El francés (français, langue française) ye un idioma romance faláu na mayor parte de Francia y Mónacu, en delles rexones de Bélxica, Suiza, Luxemburgu ya Italia (Val d'Aosta) n'Europa. N'América ye idioma oficial de Canadá, Haití, Martinica, Guadalupe, la Guyana Francesa y delles comunidaes de la islla de Dominica, u se fala un criollu de base francesa. N'África ye oficial nes antigües colonies de Francia y Bélxica como República Democrática d'El Congu, El Congu, Burkina Fasu, Senegal, Guinea, Malí, Níxer, Burundi, Ruanda, Togu, Benín, República Centroafricana, Gabón, Costa de Marfil, Madagascar, Djibouti, parte de Seixeles, Camerún, islles Comores, Reunión, Mauriciu, Guinea Ecuatorial, Marruecos, Mauritania, Tunicia, etc. N'Oceanía alcuéntrase na Polinesia francesa, Nueva Caledonia y Vanuatu. N'Estaos Xuníos fálase un criollu en Louisiana. Fasta la Segunda Guerra Mundial yera la llingua de rellación internacional.
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
| français y langue française | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Faláu en | ||||||||||||||
| Faláu en | Francia, Suiza, Canadá, Benín, Burkina Fasu, El Congu, República Democrática d'El Congu, Costa de Marfil, Gabón, Guinea, Malí, Mónacu, Níxer, Senegal, Togu, Burundi, Camerún, República Centroafricana, Comores, Xibuti, Guinea Ecuatorial, Haití, Luxemburgu, Madagascar, Ruanda, Seixeles, Chad, Vanuatu, Arxelia, Andorra, Camboya, Guérnesei, India, Italia, Xerséi, El Líbanu, Mauritania, Mauriciu, Marruecos, Vietnam, Bélxica, Tunicia, Laos y Estaos Xuníos | |||||||||||||
| Númberu de falantes | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Datos | ||||||||||||||
| Familia | Llingües d'Oïl, llingües del sur d'Europa, Llingües galorromances y Llingües romániques | |||||||||||||
| Estáu de vulnerabilidá | 1 seguru | |||||||||||||
| Sistema d'escritura | alfabetu llatín | |||||||||||||
| Reguláu por | Academia Francesa, Real Academia de la llingua y de la lliteratura franceses de Bélxica y Oficina Quebequesa de la Llingua Francesa | |||||||||||||
| Códigos | ||||||||||||||
| ISO 639-1 | fr | |||||||||||||
| ISO 639-2 | fra y fre | |||||||||||||
| ISO 639-3 | fra | |||||||||||||
 | ||||||||||||||
 | ||||||||||||||
Historia de la llingua
Anicios
El territoriu de lo que güei ye Francia empezó a ser pobláu polos galos alredor del sieglu VII e.C., los cuales falaben idiomes celtes que nun tener escritura. Escontra'l suroeste, los aquitanos falaben probablemente una llingua precursora del vascu, pero desconocíen la escritura. Na zona de Massilia (l'actual Marsella) los habitantes de les colonies griegues falaben y escribíen nesti idioma, pero nun lo espublizaron más allá de les sos colonies.Toos esos idiomes y otros falaos na antigua Galia de xuru fueron sumiendo cola colonización romana y la progresiva implantación del llatín. Col cayente del Imperiu romanu, una serie de pueblos d'aniciu germánico llegaron a la Galia romana. Ente ellos, dos estableciéronse de manera más consolidada: los francos nel norte y los visigodos nel sur, col ríu Loira como frontera. A pesar de que dambos pueblos falaben les sos propies llingües, puestu adoptaron al llatín faláu pola población. Sicasí, l'idioma faláu polos francos ta nel aniciu del neerlandés que ye un idioma germánico faláu anguaño nes sos distintes variedaes nos Países Baxos, onde se-y denomina holandés, en parte de Bélxica y nel norte de Francia. Mientres muncho tiempu, l'idioma faláu nel norte de Galia (en realidá yá Francia) ye un llatín más o menos evolucionáu, con grandes influyencies, fundamentalmente fonétiques del idioma germánico faláu polos francos. Al sur, la evolución ye distinta, polo qu'adulces se van estremando dos llingües con una frontera qu'en principiu se marcará nel Loira, anque a lo llargo de la historia va dir moviéndose cada vez más escontra'l sur, debíu al emburrie políticu d'una Francia que'l so centru políticu taba en París, una y bones a partir de la Revolución francesa la llingua francesa pasó a ser un elementu identificador y igualador de tolos franceses. La langue d'oïl (oïl evolucionó en oui) falábase na zona norte y el langue d'oc nel sur. La llinia de dixebra diba del Macizu Central a la desaguada del Loira en Nantes.
