1824 yng Nghymru

Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1824 i Gymru a'i phobl

Gambit Evans

Digwyddiadau

Castell Cyfarthfa

• 8 Medi – Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion yn cynnal eisteddfod fawr yn y Trallwng. Enillwyd y gadair gan (Eben Fardd) am ei awdl Dinystr Jerusalem gan y Rhufeiniaid
  • William Davies Evans yn dyfeisio Gambit Evans agoriad mewn gêm gwyddbwyll
  • Agorwyd Rheilffordd Padarn fel tramffordd
  • William Owen Pughe yn derbyn gradd DCL (Doethur yn y Gyfraith Gyffredin) er anrhydedd gan Brifysgol Rhydychen
  • Sefydlwyd gwasg Hughes a'i Fab yn Wrecsam gan Richard Hughes
  • Adeiladwyd Castell Cyfarthfa ger Merthyr Tudful i William Crawshay II, perchennog Gwaith Haearn Cyfarthfa
  • Adeiladu'r gasomedr cyntaf yng Nghymru yn y Maes-glas, Sir y Fflint.
  • Cychwyn atgyweiriad mawr i Eglwys Gadeiriol Bangor.

Celfyddydau a llenyddiaeth

Grongar (emyn dôn)

Llyfrau newydd

• John Howell ^[1] (gol) Blodau Dyfed, blodeugerdd.
• T. G. Cumming – Description of the Iron Bridges of Suspension now erecting over the Strait of Menai at Bangor and over the River Conway
• David Davis (Castellhywel) – Telyn Dewi ^[2]
• William Owen ^[3] - Drych Crefyddol yn dangos Dechreuad y Grefydd Brotestanaidd

Cerddoriaeth

Grongar emyn dôn gan John Edwards (1799 - 1873) ^[4] yn cael ei gyhoeddi am y tro cyntaf yn Seren Gomer

Genedigaethau

Trogwy

• 17 Chwefror, James Frederick Crichton-Stuart – milwr a gwleidydd (bu farw 1891) ^[5]
• Mawrth, Isaac D. Seyburn – Swyddog Cymreig yn llynges yr Unol Dalethiau yn ystod y Rhyfel Cartref (bu farw 1895) ^[6]
• 17 Mawrth, Thomas Evan James (Thomas ab Ieuan) - gweinidog gyda'r Bedyddwyr ac awdur (bu farw 1870) ^[7]
• 17 Ebrill, John Basson Humffray, gwleidydd Cymreig yn Awstralia (bu farw 1891) ^[8]
• 21 Mai, Robert Griffiths - cerddor (bu farw 1903)^[9]
• 5 Mehefin, Thomas Rowland - gramadegydd a chlerigwr (bu farw 1884) ^[10]
• 27 Gorffennaf, R. J Derfel - bardd a sosialydd (bu farw 1905) ^[11]
• 20 Awst, Hugh Hughes (Cadfan) - un o'r arloeswyr ym Mhatagonia (bu farw 1898)
• 15 Rhagfyr, Morgan Thomas – llawfeddyg Cymreig yn Awstralia ^[12]
• 25 Rhagfyr, John Thomas Griffiths - peiriannydd mwnau (bu farw 1895) ^[13]
• Dyddiad anhysbys
  • Isaac Clarke, - perchennog papur newydd, argraffydd a chyhoeddwr yn Rhuthun (bu farw 1875) ^[14]
  • William Theophilus Thomas (Gwilym Gwenffrwd) - gweinidog gyda'r Annibynwyr, a bardd (bu farw 1899) ^[15]
  • 1824 Ebenezer Edwards - gweinidog gyda'r Bedyddwyr (bu farw 1901)^[16]
  • Robert Trogwy Evans - gweinidog gyda'r Annibynwyr (bu farw 1901) ^[17]
  • Griffith Williams - gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, ac awdur (bu farw 1881) ^[18]
  • John Rowlands (Giraldus) - achyddwr a hynafiaethydd (bu farw 1891) ^[19]
  • Edward Jones (Iorwerth Goes Hir) - bardd, cerddor, a gwleidydd (bu farw 1880) ^[20]

Marwolaethau

Bardd y Brenin

• Ionawr, David Rogers - gweinidog Wesleaidd ac awdur (g. 1783) ^[21]
• 31 Ionawr, William Warrington - hanesydd a dramodydd (g. 1735) ^[22]
• 1 Chwefror John Rice Jones - arloeswr yng ngorllewin canol yr Amerig (g. 1759) ^[23]
• 29 Mawrth, Evan Richardson - gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd ac ysgol-feistr (g. 1759 ) ^[24]
• 13 Ebrill, John Reynolds, Felinganol - gweinidog y Bedyddwyr (g. 1759) ^[25]
• 18 Ebrill, Edward Jones (Bardd y Brenin) - telynor, trefnydd a chyhoeddwr cerddoriaeth i'r delyn, casglwr a chyhoeddwr hen benillion, alawon cenedlaethol, a chyfieithiadau i'r Saesneg, hanesydd llenyddiaeth Gymraeg ac offerynnau cerdd y Cymry, casglwr llawysgrifau a hynafiaethydd (g. 1752) ^[26]
• 24 Awst, Thomas Parry - marsiandïwr Cymreig yn India (g. tua 1768) ^[27]
• 17 Tachwedd, William Moses (Gwilym Tew) - bardd (g. 1742) ^[28]
• 10 Rhagfyr, Richard Ellis - swyddog cyllid a cherddor (g. 1784) ^[29]
• 12 Rhagfyr, John Downman - arlunydd (g. 1750) ^[30]
• Dyddiad anhysbys
  • John Popkin - cynghorwr Methodistaidd a Sandemaniad (g. 1759) ^[31]
  • James Meyler - gweinidog Annibynnol (g. 1761) ^[32]

