Беларускае Палесьсе — складовая частка Палескай нізіны на тэрыторыі Беларусі. На захадзе паступова пераходзіць у Прыбужанскую раўніну, на ўсходзе — у Прыдняпроўскую нізіну, на поўначы — у пагорыста-раўнінную частку Беларусі, на поўдні — ва Ўкраінскае Палесьсе. Займае вялікую частку Берасьцейскай, Гомельскай, невялікую частку на поўдні Менскай і крайнім паўднёвым захадзе Магілёўскай вобласьці. Працягласьць з захаду на ўсход больш за 500 км, з поўначы на поўдзень каля 200 км.
Фізыка-геаграфічныя раёны (паводле В. А. Дзяменцьева): Берасьцейскае Палесьсе, Загародзьдзе, Мазырскае Палесьсе, Прыпяцкае Палесьсе, Гомельскае Палесьсе.
Геалёгія
Асноўныя формы рэльефу ўтварыліся ў выніку дзейнасьці дняпроўскага і сожаўскага ледавікоў і асабліва адталых водаў, што выцякалі з-пад іх, і водаў паазерскага ледавіка (паступалі па далінах Зальвянкі, Шчары, Бярэзіны, Дняпра і іншых). Антрапагенавыя адкладаньні — водна-ледавіковыя, старажытныя і сучасныя алювіяльныя і азёрныя супескі і пяскі, эолавыя пяскі, лёсападобныя суглінкі. Вялікую ролю ў фармаваньні рэльефу адыграла акумуляцыйная дзейнасьць Прыпяці і яе галоўных прытокаў, працэсы забалочваньня паніжаных дзялянак у галацэне. Адрозьніваецца спрыяльнымі ўмовамі для гідраўлічнай сувязі глыбінных ваданосных гарызонтаў з павярхоўнымі.
Рэльеф
Паверхня Беларускага Палесься — водна-ледавіковая і азёрна-алювіяльная пясконая нізіна са старажытнымі надабалонавымі тэрасамі, слабым нахілам на паўднёвы усход, на невялікай дзялянцы на захадзе (у басэйне Заходняга Буга), з блізкім да паверхні ўзроўнем заляганьня грунтавых водаў. Абсалютныя вышыні 100—150 м, у найбольш паніжанай частцы з амаль плоскім рэльефам знаходзяцца балоты (найвялікшыя масівы Паддубічы, Вялікі Лес, Выганашчанскае балота, Загальскі масіў) і забалочаныя дзялянкі зь пясковымі выдмамі, невялікімі грудамі, азёрнымі лагчынамі і старажытнымі берагавымі валамі Прыпяці і яе прытокаў, часткова перапрацаванымі эолавымі працэсамі. Сустракаюцца асобныя краявыя ледавіковыя ўтварэньні — Мазырская града, Хойніцка-Брагінскія вышыні, Юравіцкае ўзвышша і іншыя.
Глебы
Глебы дзярнова-падзолістыя, дзярнова-падзолістыя забалочаныя, абалонавыя дзярнова-балотныя, тарфяна-балотныя нізінныя і верхавыя, абалонавыя дзярнова-глеевые, дзярновыя і дзярновыя пергнойна-карбанатныя.
Клімат
Клімат цёплы, няўстойліва-вільготны, на паўднёвым усходзе пераходны да лесастэпавага. Сярэдняя тэмпэратура студзеня ад -4,4 на захадзе да -7°С на ўсходзе (мінімальная -36°С), ліпеня — ад +18 да 19°С (максымальная +38°С). Вэгетацыйны пэрыяд 193—208 дзён. Ападкаў 540—645 мм у рок.
Гідраграфія
Асноўныя рэкі — Прыпяць зь яе прытокамі, Дняпро зь Бярэзінай і Сожам, Заходні Буг з Мухаўцом. Малыя ўхілы рэчышчаў і іх шырокія абалоны ўтвораць спрыяльныя ўмовы для акумуляцыі рачной вады ў пэрыяд паводкі і летніх залеўных паводак. Нараўне з буйнымі азёрамі (Чырвонае, Выганашчанскае, Чорнае, Спораўскае, Бабровіцкае, Арэхаўскае, Белае) шмат невялікіх азёраў (старыцаў) у абалонах рэчак. Створаныя буйныя вадасховішчы (Салігорскае, Лактышы, Пагост), шчыльная сетка мэліярацыйных каналаў.
Расьліннасьць
Пад лесам каля 43 % тэрыторыі; хваёвыя і шырокалістава-хваёвыя лясы распаўсюджаныя на водападзелах у надабалонавых тэрасах, невялікія дзялянкі шырокалістава-яловых лясоў разьмешчаныя на паўночнай ускраіне Беларускага Палесься, шырокаліставыя лясы, пераважна дубровы, што пераходзяць на ўвільготненых урадлівых дзялянках у ясянёва-дубовыя і ясянёвыя — на марэнавых узвышшах, раўнінах і надабалонавых тэрасах, масівы чорнаалешнікавых і пушхнатабярозавых лясоў — на нізінных балотах. На высечках бярозавыя й асінавыя, у абалонах рэчак дубовыя і алешнікавыя лясы. Лугі заліўныя рознатраўна-зёлкавыя, асотава-рознатраўныя і рознатраўна-бабовыя і нізінныя зёлкава-асотава-рознатраўныя і рознатраўна-асотава-мховыя. Нізінныя лугі малапрадукцыйныя, патрабуюць карэннага паляпшэньня.
Рэкрэацыя
Маляўнічыя ляндшафты выкарыстоўваюцца для адпачынку. Дзейнічаюць зоны адпачынку дзяржаўнага і мясцовага значэньня, курорты Горваль, Белы Бераг, Чонкі, Возера Белае. На тэрыторыі Беларускага Палесься Прыпяцкі ляндшафтна-гідралягічны запаведнік, Целяханская запаведна-паляўнічая гаспадарка, 12 заказьнікаў.
Літаратура
- Природа Белоруссии. Популярная энциклопедия. — Мн.: БелЭн 1986. — 600с.: ил.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
