Грушэцкія (герба «Любіч») — польскі шляхецкі, а таксама беларускі і расійскі дваранскі род, які ўзяў назву ад сёл Грушы (Грушкі, Грушыцы, Вялікія і Малыя) (Польшча, Люблінскае ваяводства, Замойскі павет, гміна Неліш). Тыя сёлы, разам з іншымі, польскі кароль Уладзіслаў Ягайла надаў каля 1411 года, у якасці ўзнагароды рыцарскіх заслуг (за гераізм праяўлены пад час Грунвальдскай бітвы), пачынальніку гэтага роду, Мацею[1][2], кароннаму харунжаму. Таксама Грушэцкія былі ўладарамі і іншых мясцін — Вярцішоў і Быхаўка, таксама ў Люблінскім ваяводстве.
Існуюць так сама роды Грушэцкіх іншых гербоў: «Бялыня», «Радван» і «Слепаўрон».
Польшча
З польскай лініі найбольш вядомыя: каронны харунжы караля Ягайлы рыцар Мацей Грушэцкі[3]; Самуіл Грушэцкі, сакратар Яго Каралеўскай Вялікасці Жыгімонта III Вазы, пасланнік пры Святлейшым Карале Дзяржавы Іспанскай і абедзвюх Індый; Уладзіслаў Грушэцкі (1812—1876), член Рады Каралеўства Польскага[4], радчы Таварыства Крэдытовага Земскага, падпаручнік 1-га ўланскага палка, удзельнік Лістападаўскага паўстання (гід у штабе вярхоўнага галоўнакамандуючага); Антоні Грушэцкі (1734—1798) — прафесар Кракаўскай акадэміі, мастак караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага; Каспер Грушэцкі (1780—1836) — апеляцыйны суддзя Каралеўства Польскага; Антоні Грушэцкі (1712—1791) — суперінтэндант кароннай мытні, мытнік каронны, казначэй асвенцімска-заторскі; Антоні Грушэцкі (1850—1930) — ксёндз, вікарый Марыяцкага касцёла ў Кракаве, камергер Папы Рымскага; Канстанцін Францішак Грушэцкі (1803—1874) — член Сената, сакратар канцылярыі Рады Каралеўства Польскага ў 1860—1868 гг.
Многія доўгі час жылі на сваёй вотчыне ў Вялікіх Грушках.
Расія
Адна з лініі роду асела ў Расіі, пакінуўшы значны след у гісторыі Расіі. Былі баярамі, ваяводамі, сенатарамі, высокімі генераламі, уладарамі маёнткаў і дамоў у Маскве і Пецярбургу. Агаф’я Сямёнаўна Грушэцкая была жонкай (1680—1681) расійскага цара Фёдара Аляксеевіча (1661—1682), які ўладарыў у 1676—1682 гадах Але, нарадзіўшы яму сына, царэвіча Ілью Фёдаравіча, памёрла праз тры дні пасля родаў. На жаль, і немаўлятка пражыў усяго дзесяць дзён. Таксама Грушэцкія былі ў сваяцтве са многімі знакамітымі сем’ямі: кн. Баратынскімі, кн. Валконскімі, кн. Гагарынымі, кн. Галіцынымі, кн. Далгарукавымі, кн. Міласлаўскімі, кн. Урусавымі, гр. Бястужавымі-Румінымі, гр. Мураўёвымі-Апосталамі і іншымі. Гэтая галіна Грушэцкіх унесена ў VI часць радаслоўнай кнігі Маскоўскай, Пскоўскай і СПб. губерній (Гербоўнік, II, 85). Астатнія сем галін таго ж роду ўнесены ў VI і I часці радаслоўнай кнігі губерній Магілёўскай, Кіеўскай, Ковенскай, Валынскай і Падольскай. Ёсць яшчэ сем радоў Грушэцкіх, пазднейшага паходжання. Род існуе і сёння.
Апісанне герба
На шчыце, маючым залатое поле, выяўлены срэбная падкова і два крыжы: адзін срэбны ў сярэдзіне падковы, а другі — залаты, на яе паверхні, над подковай. Зверху шчыта — дваранскі шлем з дваранскаю каронаю на ім, і трыма страусавымі пер’ямі. Намёт на шчыце блакітны, падкладзены золатам. Герб з апісаннем і даведкай аб родзе ўнесены у «Общий Гербовник дворянских родов Всероссийской Империи» (Том 2, ліст 85).
