Oficina del banqueru Jacob Fugger, ilustración de 1517. Apaez el so contable principal, M. Schwarz, faciendo un asientu nun llibru. Represéntase un archivu clasificáu por places de comerciu (Roma, Venecia, Núremberg, Lisboa, etc.)Le Bourgeois gentilhomme, d'una obra de Molière, 1670.La condición económica acomodada de les families burgueses dexó-yos cuntar con servidume doméstica que-yos evitaben les xeres engarroses de la vida cotidiana y dexáben-yos el caltenimientu d'un enllargáu ociu. Tamién se confiaba a criaos la educación de los neños, nun estrictu respetu a les "bones costumes". La Gouvernante ("la institutriz"), de Jean Siméon Chardin.Le conventionnel Michel Gérard et sa famille ("El diputáu de la Convención Michel Gérard y la so familia"), cuadru de Jacques-Louis David, 1792-1795. D'orixe llabrador, esta semeya de familia reflexa la so adopción del "manera de vida burgués".Impulsores, accionistas ya inxenieros de la llinia Barcelona-Mataró. Llocomotora númberu 12. Estación término, anguaño Estación de Francia, 1848.Los hermanos Pereire, fotografíes de mediaos del sieglu XIX.Familia de Ricardo Blanco-Cicerón, fotografía de finales del sieglu XIX.La cena nel baille, d'Adolph Menzel, 1878.La tribune des proprietaires ("La tribuna de los propietarios"), caricatura de Georges Goursat (Sem), 1910. Representar a W.C. Vanderbilt, Edmond Blanc, Maurice de Rothschild, M. Prat, M. Gaston Dreyfus y M. Maurice Ephrussi.Función de gala del Teatru Colón, 1935.
El términu usóse primeramente para identificar a la clase social compuesta polos habitantes de los "burgos" (les partes nueves que surdíen nes ciudaesbajomedievales d'Europa occidental), carauterizaos por nun ser señores feudales nin siervos y nun pertenecer nin a los estamentos privilexaos (nobleza y cleru) nin al campesinado. Les sos funciones socioeconómiques yeren les de mercaderes, artesanos o ejercientes de les denominaes oficios lliberales. L'ausencia de suxeción a la xurisdicción feudal yera la clave: dicíase que "l'aire de la ciudá fai llibre" (Stadtluft macht frei).[2] Dellos burgueses llegaron a exercer el poder llocal nes ciudaes al traviés d'un patriciáu urbanu nel que s'entemecíen cola nobleza; lo que nes ciudaes-estáu italianes (Venecia, Florencia, Xénova, Pisa, Siena) implicaba na práutica l'exerciciu d'un poder cuasi-soberanu (daqué menos evidente nes ciudaes imperiales llibres alemanes), ente que nes monarquíes autoritaries en formación (Francia, Inglaterra, reinos cristianos de la Península Ibérica) significaba la representación estamental del denomináu Tercer Estáu, pueblu llanu o común. Destacaes families d'orixe burgués termináronse anobleciendo (Borghese, Médici, Fugger).
Impulsada pola transición del feudalismu al capitalismu, la burguesía espolletó y desenvolvióse como una fuercia social cada vegada más influyente mientres l'Antiguu Réxime; anque la inadecuación ente'l so poder económicu y la so ausencia de poder políticu llevar a protagonizar, nel tránsitu ente la Edá Moderna y la Edá Contemporánea, les denominaes revoluciones burgueses. Sicasí, considerar el papel de la burguesía como una necesidá determinada históricamente, foi señaláu como una simplificación mecanicista, pocu afecha a la realidá: ello ye qu'en distintes formaciones sociales históriques producieron fenómenos bien distintos, de forma notable la acomodación de la burguesía a les estructures del Estáu absolutista no que se denominó historiográficamente por Fernand Braudel como "traición de la burguesía" (trahison de la bourgeoisie).[3]
Los españoles tienen per primer grau so'l ser caballeros, y sofitase de les sos rentes dientro o fuera de les ciudaes con aparatu y adornu. ... Los franceses fuxen les ciudaes y moren nes sos villes, gociando les sos faciendes, y gastar en caballos y n'armes, con despreciu de la mercancía, xulgando por plebeyos los qu'habiten nes ciudaes, a quien llamen Burgueses. Los ingleses siguen a los franceses en vivir fuera de les ciudaes; mas ocúpanse en corsos y exercicios de mercancía per mar.
Cristóbal Suárez de Figueroa, Plaza universal de toes ciencies y artes, 1615.[4]
Familia nun paisaxe, cuadru de Frans Hals, 1648.
