Язэп Драздовіч

Язэ́п Нарцы́завіч Драздо́віч (13 кастрычніка 1888, засьценак Пунькі, цяпер Глыбоцкі раён Віцебскай вобласьці — 15 верасьня 1954, мястэчка Падсьвільле) — беларускі мастак, археоляг, пісьменьнік, этнограф і фальклярыст першай паловы XX стагодзьдзя. Псэўданімы: Язэп Нарцызаў, Язэп Народнік, Язэп Забыты.

Язэп Драздовіч лац. Jazep Drazdovič
Дата нараджэньня	1 (13) кастрычніка 1888
Месца нараджэньня	Пунькі, Дзісенскі павет, Віленская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	15 верасьня 1954(1954-09-15) (65 гадоў)
Месца сьмерці	Падсьвільле, Падсьвільскі сельсавет, Глыбоцкі раён, Маладэчанская вобласьць, БССР, СССР
Месца пахаваньня	Ліпляні
Адукацыя	Віленская рысавальная школа Трутнева
Месца вучобы	Дзісенская гімназія[d] Віленская рысавальная школа Трутнева[d]
Занятак	жывапіс, графіка, маляванка, разьба па дрэве
Навуковая сфэра	малярства[1], гістарычны жывапіс[1], кніжная графіка[d][1], скульптура[1], этнаграфія[1], фальклярыстыка[1], археалёгія[1], творчае і прафэсійнае пісьмо[d][1] і мастацкая адукацыя[d][1]
Месца працы	Наваградзкая беларуская гімназія Радашкавіцкая беларуская гімназія
Язэп Драздовіч у Вікісховішчы

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Драздовіч.

Біяграфія

Дзяцінства й маладосьць

Язэп Драздовіч з маці і старэйшымі братамі. Дзісна, 1907 год

Язэп Драздовіч нарадзіўся 13 кастрычніка 1888 году ў засьценку Пунькі Дзісенскага павету Віленскай губэрні ў сям’і зьбяднелага шляхціца-арандатара. Сям’я Язэпа, у якой акрамя яго было пяцёра дзяцей, рана згубіла бацьку і была вымушана зьмяніць нямала месцаў жыхарства, арандуючы чужую зямлю. Вучобу Язэп пачаў у Дзісенскай гімназіі, а ў 1906 годзе пераехаў у Вільню, дзе паступіў у мастацкую школу вядомага расейскага жывапісца Івана Трутнева. Цягам чатырох гадоў Язэп засвойваў азы мастацтва і праходзіў курс акадэмічнага маляваньня і малярства. З-за нястачы малады Драздовіч падрабляў у мастацкіх майстэрнях, плянаваў выехаць па заробкі за мяжу.

Творчае станаўленьне Язэпа Драздовіча адбывалася пад вялікім уплывам набіраўшага хаду беларускага нацыянальнага адраджэньня. У гэты час Драздовіч робіць першыя крокі ў мастацтве: стварае сэрыю графічных работ з краявідамі роднай Дзісеншчыны, аздабляе вокладку «Першага беларускага календара на 1910 год», выдадзенага «Нашай Нівай», кнігу Канстанцыі Буйло «Курганная кветка» у 1914 годзе..

У 1910 годзе Язэп Драздовіч быў прызваны ў расейскае войска. Пасьля двух гадоў службы ў Саратаве ён скончыў курсы фэльчараў і пачаў працаваць у амбулаторыі. Першую сусьветную вайну Драздовіч сустракае ў дзеючай арміі, пры запасным батальёне. Цяжкія варункі працы прывялі да таго, што мастак захварэў на брушны тыфус і на два месяцы трапіў ў шпіталь. Пасьля сямімесячнага адпачынку з адведваньнем радзімы Драздовіч вяртаецца ў войска.

Пасьля рэвалюцыі

Язэп Драздовіч на беларускіх настаўніцкіх курсах у Вільні, 1921 год

У 1917 годзе, пасьля сямі гадоў службы, Язэп Драздовіч вяртаецца дамоў. Ён з аптымізмам вітаў Першы Ўсебеларускі кангрэс. У лісьце да Антона Грыневіча Драздовіч выказаў задуму аб арганізацыі акадэміі мастацтваў. На сваёй малой радзіме мастак стварыў народную бібліятэку, аматарскі тэатар.

У 1919 годзе, пасьля стварэньня БССР, Драздовіч прыехаў у Менск. У гэты час ён стаў настаўнікам маляваньня ў Беларускай вышэйшай жаночай школе, працаваў ілюстратарам у літаратурных выдавецтвах і мастаком-дэкаратарам у Таварыстве беларускага мастацтва і Беларускім дзяржаўным тэатры^[2], арганізаваў культурна-асьветнае таварыства «Заранка». У Менску Драздовіч стварыў сэрыю ўнікальных малюнкаў гістарычных раёнаў гораду — Замчышча, Верхняга Гораду, Татарскага прадмесьця. Дасьледаваў рэчышча Нямігі, праводзіў раскопкі ў Заслаўі, Сьвіры.

