Берасьцейскі замак

Берасьце́йскі за́мак — помнік гісторыі і архітэктуры XІІІ—XVI стагодзьдзяў у Берасьці. Знаходзіўся ў Старым Месьце^{[lower-alpha 1]}, ля сутокаў Бугу і Мухаўцу. Існаваў у XIII — першай палове XIX ст. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік абарончай архітэктуры
Берасьцейскі замак
Берасьцейскі замак
Краіна	Беларусь
Места	Берасьце
Каардынаты	52°04′59″ пн. ш. 23°39′14″ у. д.
Дата заснаваньня	X стагодзьдзе
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Берасьцейскі замак на мапе Беларусі Берасьцейскі замак
Берасьцейскі замак на Вікісховішчы

Гісторыя

Раньнія часы

Берасьцейскі замак заснавалі ў ХІІІ ст., у сярэдзіне таго ж стагодзьдзя галіцка-валынскія князі з мэтай узмацненьня абароны паставілі на адным з кутоў замка мураваную вежу-стоўп. Паводле летапісных зьвестак, яна была падобнай да Камянецкай. Пазьней за абарончым ровам, таксама ў міжрэччы Бугу і Мухаўцу, вырасла места Берасьце.

Вялікае Княства Літоўскае

У канцы XVI ст. замак умацавалі землянымі бастыёнамі і ўлучылі ў ланцуг агульнамескіх умацаваньняў.

Перабудова і мадэрнізацыя замка праводзіліся ў 1654—1658 гадох пад кіраўніцтвам каралеўскага інжынэра Якуба Банэльлі^[1]. У праект мадэрнізацыі замку зрабіў нямалы ўнёсак вайсковы дарадца караля Швэцыі Карла X Эрык Дальбэрг.

У чэрвені 1658 году на «ўмацаваньне і завяршэньне берасьцейскага замку» вылучылі 10 000 флёрынаў. У студзені 1661 году замак інвэнтарызавалі каралеўскія камісары і сакратар Рэчы Паспалітай віцэ-аканом Аляксандар Сьлізень.

Выгляд цэнтру Берасьця ў XVII ст. (фрагмэнт гравюры Э. Дальбэрга)
Умоўныя пазначэньні: A. Castellum — Замак; B. Templum Iesuilarum — Касьцёл езуітаў; C. Templum Parochiale — Фарны касьцёл; D. Templ. Graco-rum — Грэцка-каталіцкая царква; E. Templ. Dominicanorum — Дамініканскі касьцёл; F. Coenob. Bernhardinorum — Кляштар бэрнардынаў; G. Synagogux Iudcorum — Сынагога.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Будаваньне расейскай фартэцыі на месцы замка. М. Залескі, 1846 г.

Выява замку на помніку будаваньня Берасьцейскай дарогі (у Варшаве), 21 траўня 1825 г.

У 1830-я гады расейскія ўлады зьнішчылі замак дзеля будаваньня фартэцыі.

Найноўшы час

У 1937—1938 гадох з ініцыятывы афіцэра арміі міжваеннай Польскай Рэспублікі Томаша Жука-Рыбіцкага на тэрыторыі замка прайшлі першыя раскопкі. За савецкім часам раскопкі на Замчышчы праводзіліся Пятром Лысенкам у 1969—1981 і ў 1988 годзе.

Архітэктура

Замак заставаўся драўляным ажно да канца XVI ст., пакуль яго не замянілі бастыённымі фартыфікацыямі. Ён меў пяць вежаў, зь якіх адна была праязной і вяла ў места. У XVI ст. драўляныя вежы і сьцены замка мелі блянкаваньне з г. зв. падсябіцьцямі.

Выява замка зьмяшчаецца на помніку будаваньня Берасьцейскай дарогі ў Варшаве.

Галерэя

• Гістарычная графіка
• 
  Э. Дальбэрг, 1657 г.
• 
  Э. Дальбэрг, 1657 г.
• 
  Плян, 1657 г.
• 
  Плян, 1725 г.

Заўвагі

1. Тэрыторыя сучаснай Берасьцейскай крэпасьці

Крыніцы

1. Ещё адна страница истории Бреста. Из шведских архивов 355 лет спустя… (рас.). Брестский курьер. Праверана ліпень 2012 г.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Беларусы — Варанец. — 511 с. — ISBN 985-11-0068-4
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
• Ткачоў М. Брэсцкі замак // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5. — С. 91.
• Ткачоў М. Брэсцкія гарадскія умацаванні // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0
• Lawrowska I. Analysis of the territorial layout of Brest-Litovski (XIV-XVI century) // Structural Analysis of Historical Constructions. Jerzy Jasieńko (ed). DWE, Wrocław, Poland, 2012. — P. 1220—1230.
• Ткачев М. А. Замки Беларуси / М. А. Ткачев. — Мн.: Беларусь, 2002. — 200 с.: ил. ISBN 985-07-0418-7.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  113В000006

• Олег Медведевский, Ирина Лавровская, Ещё адна страница истории Бреста. Из шведских архивов 355 лет спустя…, Брестский курьер