A la burguesía comercial y financiera beneficiada pol mercantilismu y la espansión europea subsiguiente a la era de los descubrimientos, asocedió'l predominiu de la burguesía industrial mientres la era de les revoluciones (la revolución industrial, simultánea a les revoluciones políticu y social "burgueses" -revolución americana, revolución francesa, ciclos revolucionariosde 1820, de 1830 y de 1848-).[5][6] A lo llargo del sieglu XIX, a midida que asegura'l so predominiu social y apuerta al poder políticu, la burguesía pasa de ser una clase "revolucionaria", enfrentada a los estamentos privilexaos, a ser una clase "conservadora", enfrentada al so nuevu "enemigu de clase": el proletariáu.[7] La estratexa "lampedusiana" (hai que camudalo tou por que tou siga igual) evidenció la proximidá d'intereses ente la burguesía y l'aristocracia.
Escena de la película Il gattopardo (Luchino Visconti, 1963, basada na novela de Lampedusa.
Según la interpretación marxista de la historia (materialismu históricu) la burguesía identificar pol so papel nel manera de producción capitalista, onde se caracteriza pola so posición nes estructures de producción y poles rellaciones de producción qu'establez con otres clases, especialmente col proletariáu. La so función ye la posesión de los medios de producción, pola qu'establez la so rellación desigual col proletariáu, que al nun tener estos medios tien de vende-y el so fuercia de trabayu. La estracción de la plusvalía d'esi trabayu dexa l'acumuladura de capital per parte de la burguesía.[8]
Dende'l sieglu XX, anque la connotación de los términos "burguesía" y "burgués" inclúi un ciertu componente peyorativu, especialmente cuando s'utiliza en contestos políticos con fines polémicos; ye habitual tamién el so usu en contestos académicos.[9]
Actu de la Chinese Gold and Silver Exchange Society.[10]
La Ilustración y l'enciclopedismu del sieglu XVIII dieron espresión ideolóxica a los valores ya intereses identificaos cola burguesía (el individuu, el trabayu, la innovación, el progresu, la felicidá, la llibertá, la igualdad de condiciones resumíos nel lema revolucionariu Liberté, égalité, fraternité-), lo que se sustanció nun ambiciosu programa políticu, social y económicu que s'enllantó, a lo llargo del sieglu siguiente, na sustitución del Antiguu Réxime por un Nuevu Réxime onde la burguesía pasó a ser la clase dominante:[11]
Estáu de derechu, división de poderes, y un sistema políticu parllamentariu y representativu basáu nuna Constitución (lo que s'entiende como lliberalismu políticu, identificáu o non con otros conceutos desenvueltos darréu, como la democracia o'l nacionalismu). Preténdese un gobiernu llindáu, y la mínima posible intervención del Estáu.
Movilidá social, esto ye, ascensu o descensu de los individuos na escala social por razón de los méritos del so trabayu (espresáu nel so ésitu económicu o intelectual) y non pola so sangre, heriedu o pertenencia a un estamentu.
El trunfu de los valores burgueses estender en tolos usos sociales, incluyíu'l tratamientu protocolariu. De los tratamientos aristocráticos propios del Antiguu Réxime pasar a la universalización de los tratamientos de cortesía, a los que toos tienen derechu nuna sociedá de condiciones iguales (mientres la Revolución francesa, citoyen -"ciudadanu"- yera l'apellativu col que se debía llamar a toos, y darréu se universalizó el monsieur -"señor mio"-, quitáu del so referente nobiliariu, y el vous -"usté", "la vuesa mercé"-), quedando'l elitismu reserváu a los tratamientos académicos, envaloraos por ser frutu del méritu personal y non de la nacencia (n'España, hasta'l primer terciu del sieglu XX acutábase'l "don" -deriváu del dominus llatín- pal títulu de "bachiller", anque tamién se terminó universalizando,[12] ente que el "llicenciáu" y el "doctor" utilícense sobremanera n'América Llatina y otros países, como Alemaña).[13]
L'usu del tutéu, como una esplícita subversión xuvenil y "antiburguesa", foi unu de les traces de la revolución de 1968; anque tamién lo fuera del falanxismu, con idénticu propósitu, na España del franquismu inicial.
Les cualidaes y costumes mesmes de los burgueses (que'l so conxuntu constitúi'l burguesismo, se sustancian nel terrén de la moral, l'ética, la estética, el gustu, l'arte, la música, la lliteratura o la moda. Nos sos aspeutos lliterariu y artísticu, el so analís ye parte importante de la Historia social de la lliteratura y l'arte d'Arnold Hauser (1951). Nos sos aspeutos rellacionaos cola construcción del denomináu orde públicu como parte del orde social, el so analís foi l'oxetu esencial d'unu de los principales estudios de Michel Foucault (Vixilar y castigar, 1975).[14] Amás d'esos, la cosmovisión burguesa[15] implica tamién un conceutu d'educación sentimental que se desenvuelve n'estrecha rellación cola imaxe que proyeuten los medios de comunicación de cada dómina.[16]
L'aburguesamientu ye l'adquisición de les cualidaes propies del burgués.