1920-я гады

Віленская беларуская гімназія. Мастацкая майстроўня. Зь левага боку сядзіць Язэп Драздовіч. 1927 год

Пасьля падпісаньня ў 1921 годзе Рыскай дамовы, паводле каторай Заходняя Беларусь апынулася ў межах Польшчы, Язэп Драздовіч пакінуў Савецкую Беларусь і вярнуўся на родную Дзісеншчыну. Нягледзячы на перашкоды польскіх уладаў, ён разгортвае тут культурна-асьветніцкую дзейнасьць. У 1921 годзе Драздовіч арганізаваў у вёсцы Сталіца беларускую школу, якая, аднак, праіснаваўшы толькі тры месяцы, была зачыненая польскай адміністрацыяй.

У гэты ж час Язэп Драздовіч спрабуе займацца літаратурнай дзейнасьцю. Бярэцца за напісаньне гістарычнага раману пра часы Полацкага княства «Гарадольская Пушча», які аздабляе ўласнымі ілюстрацыямі. У 1923 годзе была выдадзена і прыхільна сустрэта беларускай грамадзкасьцю аповесьць Драздовіча «Вялікая шышка».

Аўтабіяграфія. На досьледах старажытных гарадзішчаў. 1930-47

Язэп Драздовіч супрацоўнічаў зь Віленскім беларускім музэем імя Івана Луцкевіча. Дзеля папаўненьня экспазыцыі музэю ён займаўся раскопамі гарадзішчаў, зьбіраў фальклёр, ствараў шматлікія замалёўкі прадметаў матэрыяльнай культуры, архітэктуры, тыпажоў сялянаў. З гэтай мэтай у 1926 годзе Драздовіч выправіўся ў навукова-творчую экспэдыцыю на Піншчыну, а ў наступныя гады наведаў Трокі, Вільню, Меднікі, Крэва, Гальшаны, Ліду, Наваградак, Любчу, Мір. У выніку гэтых вандровак, якія ахапілі амаль усю Заходнюю Беларусь, зьявіліся ёмістыя альбомы графікі, якія зьяўляюцца непаўторнай зьявай у беларускім мастацтве.

У другой палове 1920-х Язэп Драздовіч выкладаў маляваньне ў Глыбоцкай школе, Наваградзкай і Радашкавіцкай беларускіх гімназіях. З 1926 году Драздовіч працаваў у Віленскай беларускай гімназіі, пры якой стварыў мастацкую студыю-майстроўню. Пры студыі Язэп Драздовіч гуртаваў маладых беларускіх мастакоў, сярод якіх былі Васіль Сідаровіч, Мікола Васілеўскі, Раман Семашкевіч.^[3]

Драздовіч усталяваў шчыльныя сувязі з Інстытутам беларускай культуры ў Менску (з 1929 году — Акадэмія Навук), дасылаў замалёўкі і абмеры драўлянай архітэктуры і прадметаў сялянскага побыту. За мастацкія і навуковыя працы неаднаразова ўзнагароджваўся прэміямі Акадэміі навук. Супрацоўнічаў з сатырычным часопісам «Маланка», Таварыствам беларускай школы (ТБШ).

На пачатку 1930-х Драздовіч непрацяглы час працуе на Беласточчыне на запросіны ТБШ: афармляе спэктаклі на аматарскай сцэне таварыства, удзельнічае ў працы каапэратыўнага выдавецтва «Сяўба».

Адметнай рысай Язэпа Драздовіча было ягонае апантанае захапленьне космасам. У 1931 годзе Драздовіч выдаў у Вільні першую на беларускай мове кнігу па астраноміі «Нябесныя бегі», у якой выклаў шэраг сваіх тэорыяў, у прыватнасьці, аб паходжаньні плянэт Сонечнай сыстэмы і вярчэньні Зямлі. Выданьне ўпрыгожылі ўласныя малюнкі аўтара. У 1931—1933 гадах Драздовіч працягнуў тэму космасу трыма сэрыямі графічных малюнкаў і жывапісных палотнаў «Жыцьцё на Марсе», «Жыцьцё на Сатурне» і «Жыцьцё на Месяцы».

Дзісенскі пэрыяд

Аўтапартрэт, 1943 год

У 1933 годзе Драздовіч вяртаецца на Дзісеншчыну да брата Канстантына. Тут, на малой радзіме, мастак стварыў вялікую колькасьць графічных і жывапісных твораў. Язэп Драздовіч працягнуў супрацоўніцтва зь Беларускім музэем імя Івана Луцкевіча, дасылаючы туды замалёўкі замчышчаў, гарадзішчаў, сялянскай архітэктуры і побыту. Разам зь Міхасём Машарам і Янкам Пачопкам Драздовіч стварыў культурны асяродак у Летніках і Германавічах. Штогод улетку мастак выпраўляўся ў вандроўкі па краі, падчас якіх вырабляў для вяскоўцаў шматлікія маляваныя дываны і партрэты.