Беларусь
На Беларусі найбольш ранейшыя звесткі — вядома, што з гэтага роду браты Грушэцкія мелі землі[5]:
- Себасцьян у 1663 годзе фармальна валодаў маёнткам у Смаленскім ваяводстве;
- Канстанцін — рэчыцкі гродскі рэгент, валодаў пад Рэчыцай маёнткам Жалезнякі[6]. У 1691—1696 гадах — застаўной валокай у ак. Камары (Аршанскі павет):
- «по закладному праву 1691 Апреля 22 писанному, и тогож года Июня 18 признанному, владел 6-тью уволоками земли в имении Комарах, лежащем в Оршанском Повете. В последствии времени немогши по некоторым причинам сам владеть сказанным имением, он Константин Грушецкий по положению посредников, передал таковое Вотченнику онаго, Якову Држевецкому и выдал Квитанцию, 1696 Ноября 12 писанную, а того ж года и месяца 14 числа, признанную в Каптурном Суде, имевшем свое заседание во время между-царствия»[7] («время между-царствия» — перыяд паміж канчынай Яна III Сабескага і абраннем Аўгуста II).
- Казімір у 1660 спадчынным ад бацькоў маёнткам Камаровічы[8] (Мсціслаўскае ваяв.(Чэрыкаўскі раён)). 13 снежня 1660 года Казімір Грушэцкі даказваў сваё валоданне часткай маёнтку Камаровічы квітанцыяй аб уплаце падымнага падатку[9][10]. Унук Казіміра, Мікалай Грушэцкі, падпісваўся ў дакументах, як: «Dworzanin JKmci herbu Lubicz dziedzic częsci maiętnosci Komarowicz» (бел.: Прыдворны Яго Каралеўскай Вялікасці герба Любіч спадчыннік часткі маёнтка Камаровічы). Ад Казіміра пайшлі нашчадкі, якія ў XIX ст. жылі ў Копыскім, Магілёўскім і Чавускім паветах.
- Грушэцкія таксама ўваходзілі ў Аршанскі гербоўнік (Віцебск, 1900 г.). На Беларусі нашчадкі роду жывуць і сёння.
Апроч таго
- Марцін Грыгор’евіч Грушэцкі (1829 — к. 1908, нашчадак Казіміра) — кандыдат права, тытулярны саветнік[12], дваранін Магілёўскай губерні. У 1848 г. скончыў Магілёўскую губернскую гімназію,[13] служыў у Магілёўскім губернскім праўленні. Каля 1868 г. пакінуў Магілёўшчыну, у 1868 г. — гарадавы натарыус Ліпецкага ўезду (сведчыў купчыя крэпасці)[14]. Пазней служыў натарыусам у Пензе (дзе быў таварышам па службе натарыуса Барыса Гуля[15], бацькі пісьменніка Рамана Гуля). У 1889 узнагроджаны вордзенам Св. Уладзіміра 4-й ст.[16]. Меў 10 дзяцей — 5 сыноў, 5 дачок. Яго сыны Грыгорый (пасля рэвалюцыі 1917 з’ехаў з жонкай у Польшу) і Іван служылі юрыстамі ў Пензе. У лістападзе 1917 г. Іван быў спалены рэвалюцыйнай бандай у сваім маёнтку Пасопнай Пелецьме пад Пензай, аб чым узгадана ў рамане Р. Гуля «Я знёс Расію» (так сама там узгаданы і яго бацька, Марцін, як саслужбовец Барыса Гуля).[17] Яшчэ адзін сын Марціна — Станіслаў, быў выдатным мастаком (але рана памер, пакінуўшы 2 дачок). На пачатку XX ст. ён атрымаў медаль на Парыжскай выставе.
- Альберт Грыгор’евіч Грушэцкі (1831 — к.1897, брат Марціна) — стацкі саветнік[18], нар. ў Магілёўскай губерне, у 1857 пераехаў у Пецярбург, дзе служыў у Міністэрстве Імператарскага двара і ўдзелаў.
- Грушэцкі Зміцер Фядотавіч[19] (з Магілёўскага павету, в. Клапінічы (сёння магчыма — Кляпінічы, Комсеніцкі сельсавет, Круглянскі раён)) — унтэр-афіцэр, ваяваў на лінкоры «Андрей Первозванный», памёр ад тубяркулёзу 6 лютага 1916 г.. Пахаваны на праваслаўных могілках базы Балтыйскага флоту ў порце Гельсінфорс, Фінляндыя[20].