Nacencia del francés
Comoquier, nun resulta cenciellu establecer el momentu nel que'l llatín vulgar tresfórmase en francés o provenzal, pero esi momentu hai qu'asitialu ente los sieglos VI y IX. A partir del sieglu VII yá se cunta con testimonios de que la llingua falada nel territoriu de l'actual Francia ye distinta del llatín y del germánico. El documentu fundamental ye'l de los Xuramentos d'Estrasburgu (842), que se considera'l testu más antiguu escritu en protoromance, nos que les distintes tropes de los nietos de Carlomagno, Lotario, Carlos el Calvu y Lluis el Xermánicu xuren respetu a la división que se produz tres la muerte de Luis el Piadosu y que ta marcada pol Tratáu de Verdún, y vense obligaos a faelo tanto en llatín, como en germánico y nun idioma romance, a caballu ente'l llatín y el francés. En Francia, los dos grandes dialeutos romances enantes mentaos van pasar a ser conocíos colos nomes de langue d'oc y langue d'oïl (en función de la manera en que se dicía sí). El francés actual ye herederu d'esti postreru. Poco tiempu dempués empieza a apaecer una lliteratura escrita por clérigos nesti nuevu idioma, que cola apaición de los primeros testos lliterarios (el primeru ye la Secuencia de Santolaya), ente los que destaca'l Cantar de Roldán, l'idioma romance foi consolidándose y estremándose cada vez más del llatín. Adulces tresformóse d'idioma tornáu en idioma analíticu, nel cual l'usu de preposiciones y l'orde de les pallabres na oración reemplacen al sistema de casos.
El francés antiguu
Lo que se conoz como francés antiguu foise consolidando a partir del sieglu XI, y anque güei estúdiese tol que se falaba al norte del Loira como si se tratara d'una sola llingua, en realidá tratábase de dialeutos con elementos comunes.La influyencia germánica nel idioma obligó a usar nel llinguaxe escritu dellos dígrafos pa reproducir dellos de los soníos que s'utilizaben pero que nun esistieren en llatín vulgar. Asina, la nasalización, unu de los elementos fonéticos más carauterísticos de la influyencia germánica nel francés va marcándose na escritura pol usu de la n en posición final de sílaba. La evolución fonética de la o llatina escontra'l soníu qu'anguaño tien en francés obligó coles mesmes a utilizar el dígrafo ou pa reproducir el soníu orixinal de dicha lletra en llatín. De la mesma, la fuerte aspiración de la h marcó una de les principales carauterístiques del francés al respective de otres llingües romances: la esistencia de la h aspirada.
Clasificación llingüística
- Indoeuropéu
- Itálicu
- Románicu
- Románicu occidental
- Galorrománicu
- Oïl
- Francés
- Oïl
- Galorrománicu
- Románicu occidental
- Románicu
- Itálicu
Escritura
El francés escríbese col alfabetu llatín. Tien cinco diacríticos (l'acentu agudu, l'acentu circunflexu, l'acentu grave, la cedilla y la diéresis), asina como una lligadura (œ).
La escritura tien poco que ver cola pronunciación actual. En xeneral, la forma escrita ye más conservadora (etimolóxica) que la forma falada. Esto obliga a los estudiantes práuticamente a deprender dos idiomes. Les consonantes finales suelen ser mudes.
Los diacríticos tienen un significáu fonéticu, semánticu y etimolóxicu.
Pronunciación
El fonema pue camudar dependiendo de la posición de la lletra.
Vocales
| a | â | æ | ai | ain | an | au | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| /a/, /ɑ/ | /ɑ/ | /e/ | /ɛ/, e/ | /ɛ̃/ | /ɑ̃/ | /o/ | |
| e | ê, è | é | eau | ei | ein | en | eu |
| /ə/, /e/, /ɛ/ | /ɛ/ | /e/ | /o/ | /ɛ/ | /ɛ̃/ | /ɑ̃/ | /œ/, /ø/ |
| i | u | un | in | ||||
| /i/, /j/ | /y/, /u̯/ | /œ/ | /ɛ̃/ | ||||
| o | ô | œ | œu | oi | oin | on | ou |
| /ɔ/, /o/ | /o/ | /ɛ/ | /ø/, /œ/ | /wa/ | /wɛ̃/ | /ɔ̃/ | /u/, /w/ |
Consonantes
| b | c | ç | ch | d | f | g | gn | gu | h | j | k | l | m | n |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| /b/, /β/ | /k/, /s/ | /s/ | /ʃ/ | /d/ | /f/ | /g/, /ʒ/ | /ɲ/ | /g/ | — | /ʒ/ | /k/ | /l/ | /m/ | /n/ |
| ng | p | ph | q | qu | r, rh | s | ss | t, th | ti | v | x | y | z | w |
| /ŋ/ | /p/ | /f/ | /k/ | /kw/ | /ʁ/ | /s/, /z/ | /s/ | /t/ | /z/ | /v/ | /ks/, /gz/ | /j/ | /z/ | /w/ |
Referencies
Enllaces esternos
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
