Хәйбулла районы

Хәйбулла районы (рус. Хайбуллинский район) – Башҡортостандағы муниципаль район. Административ үҙәге – Аҡъяр ауылы. Районда 32342 кеше йәшәй.

Хәйбулла районы
Хәйбулла районы
Флаг[d]
Нигеҙләү датаһы	20 август 1930
Дәүләт	Рәсәй[1]
Административ үҙәк	Аҡъяр
Административ-территориаль берәмек	Башҡортостан Республикаhы
Сәғәт бүлкәте	YEKT һәм UTC+05:00[d]
Халыҡ һаны	30 306 кеше (1 ғинуар 2019)[2]
Сиктәш	Баймаҡ районы, Йылайыр районы, Ейәнсура районы һәм Ырымбур өлкәһе
Майҙан	3912 км²
Почта индексы	4538ХХ
Рәсми сайт	haibulla.ru
Урындағы телефон коды	34758
Хәйбулла районы Викимилектә

Географик урыны

Тарихы

Билдәле шәхестәр

• Сәйфүн Аҡъюлов — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы, Салауат Юлаев ордены кавалеры. Аҡъюл ауылынан.
• Ҡәҙим Аралбай (1.09.1941 — Башҡортостандың халыҡ шағиры, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт һәм бик күп әҙәби премиялар лауреаты, Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. Таңатар ауылынан.
• Йомабикә Ильясова (Аҡъюлова), танылған башҡорт шағиры, журналист, 1999 — 2013 йылдарҙа «Башҡортостан ҡыҙы» журналының баш мөхәррире, Башҡортостан Республикаһының дүртенсе (2008-2013 йылдар) һәм бишенсе саҡырылыш (2013—2018 йылдар) Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты, 2013—2018 йылдарҙа Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай рәйесе урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре. Аҡъюл ауылынан.
• Арыҫланов Роберт Мөтиғулла улы (8.04.1934), комсомол, партия, дәүләт һәм мәғариф эшмәкәре. 1978–1990 йылдарҙа Башҡорт АССР-ының мәғариф министры урынбаҫары. Халыҡтар Дуҫлығы (1986) һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры. Йәнтеш ауылынан.
• Мәмбәтов Рәфҡәт Әхмәтхан улы (13.09.1938), ауыл хужалығы ветераны. 1957—1995 йылдарҙа «Маҡан» совхозы тракторсыһы. Башҡортостандың атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
• Рудниченко Иосиф Васильевич (20.11.1918—2002), табип-хирург, медицина фәндәре кандидаты. 1963—1980 йылдарҙа Алматы ҡалаһындағы тимер юлсылар дауаханаһының баш хирургы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, медицина хеҙмәте полковнигы. Ҡаҙаҡ ССР-ының атҡаҙанған табибы. Почётлы тимер юлсы. Ленин, Ҡыҙыл Йондоҙ һәм I дәрәжә Ватан һуғышы ордендары кавалеры. Яңы Ергән ауылынан^[3].

Иҫтәлекле ваҡиғалар

• «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы хәбәр итеүенсә, 2015 йылдың октябрендә республикала «Хәйбулла энциклопедияһы»ның исем туйы үтте^[4]. Баҫманың Әҙәбиәт йылында нәшер ителеүе һәм был ваҡиғаның район юбилейы менән тап килеүе үҙенсәлекле булды. Был бай йөкмәткеле ҡулланмала райондың административ-территориаль ҡоролошо, хәҙерге хәле, мәғариф, һаулыҡ һаҡлау, мәҙәниәт, халыҡ ижады, ауыл хужалығы, сәнәғәт үҫеше сағылдырылған, шулай уҡ тәбиғәт ресурстары, географик объекттар, үҫемлектәр һәм йәнлектәр донъяһы һүрәтләнгән. Энциклопедияла 1800-гә яҡын, шул иҫәптән 1000 самаһы библиографик мәҡәлә, 650-нән артыҡ иллюстрация бар.

Халыҡ һаны

1939 йылдан башлап халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса районда даими йәшәгән халыҡ һаны (кеше):

Йыл Халыҡ һаны 1939 23 856 [5][6] 1959 28 814 [7][6] 1970 33 368 [8][6] 1979 30 581 [9][6] 1989 30 127 [10][6] Йыл Халыҡ һаны 2002 33 072 [11][6] 2008 32 512 [12] 2009 32 427 [13] 2010 33 398 [14] 2012 32 975 [15] Йыл Халыҡ һаны 2013 32 637 [16] 2014 32 176 [17] 2015 31 735 [18] 2016 31 419 [19] 2017 31 112 [20] Йыл Халыҡ һаны 2018 30 791 [21] 2019 30 306 [2] 2021 30 705 [22]

Милли состав

2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу йомғаҡтары буйыынса: башҡорттар — 77,6 %, урыҫтар — 17,8 %, башҡа милләт вәкилдәре — 4,6 %^[23].

Иҫкәрмәләр

1. GEOnet Names Server — 2018.
2. Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019. — Б. 62.
3. Хайбуллинский историко-краеведческий музей. Официальный сайт. Сведения о юбилеях известных и заслуженных людей района: 13. Рудниченко Иосиф Васильевич(недоступная ссылка) (рус.) (Тикшерелеү көнө: 17 ноябрь 2018)
4. — «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2015 йыл, 28 октябрь
5. перепись населения СССР 1939 года
6. Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008. — Б. 448.
7. перепись населения СССР 1959 года
8. перепись населения СССР 1970 года
9. перепись населения СССР 1979 года
10. перепись населения СССР 1989 года
11. Всероссийская перепись населения 2002 года
12. 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
13. Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (урыҫ)
14. Всероссийская перепись населения 2010 года
15. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (урыҫ)
16. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов (урыҫ) — Росстат, 2013. — 528 с.
17. Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (урыҫ)
18. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (урыҫ)
19. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (урыҫ) — 2018.
20. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2017.
21. 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Рәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.
22. Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (урыҫ)
23. Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан  (билдәһеҙ) (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. Дата обращения: 5 март 2013. Архивировано 9 март 2013 года.(недоступная ссылка)

Сығанаҡтар

Һылтанмалар

• Хәйбулла районы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 5 апрель 2021)
• Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с. (рус.)