Знаменская царква (Дубровіцы)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Знаменская царква ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах (руск.: Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах) — парафіяльны храм Падольскай епархіі Рускай праваслаўнай царквы. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар іконы Божай Маці «Знаменне» (руск.: Знаме́ние). Размешчаны ў пасёлку Дубровіцы ў 4 км ад Падольска Маскоўскай вобласці, Расія. Царква з’яўляецца цэнтральнай часткай архітэктурнага ансамбля сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам дваранскіх сем’яў Марозавых, Галіцыных і Дзмітрыевых-Мамонавых. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі барока, незвычайнай для рускага царкоўнага дойлідства, а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам цар Пётр I. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны РФ[1]. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын.
| Праваслаўны храм | |
| Знаменская царква (Дубровіцы) | |
|---|---|
| руск.: Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах | |
 Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу | |
| 55°26′28,67″ пн. ш. 37°29′39,87″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Расія |
| Пасёлак |
Дубровіцы, гарадская акруга Падольск, Маскоўская вобласць |
| Канфесія | Праваслаўе |
| Епархія |
Падольская (Маскоўская мітраполія РПЦ) |
| Тып будынка | Царква |
| Архітэктурны стыль | Барока (галіцынскі стыль) |
| Заснавальнік |
Барыс Галіцын пры ўдзеле цара Пятра I |
| Першае згадванне | 1698 |
| Дата заснавання | 22 ліпеня (1 жніўня) 1690 |
| Будаўніцтва | 1690—1704 гады |
| Дата скасавання | 1930 |
| Статус | Аб’ект культурнай спадчыны РФ |
| Стан | Дзеючы, рэстаўруецца |
| Сайт | dubrovitsy-hram.ru (руск.) |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Будаўніцтва храма
Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў князь Барыс Аляксеевіч Галіцын, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690 года на месцы драўлянай царквы Іллі Прарока. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва (руск.: Ле́мешово). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў — з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы Б. А. Галіцына[2].
Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося[3]. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя — таўклі шкло і алебастр, якія дадаваліся ў вапну пры кладцы блокаў сцяны.
Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі Галіцынскага барока. Вялікае асвячэнне царквы здзейсніў 11 (22) лютага 1704 года экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан (Яварскі). На богаслужэнні ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч Аляксей, духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў[4].
Новыя ўладальнікі сядзібы
Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох’ярусная званіца. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына Сяргею Аляксеевічу ў 1750–1753 гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781 годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23 чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца Кацярына II наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву[5]. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі класіцызму. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей.
У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала Іаахіма Мюрата пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812 года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны курган і пасаджаны на ім акацыі. Пасля Французска-рускай вайны 1812 гады на кургане штогод здзяйснялася паніхіда па загінуўшых у Барадзінскай бітве[6]. Граф Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку 1820-х гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных рыцарскіх замкаў. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, ляпніна ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая рэстаўрацыя царквы[7]. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у Маскве, адбылася першая рэстаўрацыя (1848—1850) царквы.
Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар Ф. Ф. Рыхтэр. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў «старарускім» стылі. Лацінскія вершы былі заменены на царкоўнаславянскія тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8 верасня) 1850 года мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт (Драздоў)[8]. У 1863 годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь Сяргей Міхайлавіч Галіцын. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян[9].
Галерэя     .jpg) _by_Gau.jpg)  _(22.09.2016).jpg) .jpg) |
Пасля рэвалюцыі 1917 года
Пасля рэвалюцыя 1917 года ў Расіі царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія скульптуры святых і статуі анёлаў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967—1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі вернікам[10].
Аднаўленне богаслужэння ў храме
22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен алтара з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій благаславіў адкрыццё царквы[11]. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць праваслаўны маладзёжны клуб і тэатральная студыя[12]. У 2002-2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне інтэр'ераў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі купальны крыж, старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі гарэльефныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі іканастас і хоры[13]. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні Дзяржаўнага Гістарычнага музея і ў майстэрні Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі[14]. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7 кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб’ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння[15]. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры[16]. У 2022 годзе пры Знаменскім храме узноўлена разбураная ў 1931 годзе званіца. У ніжнім ярусе званіцы ўладкованы храм у гонар пакутнікаў Адрыяна і Наталлі. 8 лістапада 2022 года Свяцейшы Патрыярх Маскоўскі і ўсяе Русі Кірыл асвяціў гэты хрысцільны храм.
