Amenoreja (lat. amenorrhoea) je pojava i stanje objlježeno odsustvom menstruacija najmanje šest mjeseci, a može biti "fiziološko" i "patološko".[1][2] Fiziološka amenoreja je normalno odsustvo menstruacije u periodu prije puberteta, tokom trudnoće i dojenja te nakon početka menopauze. Patološka amenoreja može biti primarna i sekundarna.[3][4][5][6]
Primarna se dešava kada se prva menstruacija (menarha) ne dogodi kod fizički i seksualno zrele djevojčice do 16. godine. Javlja se kod 0,1% ženske populacije. Sekundarna amenoreja je odsustvo menstruacije tokom tri ciklusa ili 6 mjeseci kod žena koje su već imale menstruacija. Ovaj tip amenoreje javlja se kod približno 1% žena.[7][8][9] Poput grelina, leptin reproduktivnoj osi signalizira energetsku ravnotežu i zalihe masti.[10]
Neredovni menstrualni ciklus, u kojem se menstruacija javlja u ciklusima između 35 dana i šest mjeseci, naziva se oligomenoreja. Amenoreja inače može biti simptom neplodnosti.
| Primarna/sekundarna | Anomalije izlivnog trakta/Opstrukcija | Spolne žlijezde / Poremećaji krajnjih organa | Hipofiza i hipotalamus/ Poremećaji centralnih regulatora |
|---|---|---|---|
| Pregled | Hipotalamusno-hipofizno-gonadna os je funkcionalna. | Jajnici ili gonada ne reagiraju na stimulaciju hipofize. Mogući uzroci su disgeneza spolnih žlijezda ili preuranjena menopauza. Testiranje hromosoma obično je indicirano kod mlađih osoba sa hipergonadotropnom amenorejom. Kod ovih pacijenata uočavaju se niske razine estrogena i hipoestrogenizam koje mogu zahtijevati liječenje. | Općenito, neadekvatni nivoi FSH dovode do neadekvatno stimuliranih jajnika koji potom ne uspiju proizvoditi dovoljno estrogena da stimulišu endometrij (sluznicu maternice), tako i amenoreju. Općenito, žene s hipogonadotropnom amenorejom potencijalno su plodne. |
| FSH | Nenormalnosti izvodnog trakta obično su normogonadotropne, a nivo FSH je u normalnom opsegu. | Abnormalnosti gonada, obično jajnika, uglavnom su povezane sa povišenim nivoom FSH ili hipergonadotropnom amenorejom. Razine FSH su običo u rasponu menopauze. | Poremećaji hipotalamusa i hipofize povezani su s niskim nivoom FSH, što dovodi do hipogonadotropne amenoreje. |
| Primarna |
|
|
|
| Sekundarna |
|
Trudnoća (najčešći uzrok)
|
|
Amenoreja nije bolest, već simptom koji mogu uzrokovati različiti etiološki faktori: disfunkcije hipotalamusa ili poremećaji, kao što su tumori i infiltracijske lezije, psihotropni lijekovi, gubitak kilograma, prekomjerna fizička aktivnost , psihogeni poremećaji (emocijski stres, anoreksija itd., kao poremećaji funkcije hipofize (destruktivne lezije, hipopituitarizam, tumori, urođene promjene), poremećaji jajnika (sindrom policističnih jajnika, preuranjeno zatajivanje jajnika, tumori, feminizacija testisa, galaktosemija, kemoterapija, zračenje), poremećaji genitalnog trakta (atrofija endometrija, cerviksna stenoza, hematokolpos, kongenitalno odsustvo uterusa), bolesti štitnjače (hipotireoza, hipertireoza), bolesti nadbubrežne žlijezde (urođena nadbubrežna hiperplazija, Cushingov sindrom, tumor, Adisonova bolest) itd.[12]
Povećani nivo testosterona uzrokovan amenorejom može dovesti do rasta dlačica na tijelu i smanjenja veličine dojki.[13] Povećani nivoi androgena, posebno testosterona, mogu također dovesti do cista na jajnicima. Neka istraživanja među amenorejskim trkačicama pokazuju da gubitak menstruacije može biti praćen gubitkom samopoštovanja.[14]
Neliječena amenoreja predstavlja rizik za osteoporozu i projevremenu ishemijsku bolest srca, a povezana je sa sindromom policističnih jajnika, hiperplazijom i rakom endometrija. Žene često kasnije imaju hipertenziju (povišeni krvni pritisak), dijabetes i hiperlipidemiju (povišeni nivoi masti u krvi).
Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, detaljnog ginekološkog i ultrazvučnog pregleda i hormonskih analiza (bazni hormonski status s testovima funkcije). Vrlo često osnovnu dijagnozu treba dopuniti histeroskopijom, laparoskopijom i analizom kariograma (hromosoma).
Tretman je usmjeren na ispravljanje osnovnog poremećaja, zatim nadoknađivanje hormona estrogena i, ako je neposredni cilj postizanje plodnosti, induciranje ovulacije. Za spriječavanje dugoročnih komplikacija, neophodna je zamjena estrogena. U hroničnoj neovulaciji sa normalnim nivoom estrogena, neophodna je ciklična primjena progesterona, kako bi se spriječila hiperplazija endometrija.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
