Яраслаў Вэрхліцкі

Я́раслаў Вэрхлі́цкі (Вырхлі́цкі; па-чэску: Jaroslav Vrchlický — псэўданім; сапраўднае імя Эміль Фрыда, па-чэску: Emil Frída; 17 лютага 1853, Лоўні — 9 верасьня 1912, Домажліцы) — чэскі паэт, драматург, перакладчык паэзіі на чэскую мову, кіраўнік так званай «касмапалітычнай» школы ў чэскай літаратуры.

Яраслаў Вэрхліцкі
Ян Вілімек. Партрэт Яраслава Вэрхліцкага
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	17 лютага 1853(1853-02-17)[1][2][3][…] або 18 лютага 1853(1853-02-18)[4] Лоўні[d][3][5][6][…]
Памёр	9 верасьня 1912(1912-09-09)[2][3][3][…] (59 гадоў) Домажліцы[d][3][5][6][…]
Пахаваны	Slavín[d][7]
Сужэнец	Людміла Вэрхліцкая[d]
Дзеці	Эва Вэрхліцкая[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	пісьменьнік, мовазнавец, паэт, перакладнік, пэдагог, драматург, лібрэтыст, прафэсар унівэрсытэту, літаратурны крытык, журналіст, палітык, настаўнік, перакладнік, драматург
Мова	француская мова[3], італьянская мова[3], гішпанская мова[3], нямецкая[3], польская мова[3], вугорская мова[3], нарвэская мова[3], чэская мова[3] і ангельская мова[3]
Узнагароды	ганаровы доктар[d]
Подпіс
Яраслаў Вэрхліцкі ў Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў сям’і гандляра. Брат перакладчыка і тэатральнага крытыка Бэдржыха Фрыды. Скончыў Праскі ўнівэрсытэт. З 1893 году прафэсар Праскага ўнівэрсытэту. З 1890 року сябра Чэскай акадэміі навук і мастацтваў.

Бацька акторкі, журналісткі, драматурга, паэткі і пісьменьніцы Эвы Вэрхліцкай.

Творчасьць

Ягоная творчасьць фармавалася на традыцыях рамантызму і пад уплывам францускіх парнасцаў. Дэбютны зборнік лірыкі «З глыбінь» (1875) прасякнуты пэсымістычнымі матывамі. У зборніках «Эклёгі і песьні» (1880), «Паломніцтва да Эльдарада» (1882) сьцьвярджаў сэнсуалістычнае ўспрыняцьце жыцьця. Цэнтральнае месца ў творчасьці Вэрхліцкага займаюць цыкль паэтычных зборнікаў пад агульнай назвай «Эпапея чалавецтва» («Дух і сьвет», 1878; «Міты», т. 1—2, 1879—80; «Абломкі эпапеі», 1886; «Новыя абломкі эпапеі», 1894; «Багі і людзі», 1899, і інш.), а таксама паэмы «Ілярыён» (1882), «Твардоўскі» (1885), «Бар Кохба» (1897), у якіх, зьвяртаючыся да знакамітых постацяў (Джардана Бруна, Галілео Галілей, Ян Гус, Ян Жыжка) і падзеяў мінуўшчыны (француская рэвалюцыя 1789—1799), імкнуўся асэнсаваць ход гістарычнага разьвіцьця чалавецтва. Грамадзянскімі матывамі насычаны зборнікі «Сялянскія баляды» (1885) і «Мая радзіма» (1903). Аўтар зборнікаў «Санэты самотніка» і «Галасы ў пустыні» (абодва 1900).

Узбагаціў чэскую паэзію новымі паэтычнымі формамі і вершаванымі памерамі. Пісаў апавяданьні, эсэ, п’есы («Ноч на Карлштэйне», 1884; трылёгія «Іпадамія», т. 1—З, 1883—90, у 1891 напісаная музыка З. Фібіхам). Перакладаў на чэскую мову Дантэ, Тарквата Таса, Людовіка Арыёста, Джорджа Байрана, Фрыдрыха Шылера, Ёгана Вольфганга Гётэ, Адама Міцкевічаа і іншых.

Беларускія пераклады

У 2017 годзе ў сэрыі «Паэты планеты» выйшла кніга выбраных твораў у перакладзе Лявона Баршчэўскага.

Крыніцы

1. запіс грамадзянскага стану
2. Jaroslav Vrchlický // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
3. Vrchlický, Jaroslav // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
4. Wurzbach D. C. v. Vrchlický, Jaroslav (ням.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Т. 52. — S. 2.
5. The Fine Art Archive
6. Česká divadelní encyklopedie
7. BillionGraves (анг.) — 2011.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым. — 480 с. — ISBN 985-11-0090-0