Пасьля далучэньня ў 1939 годзе Заходняй Беларусі да БССР Язэп Драздовіч вучыўся на кароткачасовых настаўніцкіх курсах і працаваў настаўнікам у Глыбокім і Лужках. З-за нястачы настаўнікаў ён быў вымушаны выкладаць усе прадметы, у тым ліку астраномію, маляваньне і гісторыю. Пэдагагічная дзейнасьць Драздовіча перапынілася ў 1941 годзе з пачаткам Вялікай Айчыннай вайны. Тым ня менш, падчас акупацыі Драздовіч працягнуў творчую дзейнасьць і стварыў шэраг мастацкіх палотнаў.

Пасьля заканчэньня вайны з-за праблем са здароўем Язэп Драздовіч мала працаваў. Асноўнай крыніцай заробку мастака былі маляваныя дываны для сялянаў. Зрэдку пісаў краявіды, партрэты. Савецкія чыноўнікі ад ідэалёгіі і культуры ставіліся да творчасьці Язэпа Драздовіча як да нявартай увагі. Прыкладам таму служыць унікальны росьпіс сталоўкі ў Лужках, які быў зафарбаваны на загад полацкага чыноўніка. Драздовіч ніколі ня быў прыняты ў Саюз мастакоў Беларусі.

Мастак трагічна памёр. Беспрытомнага «дзядзьку Язэпа» знайшлі на дарозе сяляне. Яго адвезьлі ў Падсьвільскі шпіталь, дзе празь некаторы час ён памёр. Пахаваны Язэп Драздовіч у вёсцы Ліпляні Глыбоцкага раёну. На магіле стаіць стэла з барэльефам мастака скульптара Алеся Шатэрніка.

Творчасьць

«Вечны вандроўнік», помнік Язэпу Драздовічу

Аўтар жывапісных і графічных работаў на гістарычныя тэмы: «Трызна мінуўшчыны», «Дух зямлі», «Брамка будучыні» і іншых. У 1910—1920 гадах стварыў графічныя сэрыі «Старажытная будоўля на Беларусі», асобныя лісты «Менск. Высокае Места», «Месца ўпадзеньня Нямігі ў Сьвіслач», партрэты полацкіх і смаленскіх князёў, асобныя лісты: «Пажар гарадзішча», «Пажар у замку» і іншыя, жывапісныя эцюды. Напісаў жывапісныя палотны з жыцьця старажытнай Полаччыны, а таксама карціны, прысьвечаныя Францішку Скарыну. Працаваў як скульптар: бюст Францішка Скарыны; барэльефы: партрэт маці паэта Міхася Машары, фальклярыста Антона Грыневіча, журналіста, айца А. Пачопкі. Запісваў фальклёр, апрацоўваў для слоўнікаў народную лексыку. Дасьледаваў у Менску рэчышча Нямігі, праводзіў раскопкі ў Заслаўі, Сьвіры. Супрацоўнічаў з Іванам і Антонам Луцкевічамі, заснавальнікамі Беларускага музэю ў Вільні, у які дасылаў матэрыялы, знойдзеныя ў час раскопак у Наваградку.

Ушанаваньне памяці

Язэп Драздовіч. Марка Белпошты (1994)

У гады савецкай улады творчая спадчына Язэпа Драздовіча ігнаравалася афіцыйнымі ўладамі, бо не стасоўвалася з камуністычнымі ўяўленьнямі аб мастацтве. Імя мастака зноў атрымала шырокую вядомасьць дзякуючы пісьменьніку Арсеню Лісу, які ў 1984 годзе выдаў кнігу «Вечны вандроўнік», прысьвечаную жыцьцю і творчасьці Драздовіча.

У наш час у гонар Язэпа Драздовіча названа вуліца ў менскім мікрараёне Лошыца, вуліцы ў Воршы, Маладэчне, Наваградку, Глыбокім, Шаркоўшчыне, Радашкавічах, Ліплянах.^[4] На магіле ў вёсцы Ліпляні Глыбоцкага раёну пастаўленая стэла з барэльефам мастака скульптара Алеся Шатэрніка, помнік Язэпу Драздовічу скульптара Ігара Голубева ўпрыгожвае Траецкае прадмесьце Менску.

Язэп Драздовіч працаваў у Глыбокім у гімназіі настаўнікам маляваньня. Бюст Язэпу Драздовічу пастаўлены на алеі славутых землякоў на гістарычным Рынку. Памятную шыльду, якую вырабіў Аляксандар Тухто, усталявалі на доме № 111 па вуліцы Генрыка Сянкевіча (сучасная вуліца Максіма Горкага).^[5]

Творы Драздовіча захоўваюцца ў Нацыянальным музэі Летувы, Нацыянальным музэі гісторыі і культуры Беларусі, Нацыянальным мастацкім музэі, у Музэі старажытнай беларускай культуры, у Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа, Музэі Якуба Коласа, у некаторых рэгіянальных мухэях Беларусі і ў прыватных калекцыях. У Германавічах, на малой радзіме мастака, дзякуючы намаганьням мясцовых жыхароў існуе грамадзкі «Культурна-асьветніцкі цэнтар імя Язэпа Драздовіча», у якім экспануецца вялікая колькасьць твораў мастака.

