Нямецкая Аўстрыя

Рэспу́бліка Няме́цкая А́ўстрыя (ням.: Republik Deutschösterreich) — дзяржава, створаная па заканчэнні Першай сусветнай вайны ў рэгіёнах з пераважна нямецкамоўным насельніцтвам былой Аўстра-Венгерскай імперыі.

Гістарычная дзяржава
Рэспубліка Нямецкая Аўстрыя
ням.: Republik Deutsch-Österreich
Герб Нямецкай Аўстрыі Сцяг Нямецкай Аўстрыі
<  <   >  >  >  > 1918 — 1919
Сталіца	Вена
Мова(ы)	нямецкая
Афіцыйная мова	нямецкая
Рэлігія	каталіцтва
Грашовая адзінка	Аўстрыйская крона
Плошча	118311
Насельніцтва	10 400 000 чал.
Форма кіравання	Рэспубліка
Гісторыя
• 12 лістапада 1918	абвешчана
• 21 кастрычніка 1918	ратыфікацыя Сен-Жэрменскага дагавору
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Нямецкамоўныя тэрыторыі на этнаграфічнай карце Аўстра-Венгрыі (ружовым).

Нямецкая Аўстрыя абвясціла пра свой суверэнітэт над усімі тэрыторыямі былой Габсбургскай манархіі, дзе большасць насельніцтва складалі немцы. Гэта тэрыторыя складала агулам плошчу ў 118 311 км², яе насельніцтва налічвала 10,4 млн чал., у яе ўваходзілі, апрача ўсёй сучаснай Аўстрыі, сучасныя італьянскія Паўднёвы Ціроль і горад Тарвізіа, цяперашнія славенскія Паўднёвая Карынтыя і Паўднёвая Штырыя, а таксама Судэты і нямецкія часткі Багеміі, якія ўваходзяць у склад сучаснай Чэхіі. Рэальны кантроль урада распаўсюджваўся толькі на прыдунайскія і прыальпійскія рэгіёны, якія цяпер складаюць большасць тэрыторыі сучаснай Аўстрыі.

Гісторыя

У часы існавання Аўстра-Венгрыі тэрмін Нямецкая Аўстрыя быў неафіцыйным вызначэннем тэрыторый, якія ў сваёй большасці насялялі аўстрыйскія немцы. Пасля распаду імперыі ў 1918 годзе нямецкая па паходжанні частка дэпутатаў Рэйхсрата (парламент Аўстрыі як адной з дзвюх федэрацыйных частак Аўстра-Венгрыі) паставілі задачу стварыць дзяржаву на гэтых тэрыторыях. Яны абвясцілі аб стварэнні г.зв. Часовага нацыянальнага сходу незалежнай нямецкай аўстрыйскай дязржавы і абралі ў склад яго прэзідыуму сяброў трох партый — Франца Дынгхофера (Нямецкі нацыянальны рух), Ёдака Фінка (Хрысціянска-сацыялістычная партыя) і Карла Зайца (Сацыял-дэмакратычная працоўная партыя). У склад уласна сходу ўвайшлі прадстаўнікі ад Багеміі, Маравіі і Аўстрыйскай Сілезіі, якія адмовіліся далучыцца да новаўтворанай Чэхаславакіі 28 кастрычніка 1918 года.

11 лістапада 1918 года ад свайго права на ўдзел у дзяржаўных справах адмовіўся апошні аўстра-венгерскі імператар Карл I Габсбург. На наступны дзень таго ж года нацыянальны сход афіцыйна абвясціў Нямецкую Аўстрыю рэспублікай і часова прызначыў на пасаду канцлера Карла Рэнера. Была складзена Канстытуцыя, паводлея якой замацоўваўся рэспубліканскі лад кіравання і статус Нямецкай Аўстрыі як часткі Германскай Рэспублікі. Апошняе палажэнне было прынята дэпутатамі з прычыны меркавання дэпутатаў пра Нямецкую Аўстрыю як пра нежыццяздольную дзяржаву і пра агульны палітычны курс з Германіяй як адзіны актуальны шлях развіцця. Так, пазнейшыя плебісцыты ў правінцыях Ціроль і Зальцбург далі 98% і 99% галасоў за аб'яднанне з Германіяй. 22 лістапада нацыянальны сход афіцыйна высунуў прэтэнзіі на нямецкія тэрыторыі Цыслейтаніі. Тым не менш, супраць падобнай экспансіі выступілі саюзнікі, а сама Нямецкая Аўстрыя не мела дастатковай моцы для супрацьстаяння дзяржавам, да якіх былі высунуты яе тэрытарыяльныя патрабаванні.

