Кажан-Гарадок

Кажа́н-Гарадо́к^[1] — вёска ў Беларусі, на левым беразе ракі Цны. Цэнтар сельсавету Лунінецкага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 1902 чалавекі. Знаходзіцца за 18 км на паўднёвы ўсход ад Лунінцу, за 7 км ад чыгуначнай станцыі Лахва.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Гарадок (неадназначнасьць).

Кажан-Гарадок лац. Kažan-Haradok
Царква Сьвятога Мікалая
Герб Кажан-Гарадку
Першыя згадкі:	1493
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Берасьцейская
Раён:	Лунінецкі
Сельсавет:	Гарадоцкі
Плошча:	5,9631 км²
Вышыня:	118 м н. у. м.
Насельніцтва (2010)
колькасьць:	1902 чал.
шчыльнасьць:	318,96 чал./км²
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1647
Паштовы індэкс:	225660
Нумарны знак:	1
Геаграфічныя каардынаты:	52°12′57″ пн. ш. 27°0′46″ у. д.
Кажан-Гарадок на мапе Беларусі ± Кажан-Гарадок Кажан-Гарадок
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Кажан-Гарадок — даўняе мястэчка гістарычнай Наваградчыны на мяжы зь Піншчынай, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. Да нашага часу тут захавалася драўляная царква Сьвятога Мікалая ў стылі барока, помнік архітэктуры XIX ст.

Назва

Тапонім Кажан-Гарадок складаецца зь дзьвюх частак: азначэньне «Кажан» паказвае на блізкасьць да вёскі Кажановічаў, назва «Гарадок» сьведчыць пра існаваньне тут невялікага замка (гораду)^[2].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Кажан-Гарадок (Гарадзец) як сяло ў валоданьні П. Мантыгердавіча датуецца 1493 годам. У XVI стагодзьдзі ён увайшоў у склад Наваградзкага павету Наваградзкага ваяводзтва, з 1588 году — уладаньне кашталяна віленскага Яна Кішкі. Пад 1599 годам паселішча ўпамінаецца як мястэчка.

У 1613 годзе Кажан-Гарадок стаў цэнтрам воласьці. У гэты час тут было 116 двароў, дзеяла царква. Маёнтак належаў Ю. Падбярэзскаму, пазьней Тарнаўскім. У 1635 годзе ў Кажан-Гарадку збудавалі кальвінскі збор. З пачаткам вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай у 1655 годзе мястэчка спалілі маскоўскія захопнікі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Кажан-Гарадок апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Пінскага павету. У 1863 годзе ў Кажан-Гарадку адкрылася 2-клясная царкоўная школа (у 1886 годзе навучалася 36 хлопчыкі). Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку існавалі царква, каталіцкая капліца, сынагога, 2 юдэйскія малітоўныя дамы, школа, 3 млыны, 10 крамаў, заезны двор, штогод праводзілася некалькі кірмашоў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Кажан-Гарадок занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Кажан-Гарадок абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР^[3]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Кажан-Гарадок апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны (да 1928 году) Лунінецкага павету Палескага ваяводзтва.

У 1939 годзе Кажан-Гарадок увайшоў у склад БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стаў цэнтрам сельсавету Лунінецкага раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1971 год тут было 656 двароў, на 1995 год — 705 двары, на 1996 год — 693. У 2000-я гады Кажан-Гарадок атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Рынак. Царква
• 
  Сядзіба Шчытоў, брама
• 
  Брама
• 
  Брама

• 
  Сынагога
• 
  Сынагога
• 
  Сынагога
• 
  Сынагога, інтэр’ер

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1883 год — 1,4 тыс. чал.^[4]; 1897 год — 3894 чал., у тым ліку 1597 юдэяў
• XX стагодзьдзе: 1971 год — 2416 чал.; 1995 год — 1996 чал.^[5]; 1996 год — 2021 чал.; 1997 год — 1968 чал.^[6]; 1999 год — 1887 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 1902 чал.

Інфраструктура

У Кажан-Гарадку працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова, лякарня, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Капліца прыдарожная
• Царква Сьвятога Мікалая (1818, перабудаваная ў 1876 годзе; Сьвяты Пасад, цяпер у валоданьні Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату)
• Царква Сьвятога Сімяона (XIX ст.)

Страчаная спадчына

• Сынагога
• Сядзіба Шчытоў (XVIII ст.)

Крыніцы

1. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2010. — 319 с. ISBN 978-985-458-198-9. (pdf, djvu, online) С. 197.
2. Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 81.
3. 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
4. Jelski A. Kożangródek // Słownik geograficzny... T. IV. — Warszawa, 1893. S. 576.
5. Гурын М. Кажан-Гарадок // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 6.
6. БЭ. — Мн.: 1998 Т. 7. С. 408.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 7: Застаўка — Кантата. — 604 с. — ISBN 985-11-0130-3
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno. — Warszawa, 1883.

Вонкавыя спасылкі

• Кажан-Гарадок, Radzima.org
• Прагноз надвор’я ў в. Кажан-Гарадку
• Кажан-Гарадок 500-гадовы. Гістарычныя дасьледваньні