Русэ

Русэ (балг.: Русе, турэцк.: Rusçuk — Рушчук) — пяты па велічыні горад Балгарыі. Насельніцтва 166 056 жыхароў. Адзін з асноўных прамысловых і транспартных цэнтраў краіны, галоўны яе порт на Дунаі; паміж Русэ і Джурджу (Румынія) пракладзены чыгуначны і аўтадарожны мост.

Русэ балг.: Русе Герб Сцяг Краіна  Балгарыя Каардынаты 43°50′40″ пн. ш. 25°57′14″ у. д.HGЯO Кіраўнік Plamen Pasev Stoilov[d][1] Плошча 127,124 км² Вышыня цэнтра 45 ± 1 м Водныя аб’екты Дунай Насельніцтва ▼140 537 чал. (15 чэрвеня 2024)[2] Часавы пояс UTC+2 і UTC+03:00 Тэлефонны код 082 Паштовыя індэксы 7000 Афіцыйны сайт ruse-bg.eu Русэ на карце Балгарыі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Сексагінта Прыста — рымскі надпіс

У I ст. н.э. пры імператары Веспасіяне тут былі пабудаваны рымскае ўмацаванае паселішча і прыстань^[3] (у далейшым — крэпасць і порт Сексагінта Прыста). Крэпасць знаходзілася на галоўнай дарозе з Сінгідунума да дэльты Дуная і Чорнага мора. У 250 годзе готы разбурылі яе, але ў канцы III стагоддзя рымляне яе аднавілі. У IV стагоддзі яна была разбурана зноў (гэтым разам гетамі — варварскімі фракійскімі плямёнамі, якія надыходзілі з поўначы). У IX—X стст. на руінах балгары ўзвялі крэпасць і назвалі яе Русэ. У XIII—XIV стст. горад таксама называўся Гюргава (Ёргава) ў гонар Святога Георгія Пераможца.

1388—1878

Пасля асманскага заваявання ў 1388 годзе, у XV стагоддзі паселішча, якое ў гэты час атрымала назву Рушчук, становіцца ваенна-адміністрацыйным і гандлёвым цэнтрам Асманскай імперыі. У далейшым тут была пабудавана адна са стратэгічных турэцкіх крэпасцей і Рушчук (разам з Сілістрай, Варнай і Шумлай) утварыў так званы «чатырохвугольнік» крэпасцей, якія раз’ядноўвалі землі заходняй і ўсходняй Балгарыі і фланкіравалі аперацыйныя кірункі ад Дуная да Балканаў^[3].

У час руска-турэцкай вайны 1806—1812 гг. рускія войскі пасля няўдалага штурму 22 ліпеня 1810 года і аблогі ў верасні 1810 гады прымусілі турэцкі гарнізон крэпасці Рушчук да капітуляцыі^[3].

22 чэрвеня 1811 года за 4 км на поўдзень ад горада адбылася бітва паміж рускай арміяй пад камандаваннем генерала М. І. Кутузава і турэцкімі войскамі везіра Ахмет-пашы, рускія войскі артылерыйскім агнём і контратакамі адбілі атакі туркаў і вымусілі іх да адыходу^[3].

Насельніцтва

Насельніцтва

Год	1880	1887	1910	1934	1940	1946	1999	2000	2001	2004	2006	2008	2010
Насельніцтва	26 163[4]	27 194[5]	36 255[5]	41 447[5]	51 000[4]	57 509[5]	202 793	каля 200 000[6]	190 798	179 514	177 104	175 374	173 672

Клімат

Клімат Русе
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Абсалютны максімум, °C	22	25	33	34	37	42,4	44,7	44,2	40,2	39	28	22	44,7
Сярэдні максімум, °C	4	7	14	20	26	30	32	32	27	19	12	5	19,0
Сярэдняя тэмпература, °C	0,3	2,3	8,4	14,1	20,1	23,5	25,8	25,2	20,4	13,8	8,1	1,6	13,7
Сярэдні мінімум, °C	−3	−2	3	8	14	18	20	19	15	9	4	−2	8,5
Абсалютны мінімум, °C	−28	−26	−18	−4	3	7	9	8	1	−5	−14	−21	−28
Норма ападкаў, мм	66	39	45	31	72	62	71	60	58	50	31	61	646
Крыніца: MSN Weather, http://www.weatherbase.com і http://www.weatherbase.com

Славутасці

• Кафедральны сабор Святога Паўла Крыжа.
• Помнік Свабоды

Вядомыя асобы

• Тодар Мінкаў (1830—1906) — балгарскі грамадска-палітычны дзеяч, настаўнік.

Зноскі

1. https://ruse-bg.eu/en/pages/85/index.html
2. https://www.grao.bg/tna/t41nm-15-06-2024_2.txt
3. Русе // Большая Советская Энциклопедия. / под ред. А. М. Прохорова. 3-е изд. том 22. М., «Советская энциклопедия», 1975. стр.398
4. Архівавана 26 ліпеня 2017. Museum of Ruse
5. Bulgarian academy of sciences-geographical institute (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 6 ліпеня 2011.
6. БелЭн 2001.

Літаратура

• Русе // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 455—456. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Русэ