Remove ads
VEZT je ljudski gen na hromosomu 12 koji kodira protein vezatin. Vezatin je glavna komponenta kompleksa kadherin-katenin koja je kritična za stvaranje i održavanje adherensne međućelijske veze.[4] Protein se eksprimira u većini epitelnih ćelija i ključan je za stvaranje ćelijskih kontaktnih veza. Mutacije gena mogu dovesti do povećane ili smanjene regulacije proteina, što može imati štetne učinke na fiziološke sisteme, posebno one uključene u razvoj.
Remove ads
Dužina polipeptidnog lanca je 779 aminokiselina, a molekulska težina 88.665 Da.[5].
| 10 | 20 | 30 | 40 | 50 | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| MTPEFDEEVV | FENSPLYQYL | QDLGHTDFEI | CSSLSPKTEK | CTTEGQQKPP | ||||
| TRVLPKQGIL | LKVAETIKSW | IFFSQCNKKD | DLLHKLDIGF | RLDSLHTILQ | ||||
| QEVLLQEDVE | LIELLDPSIL | SAGQSQQQEN | GHLPTLCSLA | TPNIWDLSML | ||||
| FAFISLLVML | PTWWIVSSWL | VWGVILFVYL | VIRALRLWRT | AKLQVTLKKY | ||||
| SVHLEDMATN | SRAFTNLVRK | ALRLIQETEV | ISRGFTLVSA | ACPFNKAGQH | ||||
| PSQHLIGLRK | AVYRTLRANF | QAARLATLYM | LKNYPLNSES | DNVTNYICVV | ||||
| PFKELGLGLS | EEQISEEEAH | NFTDGFSLPA | LKVLFQLWVA | QSSEFFRRLA | ||||
| LLLSTANSPP | GPLLTPALLP | HRILSDVTQG | LPHAHSACLE | ELKRSYEFYR | ||||
| YFETQHQSVP | QCLSKTQQKS | RELNNVHTAV | RSLQLHLKAL | LNEVIILEDE | ||||
| LEKLVCTKET | QELVSEAYPI | LEQKLKLIQP | HVQASNNCWE | EAISQVDKLL | ||||
| RRNTDKKGKP | EIACENPHCT | VVPLKQPTLH | IADKDPIPEE | QELEAYVDDI | ||||
| DIDSDFRKDD | FYYLSQEDKE | RQKREHEESK | RVLQELKSVL | GFKASEAERQ | ||||
| KWKQLLFSDH | AVLKSLSPVD | PVEPISNSEP | SMNSDMGKVS | KNDTEEESNK | ||||
| SATTDNEISR | TEYLCENSLE | GKNKDNSSNE | VFPQGAEERM | CYQCESEDEP | ||||
| QADGSGLTTA | PPTPRDSLQP | SIKQRLARLQ | LSPDFTFTAG | LAAEVAARSL | ||||
| SFTTMQEQTF | GGEEEEQIIE | ENKNEIEEK |
- Simboli
Remove ads
Uloga u adherensnim vezama
Pokazalo se da protein vezatin ima ključnu ulogu u održavanju i stvaranju adherenskih ili čvrstih veza u mnogim epitelnim ćelijama. Adherensne (čvrste) veze se uglavnom sastoje od E-kadherina, alfa i beta katenina i drugih proteina, kao što su aktin i miozin. Formirani spojevi od vitalnog su značaja za stvaranje kontakata ćelija-ćelija i to čine interakcijom svih različitih komponenti. E-kadherini na odvojenim ćelijama koriste interakcije na bazi kalcija za vezivanje, dok se katenini vezuju kadherine na aktinski citoskelet svake ćelije, stvarajući tako kompleks kadherin-katenin. Vezatin se lokalizira s E-kadherinom na ovim ćelijsko-ćelijskim vezamama, što sugerira da je zapravo uključen u adherenske veze.[4] E-kadherin je važna transmembranska molekula u stvaranju i olakšavanju adhensnih spojeva, posebno u epitelnim ćelijama. Nadalje, vezatin se ne pojavljuje na mjestima fokusne adhezije i ne lokalizira se s dezmogleinima, molekulama u dezmosomima, što sugerira da je on isključivo odgovoran za interakcije unutar adherensnog spoja.[4] Dodatno , u ćelijama kojima nedostaje E-kadherin i stoga nisu u stanju da formiraju kontakte ćelija-ćelija, vezatin je pokazao citoplazmatsku distribuciju.[4]