10 верасня 1919 года Карлам Рэнерам быў падпісаны Сен-Жэрменскі дагавор, 21 кастрычніка ён быў ратыфікаваны нацыянальным сходам краіны. Падпісаннем гэтага дагавору Нямецкая Аўстрыя пагадзілася на прыбранне са сваёй назвы слова «Нямецкая», а таксама з тым, што незалежнасць Аўстрыі можа змяніцца толькі са згоды Лігі Нацый, фактычна адмовіўшыся такім чынам ад спробы аб'яднання з Германіяй^[1]; гэта аб'яднанне было забаронена і для Германіі. Па заканчэнні гэтых змен і стабілізацыі межаў Аўстрыі ў сусветнай гістарыяграфіі прынята адлічваць перыяд Першай Аўстрыйскай Рэспублікі.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

Тэрыторыі, на якія прэтэндаваў урад Нямецкай Аўстрыі, былі падзеленыя ім на 9 правінцый:

• Верхняя Аўстрыя (ням.: Oberösterreich) — складала тэрыторыю сучаснай аўстрыйскай федэральнай зямлі Верхняя Аўстрыя і г.зв. Шумаўскі край: рэгіён на паўднёвым захадзе Чэхіі, які ўваходзіць у Паўднёвачэшскі край Чэхіі.
• Ніжняя Аўстрыя (ням.: Niederösterreich) — складала тэрыторыю сучаснай аўстрыйскай федэральнай зямлі Ніжняя Аўстрыя, гораду Вена і г.зв. Нямецкую паўднёвую Маравію, якая цяпер уваходзіць у склад чэшскіх краёў Паўднёвая Маравія і Высачына.
• Нямецкая Багемія (ням.: Deutschböhmen) — складала тэрыторыю Судэтаў, якія ўваходзяць цяпер у склад Чэхіі.
• Судэты (ням.: Sudetenland) — не адпавядала сучаснаму разуменню тэрміну «Судэты» і складала поўнач сучаснай Чэхіі.
• Штырыя (ням.: Steiermark) — знаходзілася на большай частцы гістарычнай Штырыі, уключаючы сучасную аўстрыйскую федэральную зямлю Штырыя і паўночны захад славенскага рэгіёна Ніжняя Штырыя.
• Зальцбург (ням.: Salzburg) — тэрытоыря сучаснай аўстрыйскай федэральнай зямлі Зальцбург.
• Карынтыя (ням.: Kärnten) — складалася з сучасных тэрыторый аўстрыйскай федэральнай зямлі Карынтыя, славенскага рэгіёна Карынтыя, муніцыпалітэты Езерска і італьянскіх камун Тарвізіа, Мальбаргета-Вальбруна і Пантэба.
• Нямецкі Ціроль (ням.: Deutschtirol) — складала тэрыторыю сучаснай аўстрыйскай федэральнай зямлі Ціроль і італьянскай праінцыі Бальцана.
• Форарльберг (ням.: Vorarlberg) — адпавядала сучаснай аўстрыйскай федэральнай зямлі Форарльберг.

Некаторыя нямецкія супольнасці Маравіі, у тым ліку нямецкія муніцыпалітэты Брно, Іглавы і Оламаўца таксама спрабавалі ўстанавіць саюз з Нямецкай Аўстрыяй, аднак гэтыя спробы апынуліся няўдалымі. Тэрыторыі па-за сучаснай Аўстрыяй часта мелі значную не-нямецкую меншасць альбо ўвогуле не-нямецкую большасць, потым гэтыя тэрыторыі неўзабаве былі ўзяты войскамі краін, унутры якіх яны знаходзіліся. З іншага боку, немцы складалі большасць у рэгіёне на захадзе Венгрыі, у выніку чаго чаго яны здолелі ўтварыць зямлю Бургенланд і далучыцца да Аўстрыі. Тым не менш, горада Эдэнбург (сучасны Шопран), які размяшчаецца побач з Бургенландам, застаўся ў складзе Венгрыі з прычыны вельмі спрэчных вынікаў рэферэндуму, што быў праведзены ў горадзе. Іншая частка Бургенланда, Прэсбург (сучасная Браціслава), адышла ў склад Чэхаславакіі.

Гімн

Нягледзячы на забарону выкарыстання тэрміну Нямецкая Аўстрыя, з 1920 па 1929 года неафіцыйны гімн дзяржавы, Deutschösterreich, du herrliches Land, змяшчаў згадку гэтай назвы (бел.: Нямецкая Аўстрыя, цудоўная зямля). Словы гімна былі напісаны Карлам Рэнерам — чалавекам, які юрыдычна пацвердзіў адмову Аўстрыі ад назвы «Нямецкая».

Зноскі

1. Treaty of Peace between the Allied and Associated Powers and Austria; Protocol, Declaration and Special Declaration [1920 ATS 3] (англ.). Australasian Legal Information Institute (6 студзеня 2014).