Kêr-Is

Kêr-Is, Kêr-Iz, ar Gêr a Iz zo ur gêr vojennel e Kernev hag a vije bet koñfontet gant ar meurvor er V^vet kantved da heul dibalamour ar briñsez Dahud, merc'h ar roue Gradlon.

« Liñvadenn gêr Is » Barzhaz Breizh

C'hwec'hvet kan Barzhaz Breizh Théodore Hersart de la Villemarqué eo Liñvadenn Gêr Is^[1].

Hervez ar skrid koshañ (1636) e vije bet kêr Is e pleg-mor Douarnenez^[2] ; meur a lec'h all zo bet kinniget abaoe a-feur ma voe brudet ar vojenn, an darn vuiañ anezho er-maez eus Kernev war-bouez Beg ar Raz ha pleg-mor Gwaien – unan anezho eo Ar Yeoded, en abeg d'an anv moarvat, ha da zismantroù un oppidum a zo bet kavet eno.

Istor « Liñvadenn gêr Is »

Liñvadenn Gêr Is en iliz Kerlaz, nepell diouzh Douarnenez

Is e oa kêr-benn rouantelezh Kernev pa oa Gradlon Meur o ren. Gant ur puñs^[3] divent e veze diwallet diouzh an aloubadegoù hag ar reverzhioù bras. Un nor guzh a oa d'ar puñs-se, a veze digoret pe brennet diouzh ma troe an traoù ; gant ar roue e veze an alc'hwez aour-se bepred.

Sant Gwenole, kuzulier Gradlon, en deveze poan o kendrec'hiñ ar roue da lakaat termen da emzalc'h diroll ha dizoue ar briñsez Dahud ; diouganañ a reas e vije liñvet Is en abeg dezhi.

D'un noz end-eeun e teuas Dahud da laerezh alc'hwez ar puñs p'edo he zad o kousket, kement-se evit difinañ war un dirolladeg he devoa kaset en enor d'he c'haredig. Pa voe digoret ar skluz ez eas ar mor tre e kêr.

O tec'hel war varc'h e oa Gradlon, e verc'h gantañ war an talier, pa c'hourc'hemennas Gwenole dezhañ divarc'hañ Dahud abalamour ma oa re garget ar jav : « Diabenn an droukspered hag a zo a-dreñv dit ! »^[4] Sentiñ a reas ar roue, ha lonket gant an donn e voe ar briñsez.

Abaoe al liñvadenn e vez klevet kleier-galv Is o vrallañ ha Dahud o c'hlac'hariñ pa vez ar reverzhioù brasañ.

Gwrizioù ar vojenn

Keltiek eo orin mojenn kêr Is, pa vez kanet e Breizh, e Kembre hag en Iwerzhon, pep hengoun o lec'hiañ Is en e vro. Pa gan Breizhiz a-zivout ur puñs ez eo feunteunioù a liñv kêr er broioù all.

Bepred e vez lakaet bugel ar roue – priñs pe briñsez – da atebek war ar reuz, ha bewech e vez kastizet gant an doue kristen, dre veuziñ pe dre dreiñ d'ur vorganez – ar pezh a zo pagan^[5].

Ar vojenn skrivet

• Kanet e veze mojenn liñvadenn gêr Is a rumm da rumm betek ma voe lakaet war baper e 1636 gant ar Montroulezad Albert Le Grand^[6].
• 1839 en he c'haver e kentañ embannadur Barzhaz Breizh, heuliet e 1844 gant Émile Souvestre^[7].
• War-dro 1850 e voe savet Gwerz Kêr Is gant Olier Souetr.
• Guy de Maupassant a skrivas un doare e 1882 evit ar gazetenn Le Gaulois^[8].
• Bloaz diwezatoc'h, e 1883, e teuas dindan pluenn Paul Sébillot^[9]
• Gant Anatole Le Braz e voe kontet ivez e 1893^[10].
• En XX^vet kantved, e 1926, e voe adkontet mojenn kêr Is gant Charles Guyot^[11].
• E 1935, en deus Roparz Hemon skrivet Santez Dahud, un istor disheñvel e-lec'h m'emañ Dahud ur Santez. Adembannet eo bet betek ar pevare embannadur e 1998^[12].