Druga ključna komponenta ovog spoja je protein miozin VIIA i prvenstveno njegova interakcija s vezatinom. Miozini su mehanohemijski proteini koji stupaju u interakciju s aktinima i enzimski pretvaraju ATP u ADP, kako bi olakšali motornu funkciju.[6] Miozin VIIA je nekonvencionalan član porodice miozina i jako je izražen unutar trepljastog epitela, poput onog u nosu i uhu. Ima sličnu strukturu kao i svi drugi miozini, s motorom, vratom i domenom koji veže aktin, ali je jedinstvena zbog domena kratkog repa.[6] Pokazano je da vezatin stupa u interakciju s ovim domenom repa zbog kolokalizacije obje molekule u epitelnim ćelijama unutarnjeg mišjeg uha miša.[4] Međutim, ova interakcija je primijećena samo tokom veza ćelija-ćelija, inače se proteini raspršuju kroz citoplazmu u pojedinim ćelijama.[4] Ovi rezultati zajedno ukazuju na to da vezatin ima ključnu ulogu u kompleksu kadherin-katenin, koji je neophodan za adheziju ćelija-ćelija.
Uloga u morfogenezi blastocista
Morfogeneza blastocista ovisi o formiranju trofektoderme, prvog epitelnog sloja.[7] Kao i svi drugi epiteli, trofektoderma sastoji se od polariziranih ćelija s visoko specijaliziranim adhezijskim kompleksima duž bočnih strana ćelija.[7] Ovaj sloj ćelija je od vitalnog značaja za implantaciju embriona u maternicu i stvara većinu vanembrionskih tkiva.[7] Da bi se postigla pravilna fiziološka funkcija ovih ćelija i na kraju pravilan razvoj embriona, adherensne veze između njih moraju biti pravilno razvijene.[8]
VEZT kodira protein vezatin koji je esencijalni protein u regulaciji i održavanju ovih spojeva. Međutim, većina gena i kasnije oslobađanje proteina određeni su kombinacijom miješanja očeve i majčine DNK. U slučaju ranog embrija, posebno prije nego što je došlo do zbijanja, većina kontrola se vrši putem majčinog genoma. Pokazalo se da se vezatin pojavio u blastocistu miša već u 2-ćelijskim stadiju embrija, što ukazuje na to da je ovaj protein u stvari pod kontrolom majčinog genoma.[9] Dvije izoforme proteina su, međutim, kasnije dokazane u 8-ćelijskoj fazi, što sugerira da je gen tada pod kontrolom samog embrija.[8][9] Nadalje, pokazalo se da je ekspresija vezatina povezan s onom E-kadherina. Poremećaj sinteze vezatina u ranom embriju ne samo da dovodi do nedostatka formiranja adherenske (čvrste) veze, već rezultira i snažnim smanjenjem prisutnog proteina E-kadherina.[8] Vezatin bi mogao biti uključen u regulaciju transkripcije E-kadherina, kako se vidi u jedru ranih embrionskih ćelija.[9] Iako postoji nekoliko transkripcijskih faktora koji su povezani s potiskivanjem E-kadherina, nije poznato koji je novi cilj koji ga aktivira i kada je vezatin inhibiran.
Uloga u oplodnji
Proces spermatogeneze odvija se kod muških sisara unutar sjemenika.[10] Ovo je proces stvaranja zaobljenih spermatocita koji se razvijaju u izdužene spermatozoide sa bičem.[10] Spermatogeneza ima dvije uzastopne faze, jedna je spermiogeneza unutar Sertolijevih ćelija testisa, a druga sazrijevanje unutar epididimisa. Adheresne veze u Sertolijevim ćelijama jedan su od rijetkih epitelnih ćelijskih spojeva kojima nedostaje ekspresija vezatina. Nadalje, bazne međućelijske veze Sertoli-Sertoli i apikalni spojevi ćelija Sertoli-germinativne ćelije sadrže miozin VIIA, ali im nedostaje odgovarajući parnjak vezatin.[11] Miozin VIIA se gotovo uvijek eksprimira vezatinom, ali odsustvo ovog partnerstva unutar testisa tek treba u potpunosti razumjeti.
