Ieithoedd Iranaidd
Teulu ieithoedd Indo-Ewropeaidd sy'n cynnwys Farsi, Pashto, Cyrdeg, Dari, Oseteg From Wikipedia, the free encyclopedia
Teulu ieithoedd Indo-Ewropeaidd sy'n cynnwys Farsi, Pashto, Cyrdeg, Dari, Oseteg From Wikipedia, the free encyclopedia
Mae'r ieithoedd Iranaidd yn cyfeirio at deulu o ieithoedd, sy'n golygu eu bod yn perthyn i'w gilydd ac wedi datblygu o ffynhonnell gyffredin.[1] Maent yn disgyn o hynafiad cyffredin sy'n cael ei adnabod fel Proto-Iraneg.[2]
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | teulu ieithyddol  |
|---|---|
| Math | Ieithoedd Indo-Iranaidd |
| cod ISO 639-2 | ira |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae'r ieithoedd Iranaidd hefyd yn cael eu hadnabod yn gyffredin fel yr ieithoedd Iraneg.
Mae'r ieithoedd Iranaidd (ISO 639-2 ac ISO 639-5 ira code) yn gangen o'r teulu ieithoedd Indo-Ewropeaidd gydag amcangyfrif o 150-200 miliwn o siaradwyr brodorol. Ynghyd â'r ieithoedd Indo-Ariaidd maent yn ffurfio'r grŵp Indo-Iran. Mae Avestan a Hen Berseg, sydd wedi'u cynnwys yng nghangen Iran, yn cynnwys dwy o'r ieithoedd Indo-Ewropeaidd hynaf sydd wedi'u hardystio (ynghyd â Sansgrit, Fendeg (Vendic), Groeg a Hetheg).
Mae'r ieithoedd Iranaidd, ynghyd â'r ieithoedd Indo-Ariaidd a'r ieithoedd Nuristani, yn ffurfio'r teulu fwy o ieithoedd Indo-Iranaidd.[3]
Gelwir y gangen hon yn "ieithoedd Iranaidd" oherwydd bod ei phrif aelodau, gan gynnwys Perseg, wedi cael eu siarad mewn ardal sy'n canolbwyntio ar lwyfandir Iran ers yr hen amser.
Ar y llaw arall, fel dosbarthiad ieithyddol, nid yw'r term yn awgrymu unrhyw gysylltiad angenrheidiol â gwladwriaeth Iran, ac nid yw ychwaith yn cwmpasu pob iaith a siaredir yn yr ardal heddiw. Mae rhai awduron Iran yn defnyddio'r term "ieithoedd Iran" yn llac, mewn ystyr anieithyddol, i gynnwys yr holl ieithoedd a siaredir gan y rhai sy'n nodi eu hunain yn rhan o'r genedl Iran, neu gan bobloedd hynafol y mae Iraniaid modern yn eu gweld fel rhan o eu traddodiad cenedlaethol.
Mae'n debyg bod yr ieithoedd Indo-Iraneg yn tarddu o Ganol Asia; diwylliant Andronovo yw'r ymgeisydd a dderbynnir bron yn gyffredinol ar gyfer y teitl diwylliant Indo-Iranaidd cyffredin (c. 2000 CC). Ynghyd â'r ieithoedd Indo-Iranaidd eraill, mae'r ieithoedd Iranaidd yn ddisgynyddion i hynafiad cyffredin, Proto-Indo-Ewropeaidd. Gwahaniaethodd y protoiaith hon i:
Dechreuodd yr ieithoedd Iran hynafol rannu ac esblygu ar wahân pan ymfudodd y gwahanol lwythau Iran ac ymgartrefu mewn ardaloedd helaeth o dde-ddwyrain Ewrop (Iazyges, Scythiaid), llwyfandir Iran a chanolbarth Asia ac yn ôl pob tebyg de Siberia (Saci) lle byddent wedi dod i ben oherwydd ehangiad canoloesol Tyrco-Mongol.
O safbwynt ieithyddol, rhennir yr ieithoedd Iran hynafol yn ddau deulu mawr, ac yn is-deuluoedd:
Mae'r grŵp Dwyreiniol yn cynnwys Sogdian, Khorasmian, Sacian, ac Avestan (a elwir hefyd yn "Hen Bactrian"; mae'r grŵp Gogledd-orllewinol yn cynnwys Mede; mae'r grŵp De-orllewinol yn cynnwys Hen Berseg.
Mae Avestan yn cael ei ardystio'n bennaf trwy'r Avesta, llyfr cysegredig Mazdais neu Zoroastrianiaeth. Mae'r Persian hynafol yn lle hynny trwy arysgrifau niferus mewn cymeriadau ysgrifen gynffurf (cuneiform).
Fel llawer o deuluoedd ac is-deuluoedd iaith eraill, rhennir yr ieithoedd Iran yn ôl tarddiad daearyddol. Mae'r rhain yn cynnwys gogledd,[4] de, dwyreiniol a gorllewinol.[1]
.jpg)
Yn 2008, amcangyfrifwyd bod rhwng 150–200 miliwn siaradwr brodorol o'r ieithoedd Iranaidd.[5] Mae Ethnologue yn amcangyfrif bod 86 iaith yn y teulu.[6][7]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