Навукова-практычная канфэрэнцыя «Язэп Драздовіч. Асоба. Творчасьць» адбылася ў Віцебску 20 — 22 траўня 1993 году.^[6] Навукова-краязнаўчая канфэрэнцыя «Шляхамі Язэпа Драздовіча» была праведзеная ў красавіку 2013 году ў Маладэчне.^[7][8][9]

29 лістапада 2019 году ў Нацыянальным мастацкім музэі Беларусі ў Менску адкрыўся новы разьдзел пастаяннай экспазыцыі — «Сусьвет Язэпа Драздовіча» і віртуальны архіў-музэй Язэпа Драздовіча^[10][11].

Выставы

1925 — Менск. «Першая Ўсебеларуская мастацкая выстава». №№ 242—244. «Алегарычная кампазыцыя з цыклю Рэвалюцыя» — Алей. (Уласнасьць Б. І. Эпімах-Шыпілы).[12] 1927 — Вільня. Вучнёўская выстаўка малюнкаў у Беларускай гімназіі. 25 чэрвеня ў залі Беларускае Гімназіі ў Вільні адчынена беларуская вучнёўская выстаўка малюнкаў. Скончыцца выстаўка 5-га ліпеня. На выстаўцы ёсьць абразы вучнеў Віленскай і Радашкоўскай Беларускай Гімназіі ды апрача таго мастака Язэпа Драздовіча, каторы быў ініцыятарам і арганізатарам выстаўкі. Гэткія вучні далі свае малюнкі: А. Быхавец, М. Васілеўскі, С. Жураўлёў, Я. Казлоўскі, Л. Маргайлік, М. Сеўба, С. Сьлізьняк, В. Сідарэвіч, Я. Хвораст і М. Якімец. З паміж абразоў Драздовічавых асаблівую ўвагу на сябе зварочуюць рысункі пяром[13]. 1928 — Менск, красавік—травень. Першая Ўсебеларуская выстаўка краязнаўчых фатаграфій і замалёвак. 100 замалёвак «Начыньне і прылады».[14] 1932 — Вільня. травень. Выстава Таварыства Незалежных Артыстаў. «Вароты ідэалаў», алей.[15] 1979 — Менск. Палац Мастацтваў.

1993 ― Віцебск, травень ― ліпень. «Летуценьні Язэпа Драздовіча».[6] 1993 — Менск. Язэп Драздовіч 1888―1954. «Шлях да сваёй зоркі…»[16] 1998 — Менск. Да 110-годзьдзя з дня нараджэньня Язэпа Драздовіча. Палац Мастацтваў і Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа.[17] 1999 — Заслаўе. «Зямля й космас Язэпа Драздовіча».[18] 2008 — Менск. Да 120-годзьдзя з дня нараджэньня Язэпа Драздовіча.[19] 2009 ― Віцебск, лістапад. «Язэп Драздовіч: Прыйдзе час…»[20] 2010 ― Лепель, 20 лютага ― 20 сакавіка 2010 году. Выстава «Язэп Драздовіч ― легенда зямлі беларускай» у Лепельскім краязнаўчым музэі. 2018 — Менск. 1 чэрвеня ― 30 лістапада. Выстава «Сусьвет Язэпа Драздовіча» у Нацыянальным мастацкім музэі з калекцый шасьці беларускіх музэяў і прысьвечана 130-годзьдзю з дня нараджэньня мастака. Жывапіс, скульптура, маляванкі, графіка. Гэтая выстава таксама была прысьвечана аднаму зь першых дасьледчыкаў творчасьці Язэпа Драздовіча — Арсенію Лісу (1934—2018), які ў 1984 годзе напісаў кнігу пра мастака «Вечны вандроўнік».[21][22]

Фільмаграфія

«Сьвет Язэпа Драздовіча». Менская студыя дакумэнтальных фільмаў «Летапіс» — 1988 год. Рэжысэр Станіслаў Гайдук. «Язэп Драздовіч. Летуценьні». Студыя «Тэлефільм». 1997 год. Сцэнарыст Ю. Шайкоў. Рэжысэр С. Агеенка. «Язэп Драздовіч. Неба і Зямля». Студыя Беларускі відэацэнтар — 2011 год. Сцэнарыст і рэжысэр Ірына Волах

Язэп Драздовіч мастак, летуценьнік, творца, навуковец і гістарычная асоба. — Студыя «Экспэрымэнт». 2013 год. Аўтар Алена Сівіцкая, рэжысэр Уладзімер Сівіцкі, апэратар Аляксандар Перавецкі. Чатыры жыцьці Язэпа Драздовіча. — 2019 год. Этнаўсё. Аўтары: Надзея Вусава, Юры Цімафееў.