Галерэя   (М. В. Красоўскі, 1910)   .jpg) .JPG) _интерьер_1.jpg) _интерьер_2.jpg) .jpg) |
Экстэр’ер
Знаменская царква з’яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII—XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай[17]. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з’яўляецца дамінантай, таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк — палац — царква — курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і Пахра.
У намеры дойліда, на думку дырэктара Маскоўскай Аружэйнай палаты, пісьменніка А. Ф. Вельтмана, было стварыць падабенства старажытнай базілікі, з усімі ўпрыгожваннямі каталіка-гатычных храмаў[18]. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі[19].
Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой васьмярык (вежа) на чацверыку (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і прытворамі арачнымі пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры пілона. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў[20].
Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне карнізамі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала — 4,5 м, крыжа — 4,8 м. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны — невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам — 42,3 м[21].
Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны рэльефным мурам у стылі рустыка. Фасад багата дэкараваны: розныя калоны, рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага аканта. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых херувімаў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве[22].
Восем статуй апосталаў устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады Мук Хрыстовых. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы біблейскіх персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства[23]. На даху царквы на франтонах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на пастаментах-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: Дзіда, Усходы, Крыж, Цвікі, Цярновы Вянок, Губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках[24].
Першы паверх царквы пастаўлены на высокім падмурку; у царкве таксама ёсць падвал. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая галерэя (1,3 м), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім парапетам. Цокаль і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага арнаменту, скамбінаванага на цокалі з волют, лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце — з лісця аканта[25]. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована ніша. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася Распяцце з фігурамі Іаана Багаслова і Багародзіцы. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. Парталы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. Ліштвы партала упрыгожаны двума карынфскімі калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны фрыз[22].
Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у мантыі. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя свяціцеля Іаана Залатавуста, пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля Рыгора Багаслова з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля Васіля Вялікага з кнігай і мітрай ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук[26].
Ля самай зямлі, на невысокім подыуме, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох евангелістаў: Марк, Лука, Іаан і Матфей. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія[27]. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў Тэтраморфа (міфічнага крылатага дэмана з бачанняў прарока Іезекііля). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку — Матфей з анёлам; на паўночным усходзе — Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку — Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку — Марк са львом.
Iнтэр’ер
Цыкл Мукі Хрыстовы
.jpg)
Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса
Цыкл Мукі Хрыстовы
Сцэна Палажэнне ў труну
Унутраныя аб’ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, — гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя аркі разам з чатырма парусямі служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы[28]. Інтэр’ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока.
На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса — Іосіф Абручнік (муж Марыі) з кветкай лілеі ў руцэ; налева — Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка Хрыста. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, Сімяон Багапрымац, які трымае на руках Дзіцятка — Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне старазапаветная Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной.
У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам — Матфей з анёлам, злева — Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі — Лука з валом, і на другім баку — Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць Евангелле[29].
Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла Мукі Хрыстовы: над іканастасам сцэна Укрыжаванне Ісуса — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем — Уваскрэсенне Хрыстова. Яшчэ вышэй — Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф[30]. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з’яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры.
Рэльефныя кампазіцыі інтэр’еру выкананы ў тэхніцы стука, яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — Ўвянчанне цярновым вянком, Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай — сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў картушах зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі пуці. На арках ёсць медальёны з барэльефнымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына[31].
У наступным ярусе вежы — старазапаветныя прарокі. З’яўленне ў інтэр’еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар Давід у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара Саламона — у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі Майсей са Скрыжалямі Запавету і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі — Захарый са скруткам, бліжэй да Майсея — Аарон з кадзілам[30]. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі Фенікс.
У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых — Дзіда, Слуп, Бізун, Цярновы Вянок, Молат, Цвікі і Губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах.
У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце — яму ўжо больш за трыста гадоў[32]. Добра захаваўся чатырох’ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава[29]. Самы ўшанаваны абраз — «Знаменне» Багародзіцы.
У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух’ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні — у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу[33].
У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
