Чыгу́начны мадэлі́зм — від чыгуначнага хобі, у якім можна вылучыць наступныя напрамкі: калекцыяніраванне цацачных або маштабных чыгуначных мадэляў і іх аксесуараў (вакзалы, чыг. пуці, семафораў і г. д.); аднаўленне ў мініяцюры гістарычных станцый, чыгуначных ліній і г. д. (аматары гэтага кірунку часцяком вядуць архіўны пошук з мэтай дакладнейшай рэканструкцыі пэўнага аб’екта); стварэнне мадэляў лакаматываў і вагонаў; садовыя і паркавыя мадэлі чыгунак буйнога маштабу, у тым ліку тых, якія выкарыстоўваюцца ў мэтах забавы і адпачынку для перавозкі пасажыраў на саставах з кіраванымі непасрэдна лакаматывамі.
Цацачныя і мадэльныя чыгункі
Гісторыя
Першыя цацачныя чыгункі з’явіліся ў другой палове XIX стагоддзя. У прамысловых аб’ёмах яны сталі выпускацца з 1891 года нямецкай фірмай Märklin (у тым ліку іх чыгунка была пастаўлена нават у імператарскую сям’ю Раманавых у Зімовы Палац), якая з цягам часу і ўстанавіла большасць маштабных стандартаў чыгуначных мадэляў. У 1897 годзе амерыканская фірма Carlisle & Finch выпусціла першую электрычную чыгунку.
Да 1950-х гадоў асаблівага адрозненні паміж цацачнымі чыгункамі і дакладнымі мініятурнымі мадэлямі не было: апошнія лічыліся такімі ж цацкамі. Аднак, да канца 1950-х гадоў цікавасць да чыгуначнай дарозе як цацкі стаў падаць, выклікаўшы крызіс ва ўсёй індустрыі. Менавіта ў гэты час чыгуначны мадэлізм пачынае фармавацца як сур’ёзнае хобі, дасягнуўшы росквіту да сярэдзіны 1970-х гадоў. Вытворцы сталі ўдзяляць увагу дэталям вагонаў, лакаматываў, спадарожным аксесуарам (будынкаў, дарожнай атрыбутыцы).
Да пачатку XXI стагоддзя многія вядучыя кампаніі-вытворцы чыгуначных мадэляў прыйшлі ў заняпад і абанкруціліся; пры гэтым індустрыя налічвае мноства дробных фірмаў, якія спецыялізуюцца на тых ці іншых мадэлях або аксесуарах.
Магчымасці
Мадэльныя чыгункі дазваляюць пракладаць пуці разнастайных канфігурацый. Пачаткоўцы могуць пачаць з простых набораў (чыгуначнае кальцо і невялікі састаў з лакаматывам) і з часам дапаўняць новымі пуцямі, вагонамі, дарожнымі знакамі, вакзаламі і г. д.
Многія калекцыянеры ствараюць сапраўдныя настольныя ландшафты з пагоркамі, тунэлямі, мастамі, дэпо, вуліцамі і чыгуначнымі развілкамі. Невыпадкова таму шматлікія вытворцы цацачных чыгунак прадаюць адпаведныя аксесуары (у тым ліку дамы, дрэвы, траву і т. п.). Гэтай тэматыцы таксама прысвечаны мноства кніг, а таксама спецыялізаваныя часопісы.
Тыпапамеры
Для чыгуначных мадэляў вызначаны (стандартамі NEM і NMRA) некаторыя мноствы тыпаразмераў. Найбольш распаўсюджаныя з іх прыведзены ў табліцы (згодна стандарту NEM 010):
| Адносіны | Маштабны метр, мм | Пазначэнне | Адпаведная шырыня каляіны прататыпа, мм | |||
| Ад 1250 да 1700 | Ад 850 да 1250 | Ад 650 да 800 | Ад 400 да 650 | |||
| 1:220 | 4.5 | Z | 6.5 | - | - | - |
| 1:160 | 6.3 | N | 9 | 6.5 | - | - |
| 1:120 | 8.3 | TT | 12 | 9 | 6.5 | - |
| 1:87 | 11.5 | H0 | 16.5 | 12 | 9 | 6.5 |
| 1:64 | 15.6 | S | 22.5 | 16.5 | 12 | 9 |
| 1:45 | 22.2 | 0 | 32 | 22.5 | 16.5 | 12 |
| 1:32 | 31.3 | I ці 1 | 45 | 32 | 22.5 | 16.5 |
| 1:22.5 | 44.4 | II ці 2 | 64 | 45 | 32 | 22.5 |
| 1:16 | 62.5 | III ці 3 | 89 | 64 | 45 | 32 |
| 1:11 | 90.9 | V ці 5 | 127 | 89 | 64 | 45 |
| 1:8 | 125 | VII ці 7 | 184 | 127 | 89 | 64 |
| 1:5.5 | 181.8 | X ці 10 | 260 | 184 | 127 | 89 |
| Дапаможны сімвал, дадаваны да пазначэння | - | m | e | i | ||
Дадатковыя літарныя абазначэння даюцца вузкакалейным мадэлям з шырыней каляіны прататыпа менш за 1250 мм (стандартнай).
- Памеры мадэляў адносна памераў чалавека
1:1
1:4 (Grand Scale)
1:8 (Live Steam)
1:24(G)
1:45(O)
1:64(S)
1:87(H0)
Brio scale
1:160(N)
1:220(Z)
Вытворцы
Аўстрыя
Бельгія
Вялікабрытанія
Германія
|
Германія (працяг)
|
Германія (працяг)
Ганконг
Данія
Іспанія
Італія
|
Славенія
ЗША
Францыя
Швейцарыя
Швецыя
|
Садовыя чыгункі
Мадэльныя чыгункі пад адкрытым небам у большасці выпадкаў ствараюцца індывідуальна. Чым больш маштаб, тым найбольш дэталёва паўтараюць мадэлі прататып, аж да канструкцыі рухавіка. З прамыслова выпускаючыхся мадэльных чыгунак, стандарт «G» атрымаў найбольшае распаўсюджванне для пабудовы пад адкрытым небам (дамінуючае становішча на рынку дадзенага стандарту належыць нямецкай фірме LGB, якая яго і распрацавала ў 1968 годзе).
Спасылкі па тэме
- Развіццё чыгуначнага мадэлізма і яго напрамкі Архівавана 4 сакавіка 2016. (руск.)
- Гісторыя вытворчасці мадэляў чыгунак у СССР Архівавана 27 верасня 2016. (руск.)
- Сайт аб найбуйнейшым макеце чыгункі ў свеце (англ.)
- Сайт аб найбуйнейшым макеце чыгункі ў Расіі (руск.)
- Рэпартаж аб Лабараторыі чыгуначнага мадэлізма Малой Кастрычніцкай чыгункі на Youtube.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
