Hasiom

Un elfenn gimiek eo an hasiom, Hs eo e arouez kimiek, 108 e niver atomek ha 265,13 e dolz atomek.
Ur metal ardreuzat eo.
Un elfenn genaozet gant mab-den eo, n'he c'haver ket en natur. Skinoberiek eo an hasiom.

Hasiom
Bohriom – Hasiom – Meitneriom
Os Hs Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	108
Rummad kimiek	Metaloù ardreuzat
Strollad	8
Trovezh	7
bloc'h	d
Tolz atomek	[269]
Aozadur elektronek
Aozadur elektronek an atomoù [Rn] 5f14 6d6 7s2
Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 32, 13, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+8 (Diouganet) Oksidenn drenkek skañv
Tredanleiegezh	(stlenn ebet) (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 733 kJ/mol 2 : 1 760 kJ/mol 3 : 2 830 kJ/mol
Skin atomek	126 pm (brasjedet)
Skin kenamsav	134 pm
Skin Van der Vaals	(stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled (diouganet)
Douester (≈20 °C)	28,6 g/cm3 (brasjedet)
Teuzverk	(stlenn ebet)
Bervverk	(stlenn ebet)
Tredanharzusted	(stlenn ebet) nΩ•m (e 20 °C)

Istor

E 1978, en Ensavadur Unvanet an Enklaskoù Nukleel (ruseg : Объединённый институт ядерных исследований, ОИЯИ) e Dubna^[1], e teuas ur skipailh renet gant Youri Tsolakovitch Oganesian ha Vladimir Outyonkov a-benn da genaozañ izotop 270 an elfenn 108 dre vombezenniñ radiom gant kalkiom. E 1983 e kenaozjont an izotop 263 dre vombezenniñ bismut-209 gant manganez-55, an izotop 270 adarre dre vombezenniñ kaliforniom gant neon hag an izotop 264 dre vombezenniñ plom-208] gant houarn-58.
E 1984 avat e voe kavet an izotop 265 er GSI (Gesellschaft für Schwerionenforschung "Krevedigezh-Enklask war an Ionoù Pounner", bremañ GSI Helmholtzzentrum für Schwerionenforschung GmbH "Kreizenn Helmholtz evit an Enklask war an Ionoù Pounner"^[2]) e Darmstadt (R.K. Alamagn d'ar mare-se), gant skipailh Peter Armbruster ha Gottfried Münzenberg, dre vombezenniñ plom-208 gant houarn-58 ivez.
E 1993 ez anzavas an International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) ar GSI evel dizoloer ofisiel an elfenn 108, rak resisoc'h e oa e zisoc'hoù eget re an ОИЯИ — ha resisoc'h c'hoazh pa oant kadarnaet gant labour Soviediz^[3].

Fellout a reas d'an Alamaned reiñ an anv hassium d'an elfenn nevez, gant an arouez Hs, hervez stumm latin Hassia ar Stad Hessen m'emañ Darmstadt ; e 1994 avat ez erbedas an IUPAC an anv hahnium (Hn) evit an elfenn 108, en enor d'ar fizikour alaman Otto Hahn hag evit ma vije an hahnium amezek d'ar meitnerium (₁₀₉Mt) : gant Otto Hahn ha Lise Meitner e oa bet dizoloet ar skiriadur derc'hanel e 1938. Ouzhpenn da gement-se, ne gave ket d'an IUPAC e oa Stad Hessen dellezek da reiñ hec'h anv d'un elfenn gimiek^[4] ; brouzet e voe ar GSI hag an American Chemical Society, ha ret-mat e voe d'an IUPAC degemer hassium, a voe lakaet da anv etrebroadel ofisiel e 1997^[5].

Perzhioù

Gortozet int evel par da re elfennoù all ar strollad 8 (₂₆Fe, ₄₄Ru hag ₇₆0s), hogen pounneroc'h, ha stabiloc'h e niver oksidadur.

Izotopoù

Pemzek izotop eus Hs zo bet kenaozet, gant hanter-vuhezioù o vont eus 0,4 ms (²⁶⁸HS, 2009) betek 3,6 s (²⁶⁹Hs, 2004)^[6].

Arver

Hini ebet, war-bouez an enklaskoù.

Notennoù

1. War-dro 125 km en norzh da Voskov emañ Dubna. Un Наукоград, naukograd, "Kêr ar Skiantoù" eo ez-ofisiel.
2. Lec'hienn GSI (de) (en) Liamm oberiant 7 KZU 12
3. IUPAC, danevell 1992, p. 1790 (en) Liamm oberiant 7 KZU 12
4. EMSLEY, p. 215-7
5. IUPAC (en) Liamm oberiant 7 KZU 12
6. NNDC Chart of Nuclides {{en]] Liamm oberiant 9 KZU 12

Daveennoù

• American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
• National Nuclear Data Center (en) Liamm oberiant 09 KZU 12
• Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012