From Wikipedia, the free encyclopedia
Lao Zi ( 老子, pinyin Lǎo Zǐ, ÉFEO[1] Lao-Tseu, “Mestr Lao” pe “Lao Gozh”) a reer eus un dudenn deskrivet evel ur prederour kevrinek e Sina gozh.
Ez-hengounel e vez lakaet Lao Zi da aozer an Dao De Jing, ha dre-se da ziazezer an Daoegezh. Azeulet e vez en darn vrasañ eus skourroù relijiel an Daoegezh.
Hervez an hengoun sinaat e vevas Lao Zi er 6vet kantvet KJK, met niverus eo an istorourien o soñjal ez eus anezhañ ur meskaj eus meur a zen gwirion ; gouizieien all a lavar e voe evit gwir eus Lao Zi er 4re kantved KJK[2].
Pouezus-tre eo Laozi er sevenadur sinaat, betek hiziv an deiz, hag en Azia a-bezh ivez. Er bed-holl ez eus bet emsavioù a-enep ar galloudoù aotrouniek a embannas bezañ levezonet gant Dao De Jing Lao Zi.
Ar skrid kentañ ma kaver meneg eus Lao Zi eo levr al lezennour Han Feizi (281-233 KJK), ma lenner ez eo Lao Zi aozer an Dao De Jing.
Tremen kant vloaz diwezhatoc’h e voe skrivet ar Shi ji (“Eñvorennoù an istorour”) gant an istorour meur Sima Qian ( 司馬遷, Sīmǎ Qiān, ÉFEO ”Sse-ma Ts’ien”) a vevas etre ~145 ha ~87 KJK.
Setu amañ un droidigezh eus ar meneg kentañ eus Lao Zi er skrid-se :
Pelloc’h avat en hevelp skrid e komz Sima Qian eus ul Lao Lài Zi ( 老來子, "Mestr Lao da zont") a skrivas ul levr 15 rann enni hag a oa kempred gant Konfusius (551-479 KJK) ; pelloc’h c’hoazh e kaver ul Lao Dan anavezet, anezhañ un istorour hag un urisinour a vevas dindan ren an dug Xian (384-362 KJK) er Stad Qin[4],[5].
Gwall skort eo an daveennoù-se pa venner gouzout hag-eñ ez eus bet eus Lao Zi evit gwir pe get. Kel luziet all e chomer pa furcher en hengoun sinaat : hervez ur vojenn e voe Lao Zi engehentet pa oa e vamm o sellet ouzh ur steredenn-nij ; e-pad 62 vloavezh e chomas en he c’hof kent bezañ ganet pa oa-hi o tiskuizhañ ouzh troad ur wezenn-brun, alese e anv ; ur gwaz kozh e oa pa zeuas er bed, ur barv gwenn ha flipoù hir d’e zivskouarn (un arouez a vuhez hir hag a furnez e Sina gozh).
Mar distroer da skrid Sima Qian e tesker penaos e teuas Lao Zi ken faezh gant diskar ar vuhezegezh e kêr ma’z eas war-du ar C’hornôg a-benn ren buhez ur penitiour eno. P’em gavas war vevenn ar rouantelezh Zhou, en ode Han Ku, e voe anavezet gant ur gward anvet Yin Xi a c’houlennas digantañ skrivañ e soñjoù kent em dennañ diouzh ar vuhez foran ; neuze e skrivas Lao Zi al levr berr 5 000 kealarouez ennañ a anavezer dindan an anvioù Dao De Jing ( 道德經 ) “Klaselour an Hent hag ar Perzh”, pe Laozi. Biken ken ne voe gwelet Lao Zi e Sina.
War-dro kreiz an 20vet kantved e voe ur c’henemglev etre an darn vrasañ eus ar sinaourien evit embann ne voe ket eus Lao Zi un den istorel – pe da nebeutañ ne c’halled ket prouiñ e oa un den istorel anezhañ – hag ez eus eus an Dao De Jing ur c’hendastumad soñjoù liesorin eus ar 4re kantved KJK[6].
Diwar istor Lao Zi o profañ an Dao De Jing da Yin Xi e kreskas skeudenn Lao Zi evel un doue o profañ ar Wirionez Salvus da vab-den doaniet[7].
E deroù ren ar remziad Han (202 KJK-220 GJK) en em vodas an Daoidi gentañ tro-dro d’an Dao De Jing da ziazezañ skol an Huanglao Dao, “Dao an Impalaer Melen”[8] a bouezas evit ma vije damkan an ober hep ober (gwelet Daoegezh) lakaet e pleustr er politikerezh en enep da reolennoù strizh heulierien Konfusius.
Da sent e voe Lao Zi ha Huanglao lakaet ganto, hag azeulet a-benn goulenn diganto sikour evit tizhout an hirhoal.
Un 350 vloaz bennak goude, da vare an impalaer Huan (147-168), e voe an azeul-se degemeret gant an impalaer hag er bloavezh 165 GJK e voe savet un azeuldi e lec’h ganedigezh Lao Zi hervez Sima Qian.
Pelloc’h e selled ouzh Lao Zi evel ouzh un doue, ha pelloc'h c'hoazh e voe ar Mestr kozh lakaet da vezañ an Dao e-unan : bez’ e vije bet eus Lao Zi kent en hollved, ha kemmañ a raje a-benn degas kemmoù en hollved dre lakaat ar yin hag ar yang da c'hoari. Tremenet e vije dre an Douar da ziskuliañ kelennadurezh an divarvelezh da renerien santel Sina gozh.
Setu Lao Zi lakaet da Vesiaz en desped da gentelioù an Dao De Jing.
Diwezhatoc’h e voe anavezet Lao Zi gant ar Vouddhaegezh evel un doue en devije “distroet ar gouezarded” en ode Han Ku ha prientet an hent d’ar Vouddhaegezh e Sina. E penn an Teir Relijion (Bouddhaegezh, Daoegezh ha Konfusianegezh) e voe lakaet neuze[9].
Zoken pa ne voe ket un den gwirion eus Lao Zi e c’haller lavaret e levezonas dre an Dao De Jing lod politikourien gornogel a vreutaas evit ma vije ar renerien uveloc’h ha ma vije skañvaet pouez ar Stadoù war buhez ar pobloù. Lod emsavioù peoc’hour ha/pe anveliour a embannas bezañ levezonet gant an Dao De Jing ivez.
War dachenn an armerzh e c’haller menegiñ damkan Murray N. Rothbard (1926-1995) a reer ar gevalaouriezh anveliour anezhi[10].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.