Бібліяграфія

Творы Язэп Нарцызаў. Пабрацімцы і Вялікая шышка: 1-я часьць аповесьці «Вар'ят без варʼяцтва».. — Вільня: Віленскае выдавецтва Б. А. Клецкага. Беларускі аддзел, 1923. — 64 с.[23] Я. Драздовіч. «Нябесныя Бегі». — Вільня: Друкарня А. Дворжэца, 1931. — 28 с. Язэп Драздовіч. Дзе мы і хто мы. Рукапіс. 1937—1938 гг. // ЦНБ РБ імя Якуба Коласа: ф. 2, воп. 1, аддз. зах. 10. Язэп Драздовіч. «Дзёньнік» / Гал. рэд. Генрых Далідовіч // Маладосць : часопіс. — Менск: Беларускі дом друку, 1991; 1992. — № 5 (459) — 11 (465); 1 (467) — 2 (468). — ISSN 0131-2308. Гісторыя беларускага мастацтва: у 6 т. / Рэдактары тома: Л. М. Дробаў, В. Ф. Шматаў. — Мінск: Навука і тэхніка, 1990. — Т. 4. 1917 — 1941. — С. 16, 33, 34, 36, 39, 41, 43, 112, 116, 293, 296, 304 — 314, 318 — 328, 330, 333, 338. — 352 с. — 2450 ас. — ISBN 5-343-00157-2. Язэп Драздовіч. Альбом-манаграфія / уклад. Мікола Купава, уступ. арт. Аляксей Марачкін. — Менск: Беллітфонд, 2002. — 179 с. — (Мастакі Беларусі). — 1200 ас. — ISBN 985-6576-24-5 Юрась Малаш. «Шчыра адданы і ўдзячны…» : з ліставання Браніслава Эпімах-Шыпілы і Язэпа Драздовіча 1917―1929 гадоў / Людміла Грамыка // Мастацтва : часопіс. — Менск: «Культура і мастацтва», 2010. — № 3 (324). — С. 52―55. Язэп Драздовіч: альбом / аўтар тэксту і складальнік Усава Н. М., пераклад на англійскую мову М. Б. Тарнапольскай. — Менск: Беларусь, 2012. — 43 с. — («Славутыя мастакі зь Беларусі»). — 1000 ас. — ISBN 978-985-01-0976-7 Язэп Драздовіч: альбом / складальнікі Усава Н. М., В. А. Архіпава ; аўтар тэксту Н. М. Усава ; пераклад на ангельскую мову: М. Б. Тарнапольская. — 2, дапоўненае. — Менск: Беларусь, 2013. — 95 с. — («Славутыя мастакі зь Беларусі»). — 1500 ас. — ISBN 978-985-01-1011-4 Вячаслаў Мартысюк. «З неапублікаванай эпісталярнай спадчыны Язэпа Драздовіча ». / Гал. рэд. Сьвятлана Дзянісава // Маладосць : часопіс. — Менск: «Выдавецкі дом «Звязда», 2013. — № 11 (720. — С. 113―115. — ISSN 0131-2308. Язэп Драздовіч. Праз церні да зорак : Дзёньнік; Шляхамі Язэпа Драздовіча ; Вястун, паэт, мастацтва Бог ; Вялікая Шышка — аповесьць ; Трызна мінуўчшыны — паэма. / укладаньне — Міхась Казлоўскі. — Менск: Мастацкая літаратура, 2014. — 544+93іл. с. — 1000 ас. — ISBN 978-985-02-1629-8 Язэп Драздовіч. «Разганяючы клопат-тугу і дасаду». Вершы. / Гал. рэд. Сьвятлана Дзянісава // Маладосць : часопіс. — Менск: «Выдавецкі дом «Звязда», 2015. — № 5 (738). — С. 119—121. — ISSN 0131-2308.

