Салечнікі

	Салечнікі; лац. Salečniki
	лет. Šalčininkai
	; Віленская вуліца
Герб Салечнікаў
Першыя згадкі:	1311
Места з:	1956
Краіна:	Летува
Павет:	Віленскі
Мэр:	Леанард Тальмант
Плошча:	2,98 км²
Вышыня:	181 м н. у. м.
Насельніцтва (2018)
колькасьць:	6609 чал.
шчыльнасьць:	2217,79 чал./км²
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	380
Паштовы індэкс:	LT-17001
Геаграфічныя каардынаты:	54°18′40″ пн. ш. 25°22′50″ у. д.
	Салечнікі на мапе Летувы Салечнікі
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	www.salcininkai.lt

Сале́чнікі (лет. Šalčininkai) — места ў Летуве, на рацэ Сольчы. Адміністрацыйны цэнтар Салечніцкага раёну Віленскага павету. Насельніцтва на 2018 год — 6609 чалавек. Знаходзяцца за 45 км ад Вільні, каля беларуска-летувіскай граніцы, на аўтамабільнай дарозе Вільня — Ліда; чыгуначная станцыя на лініі Вільня — Ліда.

Хуткія факты

Закрыць

Вялікія Салечнікі — даўняе мястэчка гістарычнай Віленшчыны, на этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захаваліся капліца Маці Божай аўтарства Лаўрына Гуцэвіча і палацава-паркавы ансамбль Вагнэраў, помнікі архітэктуры і садова-паркавага мастацтва XVIII—XIX стагодзьдзяў.

Remove ads

Тапонім Салечнікі ўтварыўся ад ракі Сольчы^[1].

Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Scholczniky (8 сьнежня 1485 году)^[2]; Solieczniki (26 жніўня 1494 году)^[2].

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Салечнікі датуецца 1311 годам (у прускіх хроніках упамінаецца пад назвай Salsniken або Saletzniken), калі іх захапіла і зруйнавала крыжацкае войска з 150 рыцараў і 2 тыс. пяхоты пад камандаю ордэнскага камтура Генрыха. Крыжакі захапілі вялікую здабычу і 700 палонных. Напады на паселішча Тэўтоўскі ордэн учыняў у 1378, 1382 і 1394 гадох.

З XIV стагодзьдзя Салечнікі знаходзіліся ў валоданьні Глябовічаў. У 1410 годзе тут збудавалі першы касьцёл. У 1523 годзе Глябовічы перадалі Салечнікі мясцовай каталіцкай парафіі. У гэты час ў мястэчку існавала пратэстанцкая капліца і юдэйскі малітоўны дом. За часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у 1655 годзе Салечнікі захапіла і зьнішчыла маскоўскае войска.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Салечнікі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Віленскім павеце Віленскай губэрні. Мястэчка пацярпела ў вайну 1812 году. Увосень 1821 году ў Салечніках гасьцяваў Адам Міцкевіч, які назіраў на мясцовых могілках беларускі абрад Дзядоў. Абрад зрабіў на паэта вялікае ўражаньне і паслужыў штуршком да напісаньня паэмы «Дзяды»^[3]. Жыхары мястэчка ўзялі актыўны ўдзел у вызвольным паўстаньні 1830—1831 гадоў. Паўстанцы з Салечнікаў змагаліся з расейскімі войскамі пад камандаю Людвіка Нарбута.

Па ліквідацыі прыгоннага права ў 1861 годзе Салечнікі пачалі хутка разьвівацца. На 1866 год тут быў 31 будынак. Асаблівы штуршок у разьвіцьці Салечнікаў адбыўся ў 1882 годзе, калі празь мястэчка прайшла чыгунка.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Салечнікі занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Старая графіка Салечнікаў
Вуліца, 1812 г.
Штаб, 9 ліпеня 1812 г.
Штаб, 9 ліпеня 1812 г.
Стары касьцёл, 1931 г.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Салечнікі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У 1920 годзе мястэчка апынулася ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Віленскім павеце Віленскага ваяводзтва.

З пачаткам Другой сусьветнай вайны ў верасьні 1939 году Салечнікі занялі савецкія войскі, у лістападзе таго ж году мястэчка ўвайшло ў склад Беларускай ССР. 1—2 кастрычніка 1940 году ўлады СССР перадалі Салечнікі Летувіскай ССР. У 1941—1944 гадох мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

У 1956 годзе Салечнікі атрымалі статус места, а ў 1972 годзе сюды з Эйшышак перанесьлі цэнтар раёну.

Мястэчка на старых здымках
Касьцёл. Я. Булгак, 1930-я гг.
Сядзіба, 1906 г.
Сядзіба, да 1939 г.
Сядзіба, да 1939 г.

Сядзіба, да 1939 г.
Сядзіба, да 1939 г.
Сядзіба, да 1939 г.
Сядзіба, да 1939 г.

Remove ads

Дэмаграфія

XIX стагодзьдзе: 1866 год — 459 чал., зь іх 316 каталікоў, 9 праваслаўных і 134 юдэі^[4]
XX стагодзьдзе: 1929 год — 587 чал.; 1939 год — 844 чал.
XXI стагодзьдзе: 2018 год — 6609 чал.

Інфраструктура

Помнікі: Адаму Міцкевічу; Кастусю Каліноўскаму і паўстанцам 1863—1864 гадоў (аўтар — Валяр'ян Янушкевіч), пастаўлены зь ініцыятывы Беларускага цэнтру культуры ў Салечніках^[3]

Славутасьці

Капліца прыдарожная Маці Божай (канец XVIII ст.)
Могілкі каталіцкія
Сядзіба Вагнэраў (1840-я)

Страчаная спадчына

Капліца-пахавальня Вагнэраў (XIX ст.)
Касьцёл Сьвятога Пятра (XVIII ст.)
Сынагога (XIX ст.)

Краявіды Салечнікаў
Сядзіба
Капліца
Новы касьцёл
Помнік Адаму Міцкевічу

[1]
Vanagas A. Lietuvos miestų vardai (antrasis leidimas). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004. P. 205.
[2]
Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 261.
[3]
Пазьняк З. Тэрра Дэй. — Варшава — Нью Ёрк — Вільня: «Беларускія Ведамасьці», Таварыства Беларускай Культуры ў Летуве, 2014. С. 395.
[4]
Wierzbowicz J. Soleczniki // Słownik geograficzny... T. XI. — Warszawa, 1890. S. 49.

Remove ads

Салечнікі , Radzima.org

[1] [1]
Vanagas A. Lietuvos miestų vardai (antrasis leidimas). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004. P. 205.

[Rowell-2015-261-2] [2]
Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 261.

[Pazniak-2014-395-3] [3]
Пазьняк З. Тэрра Дэй. — Варшава — Нью Ёрк — Вільня: «Беларускія Ведамасьці», Таварыства Беларускай Культуры ў Летуве, 2014. С. 395.

[4] [4]
Wierzbowicz J. Soleczniki // Słownik geograficzny... T. XI. — Warszawa, 1890. S. 49.

[1]

[2]

[3]

[4]