Фрыцьёф Нансен
нарвежскі палярны даследчык, заолаг, грамадскі дзеяч / From Wikipedia, the free encyclopedia
Фрыцьё́ф На́нсен (нарв.: Fridtjof Nansen, 10 кастрычніка 1861 — 13 мая 1930) — нарвежскі палярны даследчык, вучоны — доктар заалогіі, заснавальнік новай навукі — фізічнай акіянаграфіі, палітычны і грамадскі дзеяч, гуманіст, філантроп, лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру за 1922 год, кавалер узнагарод многіх краін. Імем Нансена названыя геаграфічныя і астранамічныя аб’екты, у тым ліку кратар на Паўночным полюсе Месяца.
Фрыцьёф Нансен | |
---|---|
нарв.: Fridtjof Nansen | |
Фрыцьёф Нансен. 1896 год. | |
Імя пры нараджэнні | букмал: Fridtjof Wedel-Jarlsberg Nansen |
Род дзейнасці | заолаг, палярны даследчык, дыпламат, прафесар, палітык, фатограф, канькабежац, пісьменнік |
Дата нараджэння | 10 кастрычніка 1861(1861-10-10)[1][2][…] |
Месца нараджэння | сядзіба Стуро-Фрон, блізу Крысціяніі, Шведска-нарвежскае каралеўства |
Дата смерці | 13 мая 1930(1930-05-13)[3][2][…] (68 гадоў) |
Месца смерці | сядзіба Пульхёгда, Люсакер, Берум, Аскерсхус, Нарвегія |
Грамадзянства | |
Падданства |
Шведска-нарвежскае каралеўства Нарвегія |
Веравызнанне | атэізм |
Бацька | Бальдур Фрыцьёф Нансен |
Маці | Адэлаіда Ёхана Тэкла Нансен |
Жонка |
1) Ева Сарс (у 1889—1907) 2) Сігрун Мунтэ (у 1919—1930) |
Дзеці | 3 сына, 2 дачкі (усе ад Евы Нансен) |
Месца працы | |
Альма-матар | |
Партыя | |
Член у | |
Узнагароды і прэміі | |
Аўтограф | |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
У маладосці стаў вядомы як спартсмен-лыжнік і канькабежац. У 27-гадовым узросце ўпершыню ў гісторыі перасёк на лыжах ледавіковае покрыва (укр.) (бел. вострава Грэнландыя, што было ўспрынята шырокай публікай як грандыёзнае спартыўнае дасягненне. У ходзе спробы дасягнення Паўночнага полюса — экспедыцыі на караблі «Фрам» — дасягнуў 8 красавіка 1895 года 86° 13′ 36′′ пн. ш. Хоць пасля гэтага Нансен не ўдзельнічаў у такіх прадпрыемствах, метады перамяшчэння і выжывання ў ільдах і абсталяванне, якое выкарыстоўвалася ім, сталі прыкладам для пераймання для многіх палярнікаў сусветнага класа; Нансен рэгулярна кансультаваў палярных даследчыкаў з розных краін.
Нансен вывучаў заалогію ва ўніверсітэце Крысціяніі, працаваў у Бергенскім музеі; яго даследаванні ў галіне будовы цэнтральнай нервовай сістэмы бесхрыбтовых былі абагульнены ў доктарскай дысертацыі 1888 года. Пасля 1897 года асноўныя навуковыя інтарэсы Нансена пераключыліся на зноў створаную навуку — акіянаграфію; даследчык удзельнічаў у некалькіх акіянаграфічных экспедыцыях у Паўночнай Атлантыцы.
Як патрыёт Нарвегіі, Нансен у 1905 годзе выступіў за скасаванне уніі Нарвегіі і Швецыі, пасля чаго на доўгія гады асноўным яго заняткам стала палітыка. Паміж 1905—1908 гадамі ён служыў пасланнікам Нарвегіі ў Лондане, паспрыяўшы сцвярджэнню высокага міжнароднага статусу Нарвегіі.
Апошняе дзесяцігоддзе жыцця Нансена звязана з Лігай Нацый. З 1921 года ён быў яе вярхоўным камісарам па пытаннях бежанцаў. Вялікі яго ўклад у наладжванне сувязей Еўропы і Савецкай Расіі, аказанне дапамогі галадаючым Паволжа. У 1922 годзе ён быў ганараваны Нобелеўскай прэміі міру за сваю працу па рэпатрыяцыі (англ.) (бел. і натуралізацыі (англ.) (бел. асоб, перамешчаных у выніку Першай сусветнай вайны, і ўрэгуляванні звязаных з гэтым канфліктаў. Найважнейшай яго ініцыятывай былі Нансенаўскія пашпарты, якія дазваляюць бежанцам без грамадзянства знайсці прытулак у іншых краінах. Пасля смерці Нансена яго справа была працягнута Нансенаўскай арганізацыяй па пытаннях бежанцаў, цэнтральны офіс якой атрымаў у 1938 годзе Нобелеўскую прэмію за намаганні па распаўсюджванню пашпарта Нансена[5].