مووسڵ
From Wikipedia, the free encyclopedia
مووسڵ (بە عەرەبی: الموصل، سوریانی: ܡܘܨܠ) شارێکی گەورەی باکووری عێراق و نزیک ھەرێمی کوردستانە، وە ناوەندی پارێزگای نەینەوایە. ئەم شارە لە دوای بەغدای پایتەخت بە دووەم گەورەترین شاری عێراق دادەنرێت لە رووی دانیشتوان و ڕووبەرەوە، کە ژمارەی دانیشتووانەکەی زیاتر لە ٣.٧ ملیۆن کەسە. مووسڵ نزیکەی ٤٠٠ کم (٢٥٠ میل) دوورە لە باکووری بەغدا لەسەر ڕووباری دیجلە ھەڵکەوتووە. ناوچەی گەورەی مووسڵ لە شارە کۆنەکەی لای ڕۆژئاواوە گەشەی کردووە و ڕووبەرێکی بەرچاو لە ھەردوو "کەناری چەپ" (لای ڕۆژھەڵات) و "کەناری ڕاست" (لای ڕۆژئاوا) دەگرێتەوە، وەک خەڵکی ناوچەکە پێی دەڵێن دوو کەناری ڕووبارەکە، مووسڵ کەلاوەکانی شاری نەینەوای دێرینی ئاشووری لە لای ڕۆژھەڵاتەوە گەمارۆ داوە. موسڵ نزیکەی ٤٠٠ کم لە بەغداوە دوورە.[1]
مووسڵ | |
---|---|
ܡܘܨܠ - Māwṣil - الموصل - Mosul | |
پۆتانەکان: 36.36768°N 43.15667°E / 36.36768; 43.15667 | |
وڵات | عێراق |
ھەرێم | ھەرێمی کوردستان |
پارێزگا | نەینەوا |
قەزا | مووسڵ |
دەسەڵات | |
• پارێزگار | نوفڵ حەمادی |
ڕووبەر | |
• شاری | ١٨٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٧٠ میلی چوارگۆشە) |
بەرزایی | ٢٢٣ مەتر (٧٣٢ پێ) |
ژمارەی دانیشتووان (٢٠٢١) | |
• شار | ١٫٦٨٣٫٠٠٠ |
• چڕیی شاری | ٩٤١١ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٤٬٣٧٠ کەس لە میلی چوارگۆشە) |
سەرناوی دانیشتوو | مووسڵاوی |
زمان و ئایین | |
• زمان | کوردی(کورمانجی و سۆرانی)، تورکمانی، عەرەبی، سوریانی |
• ئایین | ئیسلام (سوننە و شیعە)، مەسیحی، یارسان |
ناوچەی کاتی | UTC+3:30 (ناوچەی کاتی) |
• ھاوین (DST) | UTC+4:30 (ھاوین) |
تەلەفۆن | ٠٠٩٦٤ |
وێبگە | [/https://ninava.gov.iq] |
مووسڵ و دەوروبەری دانیشتووانێکی ھەمەچەشنی نەتەوەیی و ئایینیان ھەیە؛ زۆرینەیەکی زۆری دانیشتووانەکەی عەرەبن، لەگەڵ ئاشوورییەکان، تورکمانەکان، و کوردەکان، و کەمینە نەتەوەییە بچووکەکانی دیکە کە باقی دانیشتوانی شارەکە پێکدەھێنن. ئیسلامی سوننە گەورەترین ئایینە، بەڵام ژمارەیەکی بەرچاو مەسیحی ھەیە، ھەروەھا لایەنگرانی مەزھەبەکانی دیکەی ئیسلام و ئایینە جۆراوجۆرەکانی دیکەی کەمینەکان.[2]
مووسڵ بە یەکێک لە شارە گەورەکانی جیھانی عەرەبی دادەنرێت لە ڕووی مێژوویی و کولتوورییەوە گرنگە. بەھۆی شوێنی ستراتیژی مووسڵەوە بە شێوەیەکی نەریتی وەک ناوەندێکی بازرگانی و گەشتە نێودەوڵەتییەکان خزمەت دەکات. زاراوەی عەرەبی باکووری میزۆپۆتامیا، بەگشتی بە موسڵاوی ناسراوە، بە ناوی شاری موسڵەوە ناونراوە و لە ناوچەکەدا بە شێوەیەکی بەرفراوان قسەی پێدەکرێت. دەوڵەتی مۆدێرنی عێراق لە سەرەتای بیستەکانی سەدەی بیستەمدا دروست نەدەبوو، ئەگەر مووسڵ نەچووبایە پاڵ ئەو دەوڵەتە، کە لە دوای جەنگی جیھانی یەکەمەوە بووەتە بابەتی گرژییەکی توندی نێوان بەریتانیا و فەرەنسا. وە لە نێوان دەسەڵاتدارانی ئینتیدابی فەرەنسا و تورکیا کە تا ساڵی ١٩٢٦ دەستبەرداری مووسڵ نەبوو، دوای واژۆکردنی پەیمانی ئەنقەرە.[3]
لە ڕووی مێژووییەوە بەرھەمە گرنگەکانی ناوچەکە بریتین لە مەڕمەڕی مووسڵ و نەوت. زانکۆی مووسڵ و کۆلێژی پزیشکی بەناوبانگە، کە یەکێکە لە گەورەترین ناوەندەکانی پەروەردە و توێژینەوە لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست. مووسڵ لەگەڵ دەشتی نەینەوا کە لە نزیکەوەیە، یەکێکە لە ناوەندە مێژووییەکانی گەلی ئاشوور.[4]