu canfyddiadau'n awgrymu bod mudo wedi digwydd o fewn y 2,500 mlynedd diwethaf. Daeth yr ymchwilwyr i’r casgliad mai’r esboniad mwyaf tebygol am hyn oedd goresgyniad Eingl-Sacsonaidd ar raddfa fawr, a ddinistriodd boblogaeth Geltaidd Lloegr, ond na chyrhaeddodd Gymru. Mae profion genetig yn dangos gwahaniaethau clir rhwng y Cymry a'r Saeson. Mae'n awgrymu bod rhwng 50% a 100% o'r boblogaeth frodorol o'r hyn oedd i ddod yn Lloegr wedi'i ddileu, gyda Chlawdd Offa yn gweithredu fel "rhwystr genetig" yn amddiffyn y rhai ar yr ochr Gymreig.[10]
Yn 2000 honnodd yr hanesydd Iddewig o Sais, Simon Schama, y bu i weithred Edward I o erlid yr Iddewon o Loegr yn 1290 fod yn enghraifft o "garthu ethnic".[11] Ceir adlais o garthu ethnig mwy diweddar yng Nghymru wrth i dde Sir Benfro gael ei gwladychu yn ystod y 12g gan Saeson a Fflemiaid. Yn ôl Brut y Tywysogion gwnaeth pobl tramor wladychu y cyfan o Gantref Rhos ac aber yr afon Cleddau gan "ddanfon y trigolion o'i tir". Dyma greu y llinell Landsker sy'n ymestyn o Newgale i Amroth. Yn ôl awdur blog Iseldireg, "dervaderenerfdeel", roedd hyn "bron yn garthu ethnig".[12]
Camddefnyddiwyd y term "ethnic cleansing" gan gynghorydd Plaid Lafur yn erbyn agor ysgol gynradd Gymraeg newydd yng Nghaerdydd yn 2009. Ymddiheurodd Ramesh Patel, oedd hefyd yn lywodraethwr ar Ysgol Lansdowne am gyfeirio at ymestyn darpariaeth addysg Gymraeg yn ardal Treganna ac ehangu Ysgol Gymraeg Treganna fel "carthu ethnic" o'r gymuned yr ysgol cyfrwng Saesneg leol oedd hefyd yn gymuned aml-ethnig iawn.[13]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