- У паўстанні 1863-64 гг. прымалі ўдзел:
- Грушэцкі Валяр’ян[21] — дваранін Магілёўскай губерні. Пражываў ў Магілёве. Адасланы на пасяленне ў аддаленыя месцы Сібіры. З кастрычніка 1873 па май 1874 знаходзіўся пад наглядам паліцыі ў Вякая Вятскай губерні (пасля Енісейскай губерні).
- Грушэцкі Мікалай[22] — дваранін Магілёўскай губерні. Адасланы на жыццё ў Томскую губерню. З жніўня 1867 па 1871 знаходзіўся пад наглядам паліцыі ў Вятскай губерні.
Украіна
На Украіне, апроч расійскай галіны, адзін з Грушэцкіх, шляхціч-пекар Андрэй Грушэцкі, у 1592 годзе стаў львоўскім мяшчанінам. Гэты род у канцы XVI ст. быў дастаткова разросшымся. Браніслаў Грушэцкі, быў войскі і лоўчы Чарнігаўскі; у Галасковічах (Львоўская вобласць, Бродаўскі раён), у 1660-х гадах пабудаваў замак. Кароль Грушэцкі — маршалак шляхты Уманськага павета. Антоні Грушэцкі (1734—1798) — вядомы мастак, прафесар жывапісу Кракаўскай акадэміі. Васіль Грушэцкі, родам з Кіеўскай губерні, служыў стацкім саветнікам у Магілёве.
У канцы XVIII — пачатку XIX стст. Грушэцкія ў Кіеўскай губерні жылі ў Васількоўскім (2 рода) — с. Буда, Ярашеўка; Звянігарадскім (3) — с. Церэшкі, Міхалаўка; Тарашчанскам (1) — с. Грузкі, Чарнінская буда; — паветах. Легітымізараваны былі 3 рода:
- 1. Кіеўскі п., 1817 г. — ч.1, а 1835-ы ужо ч.6.
- 2. Уманскі п., 1803 г. — ч.1.
- 3. Уманскі п., 1816 г. — ч.1. былі афіцыялістамі графа Патоцкага.
Грушэцкія ўваходзілі ў радаслоўную кнігу Кіеўскага дваранскага дэпутацкага сходу 1906 года.
- Kasper Niesiecki, Herbarz Polski /Gruszecki herbu Lubicz Архівавана 4 сакавіка 2016.
- M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego
- РГИА. Ф. 1343. Оп. 19. Д. 5128. Л. 216 об.
- РГИА. Ф. 1343. Оп. 19. Д. 5128. Л. 86 об.; ср.: Там жа. Л. 2.
- РГИА. Ф. 1343. Оп. 19. Д. 5128. Л. 86 об.-87.
- РГИА. Ф. 1343. Оп. 19. Д. 5128. Л. 3 об., 85, 86-86 об.
- Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской. Витебск, 1900. Вып. 28. С. 44.
- Липецкий нотариат (руск.). Липецкая обл. нотариальная палата. Липецкий центр правовой информатизации (18 лютага 2011).(недаступная спасылка)
- Адрес-календарь служащих в Пензенской губ. на 1895 г.. — Прил. к Справ. книжке на 1893 г.. — Пенза: Пенз. ГСК, 1895. — С. 39.(недаступная спасылка)
- Город Могилёв/Грушецкий Мартин Григорьевич (руск.)(недаступная спасылка). Историческая справка: связь Пензы и Могилева.. Администрация города Пензы (06 верасня лютага 2011). Архівавана з першакрыніцы 11 чэрвеня 2012. Праверана 6 верасня 2011.
- Р. Гуль Ч.1. До эмиграции // Я унес Россию. Апология русской эмиграции. — Т. 1.
- Петербургский некрополь. 307. Грушецкий, Альберт Григорьевич // Приложение к Части I сборника «Материалы к истории римско-католического прихода во имя Посещения Пресв. Девой Марией св. Елисаветы и к истории католического кладбища Выборгской стороны в Санкт-Петербурге». — Гатчына, 2010. — С. 581. — 645 с. Архівавана 5 снежня 2013.
- Некропль, боевые действия Архівавана 26 лістапада 2013.
- Глава III, Боевые действия Архівавана 26 лістапада 2013.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