Язэп Драздовіч. «Марсіянскія хронікі Язэпа Драздовіча» = Жыцьцё на Марсе. (Урыўкі з рукапіснай кнігі) // Новы час: «Літаратурная Беларусь» № 9 (121) : газэта. — Менск: «Час навінаў», 23 верасьня 2016. — № 36 (501). — С. 12, 13. Фальклорныя скарбы Язэпа Драздовіча. / Падрыхтаваў да друку Вячаслаў Мартысюк. Прадмова Арсеня Ліса // Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаваньні. : Зборнік навуковых прац. — Мінск: «Выдавецкі дом «Беларуская навука», 2016. — В. 3. — С. 285—353. Язэп Драздовіч. Касмічная адысея Язэпа Драздовіча: малавядомыя тэксты. (Да 130-годдзя Язэпа Драздовіча). Падрыхтоўка публікацыі і прадмова Ліі Кісялёвай // Дзеяслоў : часопіс. — 2018, 26 лістапада. — № 95. — С. 179—193. Язэп Драздовіч. Моўная і этнаграфічная спадчына: архіўныя матэрыялы. Зьмест: 1. Беларуска-руская тэрміналогія па анатоміі і фізіялогіі цела чалавека; 2. Тэмытычныя словазборы: падрыхтоўчы матэрыял для беларускага слоўніка; 3. Батанічны слоўнік вёскі Рымкі Я. Драздовіча / У. Павалковіча (?); 4. Беларускі слоўнік; 5. Краёвы слоўнік Піншчыны; 6. Пінскія словазборы; 7. Пінскія падрыхтовачныя матэрыялы; 8. Краёвы слоўнік Дзісеншчыны; 9. Этнаграфічныя малюнкі; 10. Гукаперайманні і выклічнікі; 11. Устойлівыя адзінкі Дзісеншчыны; 12. Беларускія народныя песні; 13. Лісты, запісы / Ірына Галуза. — Менск: Беларуская навука, 2022. — 677 с. — 300 ас. — ISBN 978-985-08-2860-6 Крытыка, рэцэнзіі З. Бядуля. «Штрыхі аб беларускай культуры». / Францішак Аляхновіч // Беларускае жыцьцё : часопіс. — Менск: 28 студзеня 1920. — № 2 (23). Вілянец. «Малюнкі Я. Драздовіча.» / рэдактар-выдавец А. Амельяновіч, рэдактар Л. Родзевіч // Наша будучына : газэта. — Вільня : «Друк», 16 сьнежня 1922. — № 2. — С. 4. Суліма. З «Гаспадарства кветак васілька і пралескі» на заваяваньне места. Язэп Нарцызаў. «Пабрацімы. Вялікая шышка» / рэдактар-выдавецМ. Шыла // Змаганьне : газэта. — Вільня: друкарня Левін і сын, 28 кастрычніка 1923. — № 1. — С. 2, 3. Суліма. З «Гаспадарства кветак васілька і пралескі» на заваяваньне места. Язэп Нарцызаў. «Пабрацімы. Вялікая шышка» / рэдактар-выдавецМ. Шыла // Змаганьне : газэта. — Вільня: друкарня Левін і сын, 1 лістапада 1923. — № 2. — С. 2, 3. К. Св. Зь нівы беларускага мастацтва. // Студэнцкая думка : часопіс. — 1925. — № 1 (2). — С. 16—18. Я. Башкір. З песьняў пралетара (Язэпу Нарцызаву). / Ст. Вольскі // Сялянская ніва : газэта. — Вільня: Орган Беларускага Сялянскага Саюзу, 20 чэрвеня 1926. — № 18. — С. 3. Я. Ш., П. Сергіевіч. Язэп Драздовіч. (Да 50–годзьдзя нараджэньня мастака) / Янка Шутовіч // Калосьсе : часопіс. — Вільня: 1938. Год IV. — № 3 (16). — С. 183—186.

