Маршалак вялікі літоўскі

Марша́лак вялі́кі літоўскі (да Люблінскай уніі 1569 маршалак земскі літоўскі) — адна з цэнтральных пасад у Вялікім Княстве Літоўскім. Кіраваў дваром вялікага князя, прымаў замежных паслоў, найвышэйшых урадоўцаў дзяржавы, назіраў за этыкетам, загадваў прыдворнай стражай і каралеўскай гвардыяй, сачыў за бяспекай манарха, прызначаў дваранаў. Фактычна выконваў функцыі сучаснага міністра ўнутраных спраў.

Пасада ўтварылася ў час праўлення вялікага князя Ягайлы, відаць, у 1398.

У Рэчы Паспалітай фармальна лічыўся роўны маршалку вялікаму кароннаму і выконваў такія самыя абавязкі ў Вялікім Княстве Літоўскім. Аднак у іерархіі саступаў кароннаму маршалку. Мог выконваць абавязкі кароннага маршалка ў яго адсутнасць. Пасля Люблінскай уніі (1569) засядаў у Сенаце.

Спіс вялікіх маршалкаў літоўскіх

Год прыняцця пасады	Год складання пасады альбо смерці	Асоба	Выява	Заўвагі
Земскія маршалкі літоўскія
1398	1411	Станіслаў Чупурна (Stanisław Czupurna)		Памер
1411	1432	Румбольд Валімонтавіч (Rumbold Wolimuntowicz)		Пакараны смерцю князем Жыгімонтам Кейстутавічам
1433	1434	Радзівіл Осцікавіч (Radziwiłł Ościkowicz)
1434	1459	Петраш Мантыгірдавіч (Piotr Montygerdowicz)		Памер
1463	1475	Радзівіл Осцікавіч (Radziwiłł Ościkowicz)		Другі раз. Адначасова троцкі ваявода. Паступіў на віленскага кашталяна
1475	1477	Станька Судзівоевіч		Паступіў на троцкага ваяводу
1477	1480	Марцін Гаштольд (Marcin Gasztołd)		Адначасова кіеўскі ваявода. Паступіў на троцкага ваяводу
1480	1490	Багдан Саковіч (Bohdan Sakowicz)		Адначасова з 1484 троцкі ваявода. Памер
1491	1497	Пётр Мантыгірдавіч Белы (Piotr Montygerdowicz Biały)		Адначасова троцкі ваявода. Памер
1498	1505	Ян Юр’евіч Забярэзінскі (Jan Jurjewicz Zabrzeziński)		Адначасова троцкі ваявода. Пазбаўлены пасады
1505	1510	Мікалай Радзівіл (Mikołaj Radziwiłł)		Адначасова троцкі ваявода. Паступіў на віленскага ваяводу і літоўскага канцлера
1510	1512	Мікалай Кезгайла (Mikołaj Kieżgajło)		Памер
1512	1513 або 1514	Станіслаў Кішка (Stanisław Kiszka)		Памер
1514	1522	Ян Радзівіл Барадаты (Jan Radziwiłł)		Паступіў на троцкага кашталяна. Памер у тым жа годзе
1522	1538	Ян Янавіч Забярэзінскі (Jan Janowicz Zabrzeziński)		Адначасова новагародскі, з 1530 троцкі ваявода. Памер
1544	1565	Мікалай Радзівіл Чорны (Mikołaj Radziwiłł Czarny)		Адначасова з 1550 канцлер літоўскі і з 1551 віленскі ваявода. Памер.
Вялікія маршалкі літоўскія
1566	1579	Ян Еранімавіч Хадкевіч (Jan Hieronimowicz Chodkiewicz)		Адначасова жамойцкі староста, з 1574 віленскі кашталян. Памер.
1579	1586	Мікалай Крыштаф Радзівіл Сіротка (Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka)		Паступіў на троцкага кашталяна
1586	1592	Альбрэхт Радзівіл (Albrecht Radziwiłł)		Брат папярэдняга. Памер
1592	1595	Станіслаў Радзівіл (Stanisław Radziwiłł)		Брат папярэдняга. Паступіў на жамойцкага старосту
1597	1615	Крыштаф Дарагастайскі (Krzysztof Dorohostajski)		Памер
1615	1621	Пётр Весялоўскі (Piotr Wiesiołowski)		Памер
1621	1635	Ян Станіслаў Сапега (Jan Stanisław Sapieha)		Памер
1635	1637	Крыштаф Весялоўскі (Krzysztof Wiesiołowski)		Памер
1637	1654	Аляксандр Людвік Радзівіл (Aleksander Ludwik Radziwiłł)		Паступіў на полацкага ваяводу. Памер у тым жа годзе
1654	1669	Крыштаф Завіша (Krzysztof Zawisza)		Паступіў на віленскага кашталяна
1669	1679	Аляксандр Гіларый Палубінскі (Aleksander Hilary Połubiński)		Памер
1679	1690	Станіслаў Казімір Радзівіл (Stanisław Kazimierz Radziwiłł)		Памер
1691	1695	Ян Кароль Дольскі (Jan Karol Dolski)		Памер
1699	1703	Аляксандр Павел Сапега (Aleksander Paweł Sapieha)		У 1703 на Люблінскім сойме разам з іншымі Сапегамі пазбаўлены ўсіх пасад ў ВКЛ
1703	1712	Марцыян Дамінік Валовіч (Marcjan Dominik Wołłowicz)		Памер
1705	1708	Аляксандр Павел Сапега (Aleksander Paweł Sapieha)		Адноўлены на пасадзе Станіславам Ляшчынскім
1713	1734	Аляксандр Павел Сапега (Aleksander Paweł Sapieha)		Пасля свайго зацвярджэння на троне Аўгуст Моцны абвясціў Сапегам амністыю і вярнуў пасады. Памер
1734	1750	Павел Кароль Сангушка (Paweł Karol Sanguszko)		Памер
1750	1768	Ігнацы Агінскі (Ignacy Ogiński)		Паступіў на віленскага кашталяна
1768	1781	Юзаф Сангушка (Józef Sanguszko)		Памер
1781	1790	Уладзіслаў Гуроўскі (Władysław Gurowski)		Памер
1791	1793	Ігнацы Патоцкі (Ignacy Potocki)		Адмовіўся ад пасады
1793	1795	Людвік Скумін-Тышкевіч (Ludwik Tyszkiewicz)		Склаў урад у сувязі са спыненнем існавання Рэчы Паспалітай

Глядзі таксама

• Маршалкі надворныя літоўскія
• Вялікія маршалкі каронныя
• Маршалкі надворныя каронныя