Cyfeiriadau

1. "HOWELL, JOHN ('Ioan ab Hywel' neu 'Ioan Glandyfroedd'; 1774 - 1830), gwehydd, ysgolfeistr, bardd, golygydd, a cherddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
2. "DAVIS, DAVID (' Dafis Castellhywel'; 1745-1827), gweinidog Ariaidd, bardd, ac ysgolfeistr. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
3. "OWEN, WILLIAM (1785 - 1864), hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-05.
4. "EDWARDS, JOHN (1799 - 1873?), crydd a cherddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
5. John Patrick, Third Marquess of Bute, K.T. A Memoir by Blair, David Hunter Adferwyd 3 Maw 2020
6. Office of the Secretary of State, Louisiana, New Orleans, Louisiana Death Records Index, 1804-1949.
7. Griffiths, G. M., (1953). JAMES, THOMAS EVAN (‘Thomas ab Ieuan’; 1824 - 1870), gweinidog gyda'r Bedyddwyr ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020.
8. Diane Langmore, 'Humffray, John Basson (1824–1891)', Australian Dictionary of Biography, National Centre of Biography, Australian National University Adferwyd 3 Maw 2020
9. Griffith, R. D., (1953). GRIFFITHS, ROBERT (1824 - 1903), cerddor. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
10. Jenkins, R. T., (1953). ROWLAND, THOMAS (1824-1884), clerigwr a gramadegydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
11. Jones, D. G., (1953). DERFEL, ROBERT JONES (1824 - 1905), bardd a sosialydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
12. E. J. R. Morgan, 'Thomas, Morgan (1824–1903)', Australian Dictionary of Biography, National Centre of Biography, Australian National University Adferwyd 3 Maw 2020
13. Williams, R. B., (1953). HUGHES, HUGH (‘Cadfan Gwynedd’ neu ‘Hughes Cadfan’; 1824 - 1898), un o'r arloeswyr yn Patagonia. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
14. Y casglwr rhif 2032
15. Owen, J. D., (1953). THOMAS, WILLIAM THEOPHILUS (‘Gwilym Gwenffrwd '; 1824 - 1899), gweinidog gyda'r Annibynwyr, a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
16. Owen, R. (., (1953). EDWARDS, EBENEZER (1824 - 1901), gweinidog gyda'r Bedyddwyr yn U.D.A. ac yng Nghymru;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020]
17. Owen, R. (1953). EVANS, ROBERT TROGWY (1824 - 1901), gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
18. Jenkins, R. T., (1953). WILLIAMS, GRIFFITH (1824 - 1881), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, ac awdur. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
19. "ROWLAND, JOHN ('Giraldus'; 1824 - 1891), achyddwr a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
20. "JONES, EDWARD ('Iorwerth Goes Hir'; 1824 - 1880), bardd, cerddor, a gwleidyddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
21. "ROGERS, DAVID (1783 - 1824), gweinidog Wesleaidd ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
22. "WARRINGTON, WILLIAM (1735-1824), hanesydd a dramodydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
23. "JONES, JOHN RICE (1759 - 1824), arloeswr yng ngorllewin canol yr Amerig | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
24. "RICHARDSON, EVAN (1759 - 1824), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd ac ysgol-feistr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
25. "REYNOLDS, JOHN (1759 - 1824), gweinidog y Bedyddwyr yn y Felinganol, Sir Benfro; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
26. "JONES, EDWARD ('Bardd y Brenin'; 1752 - 1824), telynor, trefnydd a chyhoeddwr cerddoriaeth i'r delyn, casglwr a chyhoeddwr hen benillion, alawon cenedlaethol, a chyfieithiadau i'r Saesneg, hanesydd llenyddiaeth Gymraeg ac offerynnau cerdd y Cymry, casglwr llawysgrifau a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
27. "Parry, Thomas (1768–1824), East India merchant | Oxford Dictionary of National Biography". www.oxforddnb.com. doi:10.1093/ref:odnb/60927. Cyrchwyd 2020-03-04.
28. "MOSES, WILLIAM ('Gwilym Tew o Lan Tâf,' neu 'Gwilym Tew'; 1742 - 1824), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
29. "ELLIS, RICHARD (1784 - 1824), swyddog cyllidfa a cherddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
30. "DOWNMAN, JOHN (1750 - 1824), paentiwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
31. "POPKIN, JOHN (fl. 1759-1824), cynghorwr Methodistaidd a Sandemaniad | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.
32. "MEYLER, JAMES (1761 - 1825), gweinidog Annibynnol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-04.

gw • sg • go

Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru

1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899