Крыніцы

1. Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
2. Я. К.. Беларускі тэатр. // Беларусь : газэта. — 1920, 8 сакавіка. — № 52 (108). — С. 4.
3. Буйвал, В. Фердынанд Рушчыц. Каля касьцёла. // Мастацтва Беларусі : часопіс. — 1985. — № 12. — С. 64.
4. Імёны Свабоды: Язэп Драздовіч // Радыё Свабода, 2006
5. Тацьцяна Смоткіна. Дошку ў гонар Язэпа Драздовіча адкрылі ў Глыбокім (бел.) // Беларускае Радыё Рацыя, 23 лютага 2020 г.
6. Галіна Каржанеўская, Пётра Васілеўскі. «Мяне яшчэ пашукаюць…» (Пра навук.-практ. канферэнцыю: Язэп Драздовіч — асоба, творчасьць). / Гал. рэд. Мікола Гіль // Літаратура і мастацтва : газэта. — Менск: Беларускі дом друку, 19 — 25 чэрвеня 1993. — № 25 (3695). — С. 6, 7.
7. «Творчасць Драздовіча — прыклад нацыянальнага мастацтва» («Рэгіянальная газета»).
8. «Творчасць Драздовіча — прыклад нацыянальнага мастацтва». 21.by]
9. «Шляхамі Язэпа Драздовіча», навукова-краязнаўчая канферэнцыя «Нацыянальная бібліятэка Беларусі»
10. Ксенія Ліцвіноўская. «Касмічная опера» Язэпа Драздовіча. 30-11-2019. Новы час.
11. Новы раздзел пастаяннай экспазіцыі — «Сусвет Язэпа Драздовіча». Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь
12. «Каталёг 1-й Усебеларускай мастацкай выстаўкі». — Менск: 1925. — С. 13. — 44 с. — 2000 ас.
13. Вучнёўская выстаўка малюнкаў. // Родные гоні : месячнік літаратуры й культуры Заходняе Беларусі. — 1927, чэрвень. — № 4. — С. 46.
14. Шашалевіч А. Першая Усебеларуская выстаўка краязнаўчых фатаграфій і замалёвак. / С. Плаўнік // Наш Край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: люты— сакавік 1928. — № 6—7 (33—34). — С. 3—10, 8.
15. Хроніка: Працы мастакоў-беларусаў. // Беларускі звон : газэта. — 1932, 27 траўня. — № 15 (40). — С. 4.
16. Язэп Драздовіч 1888―1954. Шлях да сваёй зоркі… / аўтар тэксту Т. В. Габрусь, рэдактар Ю. І. Дзянісаў, макет і афармленьне мастака А. А. Жданоўскай. — Менск: ДВПМП «Інфаармпрагрэс», 1993. — 28 с. — 5000 ас.
17. Т. Жук. «Любіў сусьвет і родную зямлю.» / Гал. рэд. Уладзімер Някляеў // Літаратура і мастацтва : газэта. — Менск: Беларускі дом друку, 23 кастрычніка 1998. — № 43. — С. 4.
18. Юрась Малаш. «Зямля і космас Язэпа Драздовіча». — Заслаўе: 1999. — 11 с.
19. Язэп Драздовіч. Каталёг выставы з фондаў музея старажытнабеларускай культуры, Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру імя Кандрата Крапівы, НАН Беларусі : да 120-годдзя з дня нараджэння мастака. / складальнікі тэксту: Л. Агеева, С. Беляева, Н. Дзямідава ; пад рэдакцыяй В. І. Жука ; фота М. Мельнікава. — Менск: 2008. — 21 с.
20. Язэп Драздовіч у Віцебскім краязнаўчым музэі Радыё Свабода
21. Лія Кісялёва. Космас: тэксты і выявы. «Сусвет Язэпа Драздовіча»: у Нацыянальным мастацкім музеі. / Алена Каваленка // Мастацтва : часопіс. — Менск: «Культура і мастацтва», 2018. — № 8 (425). — С. 14―17.
22. Выстава «Сусвет Язэпа Драздовіча» ў Нацыянальным мастацкім музэі.
23. Віленскае выдавецтва Б. Клецкіна. // Новае жыцьцё : газэта. — 1923, 27 красавіка. — № 8. — С. 4.

Літаратура

Вакар, Л. У. Тыпалагічны аналіз творчасці Язэпа Драздовіча // Весьнік Віцебскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту : часопіс. — 1996. — № 1. — С. 86—90. Галуза, Ірына. Тэрміналагічныя словазборы Язэпа Драздовіча.  (бел.) // Acta Albarutenica. — Warszawa: Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2019. — Т. 19. — С. 207—230. — ISSN 1898-8091. Грамыка, М. В. Беларускі пейзажны жывапіс першай паловы XX стагоддзя. — Мінск: Беларуская навука, 2011. — С. 11, 12, 27, 28, 54, 60. 61, 79, 82, 103, 105, 107, 109—111, 113, 114, 139, 140, 142, 143,148. — 167 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-08-1348-0 Грудзінава, М. В. Літаратурная творчасьць Язэпа Драздовіча: інтэмедыяльны асьпект. // Весьці Нацыянальнай акадэміі навук. Серыя гуманітарных навук : часопіс. — Мінск: «Беларуская навука», 2016. — № 4. — С. 93—98. — ISSN 0321-1649. Драздовіч, Язэп. / пад рэд. А. В. Мальдзіса ; рэдкал.: І. Э. Багдановіч і інш. // Беларускія пісьменнікі : біябібліяграфічны слоўнік : у 6 т. : энцыкляпэдыя. — Менск: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1993. — Т. 2: Верабей — Іваноў. — С. 340—350. — ISBN 5-85700-075-0. Драздовіч, Язэп Нарцызавіч.// Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Гал. рэд. Б. І. Сачанка. — Мн.: БелЭн, 1995.— 672 с. ISBN 985-11-0016-1 С. 148—149. Драздовіч, Язэп Нарцызавіч. // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. У 5 т. / Рэд. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелСЭ, 1985. — Т. 2: Габой — Карціна. — 702 с. — 9500 ас. С. 340—350. Драздовіч, Язэп Нарцызавіч.// Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / Рэдкалегія: І. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Менск: БелСЭ, 1989. — 575 с.: іл. ISBN 5-85700-014-9. С. 177—178. Язэп Драздовіч — асоба, творчасьць. Матэрыялы навук.-практ. канферэнцыі (20 — 22 траўня 1993 г.; Віцебск, Менск). / Уклад. В. Лабачэўскай. — Менск: Бел. ін-т праблем культуры, 1997. — 87 с. — 250 ас. Язэп Драздовіч: «Прыйдзе час…» Зборнік матэрыялаў да 120-годдзя з дня нараджэньня мастака. / пад рэдакцыяй М. Цыбульскага. — Беларускі саюз мастакоў, Культурна-асветніцкі цэнтр імя Язэпа Драздовіча (вёска Германавічы). — Смаленск: Зубр, 2008. — 229 с. — 300 ас. Зайкоўскі, Э. М.. Драздовіч, Язэп Нарцызавіч. // Археалогія і нумізматыка Беларусі: Энцыклапедыя. — Менск: БелЭн, 1993. — 702 с.: іл. ISBN 5-85700-077-7. С. 231. Каржанеўская Галіна. «Ляту і аглядаю з вышыні палёту…» Пра дзёньнік Язэпа Драздовіча. / Гал. рэд. Мікола Гіль // Літаратура і мастацтва : газэта. — Менск: Беларускі дом друку, 13 сакавіка 1992. — № 11 (3629). — С. 6, 7. Каржанеўская, Галіна. Васілеўскі, Пётра. «Мяне яшчэ пашукаюць…» (Пра навук.-практ. канферэнцыю: Язэп Драздовіч — асоба, творчасьць). / Гал. рэд. Мікола Гіль // Літаратура і мастацтва : газэта. — Менск: Беларускі дом друку, 19 — 25 чэрвеня 1993. — № 25 (3695). — С. 6, 7.