Međutim, pokazalo se da se vezatin eksprimira unutar akrosomske regije stvarnih spermatozoida.[11] Vezatin se ne nalazi u ranoj spermatidi, već se pojavljuje tek kada se formiranje akrosoma dogodi kasnije u procesu spermatogeneze.[11] Sam akrosom podijeljen je u dva funkcionalna domena, unutrašnju akrosomnu membranu koja gleda prema jedru i vanjsku akrosomnu membranu koja je u dodiru s vanjskim površinama sperme. Ova podjela funkcija je od vitalnog značaja za fuziju sperme s jajnom ćelijom jer je vanjsk iakrosomni domen taj koji inicira reakciju akrosoma, omogućavajući spajanje sperme. Vezatin je prisutan u oba ova domena, ali njegova translokacija iz unutrašnje u vanjsku membranu nije poznata. Nadalje, vezatin se ne eksprimira u epididimskim ćelijama, pa se ne može dodati vanjskoj membrani tokom sazrijevanja spermatozoida.[11] Međutim, znanje o lokalizaciji vezatina u ovoj vanjskoj membrani i njegovoj poznatoj ulozi u adherensnim vezama sugerira da ima ulogu u fuziji sisarskih gameta tokom oplodnje.[11]
Uloga u endometriozi
Endometrioza je ginekološki poremećaj koji u svijetu pogađa 1/10 žena u reproduktivnim godinama.[12] Do ovog poremećaja dolazi kada tkivo endometrijmaternične a koje raste unutar sluznice raste na vanjskoj površini maternice.[13] Prevladavajući simptomi ovoga su bol u karlici i neplodnost, međutim 25% žena koje su pogođene ovom bolešću ne mogu pokazati niti jedan od ovih simptoma.[13] Iako bolest obično nije smrtonosno, može imati produžene društvene i psihološke učinke na žene i na taj način pogoršati njihov kvalitet života.[12] Iako su uzroci bolesti još uvijek nejasni, određeni broj gena povezan je kao faktor koji doprinosi pojavi bolesti. Od toga su mutacije u genu VEZT identificirane različitim studijama o asocijaciji na cijeli egnom (GWAS).[13][14][15] Gen VEZT je složen gen,ali poznato je da je jednonukleotidnib polimorfizam (SNP) rs10859871 na lokusu 12q22 u velikoj mjeri povezan s genetičkim uzrokom endometrioze.<ef name = Meola2010/>[15] SNP je jednostavno varijacija koja se javlja u jednom nukleotidu u specifičnoj regiji gena. Vezatin, protein kodiran genom VEZT, obilno se vidi u tkivu endometrija i miometrija, pri čemu je lokalizacija proteina i citoplazmatska i jedarna.[15] Ovaj rezultat bio je istovremen s prethodnom literaturom u kojoj se navodi istaknuta uloga vezatina u regulacija i održavanje adherens spojeva.[14] Dokazano je da ovaj specifični SNP uzrokuje povećanje ekspresije vezatina unutar ćelija endometrija, predstavljajući se kao faktor rizika u patogenezi endometrioze.[14][15] Ekspresija vezatina je takođe veća u ektopiijakom endometriju, za razliku od eutopijskog.[14] Nadalje, ekspresija vezatina je značajno povećana u žljezdanom endometriju tokom sekrecijske faze menstruacijskg ciklusa. Ovaj rezultat zajedno sa otkrićem da i druge adhezivne komponente međućelijske veze tako đer povećavaju ekspresiju sugerira da se ovaj proces može dogoditi u odgovoru do refluktuirajućih nivoa progesterona.[15] Međutim, mehanizam povećane ekspresije vezatina koji dovodi do stvaranja ektopijskog tkiva endometrija je nepoznat. Nadalje, potrebno je mnogo više znanstvenih studija za izravno povezivanje mutacija u genu VEZT s izravnim uzrokom endometrioze.
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads