Свіслач (Асіповіцкі раён)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Свіслач.

Сві́слач^[1] (трансліт.: Svislač, руск.: Свислочь) — аграгарадок у Асіповіцкім раёне Магілёўскай вобласці, пры ўтоку ракі Свіслач у Бярэзіну. Адміністрацыйны цэнтр Свіслацкага сельсавета. Насельніцтва 852 чал. (1999). Знаходзіцца за 25 км на паўночны ўсход ад Асіповічаў, за 7 км ад чыгуначнай станцыі Ялізава; на скрыжаванні аўтамабільных дарог Асіповічы — Клічаў і Градзянка — Сычкова. Рачная прыстань.

Аграгарадок Свіслач Былы дом Яцко Краіна Беларусь Вобласць Магілёўская Раён Асіповіцкі Сельсавет Свіслацкі Каардынаты 53°26′28″ пн. ш. 28°58′31″ у. д.HGЯO Вышыня цэнтра 148 м Насельніцтва 852 чал. (1999) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2235 Паштовы індэкс 213714 Аўтамабільны код 6 Свіслач на карце Беларусі ±

Свіслач на Вікісховішчы

Гісторыя

Мястэчка і замак, 1900—1912

На мяжы XI—XIII стагоддзяў на месцы цяперашняй вёскі існавала паселішча замкавага тыпу, умацаванае ровам і валам^[2]. У XIV стагоддзі Свіслач зрабілася цэнтрам княства, пазней — староства. У 1506 годзе мястэчка зруйнавалі татары, а ў 1535 годзе — маскоўскія захопнікі^[3].

У сярэдзіне XVI стагоддзя Свіслач перайшла ва ўладанні Гарабурдаў гербу Габданк. Каля мястэчка існаваў замак. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) мясцовасць увайшла ў склад Менскага павета Менскага ваяводства. У 1648 годзе Свіслач захапіў казацкі загон Г. Бута, у Трынаццацігадовую вайну (1654—1667) у верасні 1654 года — загон І. Залатарэнкі. У 1705 годзе ў мястэчку заснавалі кляштар францысканцаў^[4].

У XVIII стагоддзі мястэчка належала Завішам герба «Лебедзь». Пасля, належала Незабытоўскім герба «Любіч».^[5]

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Свіслач апынулася ў складзе Расійскай імперыі, дзе зрабілася цэнтрам воласці Бабруйскага павета Мінскай губерні. У 1812 годзе з’яўлялася асноўнай штаб-кватэрай генерала Дамброўскага. Станам на 1886 год у мястэчку было 46 двароў, 2 школы, валасная ўправа, 2 царквы, касцёл, пошта, 40 крамаў.

У 1919 годзе Свіслач увайшла ў БССР, дзе ў 1924 годзе зрабілася цэнтрам раёна (з 1931 года — цэнтр сельсавета)^[6].

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1886 год — 420 чал.^[7][8]
• XX стагоддзе:
  • 1919 год — 1897 чал. (3,4 % каталікі, 45,2 % праваслаўныя, 50,6 % яўрэі)^[9]
  • 1999 год — 852 чал.

Інфраструктура

У Свіслачы працуюць сярэдняя і базавая школы, дашкольная ўстанова, бальніца, дом культуры, бібліятэка, пошта. Дзейнічае дзіцячы санаторый «Свіслач».

Славутасці

Свята-Мікалаеўская царква

Былы касцёл

• Свіслацкае гарадзішча (ранні жалезны век, ранні феадалізм, VI стагоддзе да н.э. — I стагоддзе н.э., XI—XII стагоддзі) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513В000589шыфр 513В000589
• Былы дом сям’і Яцко (1911 год) —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 513Г000055шыфр 513Г000055

Страчаная спадчына

• Свіслацкі замак (XII—XVII ст.)
• Касцёл і кляштар францысканцаў
• Сінагога
• Сядзіба
• Царква

Вядомыя асобы

• Анатоль Дзям’янавіч Кунцэвіч (1934—2002) — вучоны ў галіне арганічнай і прыкладной хіміі, Герой Сацыялістычнай Працы^[10].
• Пётр Фёдаравіч Яноўскі (1933—2019) — беларускі трэнер па веславанні на байдарках і каноэ, заслужаны трэнер.

Крыніцы

1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2007. — 406 с. — ISBN 978-985-458-159-0. (DJVU)
2. Свіслач // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 591 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8. С. 264.
3. ЭнцВКЛ 2005.
4. к // Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; фатограф А. Л. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2008. — 488 с. — ISBN 978-985-11-0395-5. С. 453.
5. Żyskar Józefat. «Nasze kościoły: opis ilustrowany wszystkich kościołów i parafji znajdujących się na obszarach dawnej Polski i ziemiach przyległych». Warszawa-Peterburg. 1913
6. Саврицкий Дм. Как это было // Асіповіцкі край. — Асіповічы: 2012. — № 7 февраля. Архівавана з першакрыніцы 11 лютага 2017.
7. Свіслач // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 591 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8. — С. 265.
8. БелЭн 2002.
9. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919)
10. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — С. 23. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).

Літаратура

• Свіслач // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 266. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 591 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Свіслач // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 559. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
• Świsłocz (3) // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola (польск.). — Warszawa, 1890. S. 720—721.

Спасылкі

• мяст. Свіслач на Radzima.org