Кісялёва, Лія. Архіпава, Вольга. Язэп Драздовіч : даследчык Бацькаўшчыны і паэт космасу.. — Менск: Харвест, 2016. — 63 с. — («100 выдатных дзеячаў беларускай культуры»). — 500 ас. — ISBN 978-985-18-3854-3 Ліс, Арсень. Шляхі і пошукі. // Полымя : часопіс. — 1964. — № 3. — С. 154—168. Ліс, Арсень. «Вечны вандроўнік»: нарыс пра мастака Язэпа Драздовіча / прадмова М. Танка; мастак Мікола Купава. — Менск: «Юнацтва», 1984. — 253 с. — 6000 ас. Ліс, Арсень. Андрэй Майсяёнак. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2 — С. 275—277. Уладзімер Ляхоўскі. Мінскі перыяд жыцця Язэпа Драздовіча (1919—1921 гг.): у адлюстрванні новых архіўных дакументаў // Знакамтыя мінчане ХІХ-ХХ стст. : Матэрыялы беларуска-польскай навук. канферэнцыі, Мінск, 12 лістапада 2008 г.. — Менск: Польскі інстытут у Мінску, 2010. — С. 92—101. Матэрыялы навукова-краязнаўчай канферэнцыі «Шляхамі Язэпа Драздовіча»: да 125-годдзя з дня нараджэння беларускага мастака, пісьменніка і грамадскага дзеяча (24 красавіка 2013 г.) / падрыхтоўка тэксту і ўкладанне М. Казлоўскага. — Маладэчна: Маладэчанская цэнтральная раённая бібліятэка імя М. Багдановіча, 2013. — С. 30. — 20 ас. Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1. Пятухова Маргарыта. Гісторыя Беларусі ў інтэрпрэтацыі Язэпа Драздовіча : на матэрыяле рамана Язэпа Драздовіча «Гарадольская пушча». // Маладосць : штомесячны літаратурна-мастацкі і грамадска-палітычны ілюстраваны часопіс. — 2015. — № 5. — С. 111—118. Петухова, Маргарыта. Язэп Драздовіч – пісьменнік. // Białorutenistyka Białostocka : часопіс. — 2015. — Т. 7. — С. 107—130. — ISSN 081–2515. Мікалай Плавінскі. Язэп Драздовіч і мінская брама. // ЛіМ : часопіс. — 2013, 28 чэрвеня. — № 25 (4723). — С. 8. Цыбульскі М. Л.. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 11: Мугір — Паліклініка. — 560 с. — ISBN 985-11-0188-5 — С. 194, 195. Шаура, Рыгор Фёдаравіч. Развіццё народнага выяўленчага і дэкаратыўнага мастацтва Беларусі ў другой палове XIX – пачатку XXI ст.. — Мінск: БДУ культуры і мастацтваў, 2006. — С. 9, 91, 92, 117, 118, 120—129, 202, 234,. — 384 с. — ISBN 985-6579-99-6 Шматаў, Віктар. Мастацкі сусвет Язэпа Драздовіча // ЛіМ : часопіс. — 1979, 8 ліпеня.

Вонкавыя спасылкі

• Новы разьдзел пастаяннай экспазыцыі «СУСЬВЕТ ЯЗЭПА ДРАЗДОВІЧА» ў Нацыянальным мастацкім музэі Беларусі
• Язэп Драздовіч ва ўспамінах ягонай пляменьніцы
• Сайт, прысьвечаны творчасьці Язэпа Драздовіча
• «Сатурніянскія хронікі Язэпа Драздовіча». БЕЛСАТ: Лабірынты.