Палескія гаворкі

Пале́скія гаворкі — гаворкі беларускае мовы, распаўсюджаныя на беларускім Палесьсі.

Палескія гаворкі й беларускае Палесьсе

Для гаворак характэрна няпоўнае недасымілятыйнае аканьне: бага́то, горэ замест багата, гора; канчаткі е й э: дубэ, кавале, хустке ў Назоўным склоне множнага ліку назоўнікаў і спэцыфічная форма загаднага ладу дзеясловаў: нясеце, сядзеце.^[1]

Гаворкі Палесься — гаворкі на тэрыторыі Заходняга і Ўсходняга беларускага Палесься.

Слуцка-мазырская група гаворак

Моўнае аблічча фармуюць мазырскія й часткова слуцкія гаворкі. Для гаворак характэрна оканьне.^[2]

Прыклады:

• Аўёс — авёс
• Кобула — кабыла
• Камяня — качарга
• Ёмка — чапала
• Навальны дождж — лівень
• Гаўяда ў Пінскім рэґіёне, тавар - у Лельчыцкам — свойская рагатая жывёла
• Скарда — рунь
• Куранятніца — курыца, якая водзіць куранят
• Хлёў — хлеў
• Кашара — абгароджанае месца для жывёлы ў полі ці ў лесе
• Хоньдзя — ліхаманка, трасца

Лельчыцкі раён:

• було бага́то
• са́мо
• гла́вно
• до́брэ / до́бре
• замест каб выкарыстоўваецца шоб
• мо́цно
• уну́чок
• смяю́са замест нормы сьмяюся (няма зьмягчэньня літары с)

Лексычны ляндшафт дыялекту нераўнамерны, сустракаюцца лякалізмы. Напрыклад, слова лепак (літ. норма — пячнік) у Лельчыцкім раёне.

Заходнепалескія гаворкі

Заходнепалескія гаворкі малападобныя да іншых гаворак краіны, разглядаюцца па-за асноўным дыялектным масівам беларускае мовы. Для гаворак характэрна оканьне, адсутнасьць дзеканьня / цеканьня. Ахарактарызаваць гаворкі вельмі складана, бо нават у розных вёсках рэґіёну гавораць па-рознаму.^[3]

Камяніцкі раён:

• я бэ́ла замест я біла
• де́ті замест дзеці
• мны́го замест многа
• скутэ́на замест скатына
• прынэсэ́мо замест мы прынясем
• вона́ замест яна
• кавду́н — страўнік у сьвіньні (в не пераходзіць у ў)

Пінскі раён:

• віз, кінь, кіт / вуз, кунь, кут замест воз, конь, кот
• коцу́ба — качарга
• цыбахы — пер’е цыбулі
• повх — крот (в не пераходзіць у ў)
• мутю́н, мутю́ха — манюка

Глядзіце таксама

• Дыялекты беларускай мовы
• Заходнепалеская мова
• Беларускае Палесьсе
• Палесьсе

Крыніцы

1. Дакумэнтальны фільм «Гаворкі Беларусі» — Анлайнер Беларусь
2. «МОВА: як гаворыць краіна (Усходняе Палесьсе)» — Анлайнер Беларусь
3. «МОВА: як гаворыць краіна (Заходняе Палесьсе)» — Анлайнер Беларусь