Новы Двор (Шчучынскі раён)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Новы Двор.

Новы Двор — аграгарадок у Беларусі, у складзе Астрынскага сельсавета Шчучынскага раёна Гродзенскай вобласці. Насельніцтва 611 чал. (2001). Знаходзіцца за 30 км на паўночны захад ад Шчучына, за 36 км ад чыгуначнай станцыі Ражанка; на аўтамабільнай дарозе Астрына — Радунь.

Аграгарадок Новы Двор Касцёл Унебаўзяцця Найсв. Дзевы Марыі Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Шчучынскі Сельсавет Астрынскі Каардынаты 53°48′59″ пн. ш. 24°33′22″ у. д.HGЯO Заснаваны XVII ст. Насельніцтва ▲794 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1514 Паштовыя індэксы 231540 Аўтамабільны код 4 Новы Двор на карце Беларусі ±

Новы Двор на Вікісховішчы

Новы Двор — былое магдэбургскае мястэчка гістарычнай Лідчыны (частка Віленшчыны).

Гісторыя

Луцыя Балзукевіч. Абраз «Святы Губерт», 1934, касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі

Першы пісьмовы ўспамін пра Новы Двор датуецца 1480 годам, калі тут збудавалі касцёл. У дакументах 1499 года згадваецца намеснік навадворскі. Пазней вялікі князь Жыгімонт Стары перадаў паселішча ў трыманне біскупу віленскаму. У XVI стагоддзі існавалі аднайменныя каралеўскае мястэчка і двор, якія ўваходзілі ў склад Гарадзенскай эканоміі. У 1561 годзе пры правядзенні «валочнай памеры» Новы Двор перапланавалі. У гэты час тут існавалі касцёл, плябанія, Рынак (меў форму квадрата) і 8 вуліц: Васілішкаўская, Астрынская, Дубіцкая, Берштанская (Берштаўская), Касцёльная, Забалотная, Дворная, вуліца «з канца пляцаў рынкавых». Жыхары мястэчка карысталіся Магдэбургскім правам; рэгулярна праводзіліся 2 кірмашы, 2 разы на тыдзень — таржкі. У адпаведнасці з каралеўскай уставай жыхары з кожнага дома плацілі 2 грошы, а тыя, хто меў валокі зямлі — 3 грошы і г. д. Сярод рамеснікаў былі краўцы, шаўцы, кушнеры, кавалі, сталяры, слесары, ганчары, пекары і іншыя. Двор (сядзіба) налічваў 2 вуліцы, агароды і іншыя землі.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Новы Двор увайшоў у склад Лідскага павета Віленскага ваяводства. У 1749 годзе тут збудавалі новы драўляны касцёл.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Новы Двор апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у Лідскім павеце Віленскай губерні. Станам на 1829 год у мястэчку было 40 будынкаў (18 хрысціянскіх і 22 іўдзейскія). Жыхары Новага Двора бралі актыўны ўдзел у нацыянальна-вызваленчым паўстанні (1863—1864). У сакавіку 1863 года каля мястэчка карныя расійскія войскі разбілі паўстанцкі аддзел Лідскага павета на чале з Людвікам Нарбутам. Станам на 1863 год — 62 жылыя дамы, на 1886 год — 63 двары. Паводле вынікаў перапісу (1897) існавалі касцёл, 2 малітоўныя дамы, капліца, вадзяны млын, 3 крамы, 2 карчмы.

Абраз Маці Божай Бялыніцкай

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Новы Двор апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Шчучынскага павета Навагрудскага ваяводства. Станам на 1921 год у мястэчку было 126 будынкаў, на 1937 год дзейнічалі касцёл і царква, працавала пошта, праводзіліся таргі.

У 1939 годзе Новы Двор увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 года стаў цэнтрам сельсавета Васілішкаўскага раёна (з 20 студзеня 1960 года ў Шчучынскім раёне). Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1940 год тут было 160 двароў, на 1998 год — 275, на 1 студзеня 2001 года — 258. У 1940—2013 гадах цэнтр Навадворскага сельсавета.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1829 год — 404 чал., у тым ліку 105 хрысціян і 299 іўдзеяў^[1]; 1860 год — 501 чал.; 1863 год — 348 чал.; 1869 год — 509 чал.^[2]; 1886 год — 708 чал.; 1897 год — 822 чал., у тым ліку 664 іўдзеі
• XX стагоддзе: 1905 год — 977 чал.; 1919 год — 691 чал.; 1921 год — 655 чал.; 1937 год — 655 чал.; 1940 год — 821 чал.; 1998 год — 695 чал.^[3]; 2000 год — 659 жыхароў, 381 двор^[4].
• XXI стагоддзе: 1 студзеня 2001 года — 611 чал.^[5]

Інфраструктура

У Новым Двары працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, амбулаторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Славутасці

• Капліца (1882)
• Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі (1749)
• Сінагога

Галерэя

• Краявіды Новага Двара
• 
  Касцёл
• 
  Касцёл, інтэр'ер
• 
  Капліца
• 
  Сінагога

Заўвагі

1. Іна Соркіна. Мястэчкі Лідскага ўезда ў XIX — пачатку ХХ ст. // Ліда і Лідчына: да 685-годдзя з дня заснавання горада: матэрыялы рэспуб. навук.-практ. канф., (Ліда, 3 кастр. 2008 г.) / рэдкал.: Худык А. П. (гал. рэд.). — Ліда, 2008.
2. Соркіна 2010, с. 380.
3. ЭГБ 1999.
4. БелЭн 2000.
5. Памяць. Шчучынскі раён 2001.

Літаратура

• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Шчучынскага раёна. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2001.— 592 с.: іл. ISBN 985-11-0218-0.
• Мальцаў У. В. Новы Двор // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — С. 333. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
• Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Мальцаў У. В. Новы Двор // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — С. 372. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
• Nowydwór (4) // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat (польск.). — Warszawa, 1886. — S. 294.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Новы Двор (Шчучынскі раён)