Hêrezh

Tec'h ar roue Gradlon • Évariste-Vital Luminais, 1884 Eoul war lien – 200 x 310 cm • Mirdi an Arzoù-kar, Kemper

Lennegezh

• En doare bet skrivet gant Charles Guyot e 1926 e ra dave an darn vuiañ eus an dud pa vez meneg eus mojenn kêr Is.
• (fr) Henri Quéffelec (1962), Tempête sur la ville d'Ys (ASIN : B003X85AGU)
• (fr) Michel Le Bris (1985), Ys, dans la rumeur des vagues (ASIN : B0014JVX1G)
• (en) Poul & Karen Anderson (1986-1988), The King of Ys

1. Roma Mater (ISBN 978-0-6716-5602-7) • (fr) (ISBN 978-2-7021-3645-4)
2. Gallicenae (ISBN 978-0-6716-5342-2) • (fr) (ISBN 978-2-7021-3645-4)
3. Dahut (ISBN 978-0-6716-5371-2)
4. Roma Mater (ISBN 978-0-6716-5396-5)

• (fr) Françoise Gange (1992), La ville plus basse que la mer (ISBN 978-2-0806-6120-3)
• (fr) Martial Caroff (2007), Les cinq saisons d'Ys (ISBN 978-2-8436-2347-9)
• (fr) Michel Brosseau (2011), Folie d'Ys (ISBN 978-2-8436-2455-1)

Istorioù evit ar vugale

• (fr) Régine Joséphine & Virginie Grosos (2008), Au pays d'Ys (ISBN 978-2-9167-4209-0)
• (fr) Fanny Cheval (2015), La ville d'Ys – Une légende de Douarnenez (ISBN 978-2-3713-3035-1)

Bannoù-treset

• (fr) Claude Auclair & Alain Deschamps (1981), Bran Ruz (ISBN 978-2-2033-3409-0)
• (fr) Raquel Alzate & Rodolphe (2013), La ville d'Ys

1. La folie Gradlon (ISBN 978-2-2050-5879-6)
2. Morgane la Rouge (ISBN 978-2-2050-6630-2)

C'hoariva

• (fr) Strollad ar Vro Bagan (1987), Ys la maudite

Levrlennadur

• Théodore Hersart de La Villemarqué, Le Barzhaz Breizh, meur a embannadur :

• Librairie académique Perrin, (1867) 1963, (ISBN 978-2-7071-1241-5)

• Mouladurioù Hor Yezh, 1988 (ISBN 2-86863-038-3)

• Coop Breizh, 1999 (ISBN 2-909924-85-8)

• Emmanuel Salmon-Legagneur, Les noms qui ont fait l’Histoire de Bretagne, Coop Breizh/Institut Culturel de Bretagne, 1997 (ISBN 2-84346-032-8) & (ISBN 2-86822-071-1)
• Charles Guyot, La Légende de la ville d’Ys, Coop Breizh, Spézet, 1998, (ISBN 2-84346-101-4)
• Anatole Le Braz, Magies de la Bretagne (tome 1), Robert Laffont, 1994 (ISBN 2-221-07792-X)
• Abeozenn, « Mojenn Gêr-Iz », Al Liamm, niverenn 194, 1979, pp. 205-213. Ur studiadenn e brezhoneg war ar mojenn.
• Françoise Le Roux & Christian-Joseph Guyonvarc'h, La Légende de la ville d’Is, Ouest-France, 2000 (ISBN 2-7373-1413-5)
• Thierry Jigourel, Merlin, Tristan, Is et autres contes brittoniques, Jean Picollec, 2005, (ISBN 2-86477-213-2)

Notennoù

1. Wikimammenn
2. (fr) Albert Le Grand, Les vies des saints de la Bretagne armorique, J. Salaun, Kemper, 1901, p.62 Gallica
3. Pe ur poull azdalc'h ; ur puñs eo er Barzhaz.
4. Barzhaz Breizh, notennoù.
5. C'hoazh ur vojenn geltiek hag a zo bet kristenaet ; gwelit roue Arzhur.
6. (fr) Albert Le Grand, Les vies des saints de la Bretagne armorique
7. (fr) Émile Souvestre, Le Foyer breton
8. (fr) Guy de Maupassant, En Bretagne
9. (fr) Paul Sébillot, Le folklore de France – La mer et les eaux douces
10. (fr) Anatole Le Braz, Les villes englouties
11. (fr) Charles Guyot, La légende de la ville d'Ys, Coop Breizh, 2000 (ISBN 978-2-9037-0807-8)
12. (br) Roparz Hemon, Santez Dahud, Hor Yezh, 1998 (ISBN 2-910699-29-3)

Porched Breizh – Adkavit pennadoù ha rummadoù Wikipedia a denn da Vreizh.