Moralidá burguesa, moral burguesa, moralidá victoriana o moral victoriana (veanse tamién convenciones sociales y doble moral).
Ética burguesa, ética del trabayu, ética capitalista (La ética protestante y l'espíritu del capitalismu, de Max Weber)
Paradóxicamente, tan "burgués" ye l'arte "académicu", convencional y respetable, como les socesives busques d'orixinalidá na transgresión y la provocación que pretenden Épater -y bourgeois ("Escupuliciar al burgués"); de la mesma que tan integrables nel mercáu d'arte son, caúna nel so segmentu, la baxa cultura (kitsch) como l'alta cultura.
Pintura burguesa
Semeya burguesa (vease, por casu Semeya de monsieur Bertin, d'Ingres, 1832).[18]
Alta burguesía (haute bourgeoisie, les "doscientes families" -deux cents familles-,[26]alta sociedá, high society, alta sociedá protestante -haute société protestante HSP-[27])
Baxa burguesía (basse bourgeoisie)
Media burguesía o burguesía media (moyenne bourgeoisie)
Gran burguesía (granburgués o gran burgués, grand bourgeois -la pallabra alemana Großbürger utilizar pa denominar un títulu de nobleza alemán-)[28]
Pequeña burguesía (pequeñoburgués, petit bourgeois)
Golillas y manteístas na España del Antiguu Réxime
Burguesía rural o burguesía agraria[30] (la espresión trai un oxímoron, yá que l'orixe del términu "burguesía" trai la so identificación cola burguesía urbana, burguesía comercial o burguesía industrial)
N'Inglaterra: gentry (vease tamién gentrificación), yeomanry
Monarquía burguesa, les monarquíes constitucionales o parllamentaries europees (la monarquía neerlandesa de la Casa d'Orange-Nassau -establecida de facto nos Países Baxos dende'l sieglu XVI-, la monarquía inglesa dende la Glorious Revolution -1688-, la monarquía francesamientres el periodu revolucionariu -1789-1792- y na llamada "Monarquía de Xunetu" -1830-1848-, la monarquía sueca de la casa de Bernadotte dende 1810, la monarquía española del reináu de Sabela II, el interregno y el reináu d'Amadéu de Saboya -1833-1863-, la monarquía danesa de la Casa de Glücksburg, etc.)
o llei burguesa (bourgeois law), conceutu marxista;[37] nun tien de confundir se con Bürgerliches recht o Bürgerliches Gesetzbuch (el códigu civil alemán)
Eric Hobsbawm, The Age of Revolution (traducíu n'España como "les revoluciones burgueses"). Fernand BraudelCivilización material y capitalismu. Immanuel WallersteinEl modernu sistema mundial. Rodney Hilton, La transición del feudalismu al capitalismu. Perry Anderson, L'Estáu absolutu.
Hong Kong's Gold and Silver Exchange Society: establishing Hong Kong's financial position as an Asian trading center]. Capital Entrepreneur (107). Fonte citada en en:Chinese Gold and Silver Exchange Society
Alemaña ye'l país de los doktoren, el de l'abreviatura Dr. nes sos tarxetes de visita, nos buzones o hasta nel DNI y nos pasaportes. “Y la mayoría solicita figurar asina al empadronase”, diz un altu funcionariu de Berlín. Cada añu llogren el títulu de doctor 25.000 alemanes. De los 30 presidentes de les corporaciones que coticen nel DAX de Frankfurt, 18 son doctores. Dalgún ye amás Prof., esto ye, profesor o catedráticu. Angela Merkel tamién tien el títulu de doctora, lo mesmo que'l vicecanciller Philipp Rösler y bona parte de los sos ministros. El xefe de la Fundación del Patrimoniu Cultural Prusianu, Hermann Parzinger, riza'l rizu col Prof. Dr. Dr. h.c. mult. qu'afata la so biografía n'Internet. Ye ablucante, pero non un casu aislláu. Más qu'un ornatu pa vanidosos, el doctoráu ye un pasu bien útil escontra los altores políticu y empresarial. Tamién ye la prueba del trunfu tayante de la burguesía alemana, más nacionalista que lliberal, sobre les élites aristocráticu y clerical. L'historiador Manfred Görtemaker recuerda que la irresistible clase social que tresformó Alemaña na potencia industrial, militar y científica qu'ablucaba al mundu a principios del sieglu XX impúnxose sobre la vieya nobleza colos sos títulos propios, que son frutu del esfuerciu personal y non de la nacencia”.
Pa la construcción de les instituciones venceyaes al orde públicu n'España, Manuel López GarridoEl aparato policial en España. Historia, sociología e ideología. (1987)
«Arte pol arte» («Arte Puro»). Principiu de la estética idealista presentáu en contraposición a la esixencia realista de que l'arte tenga un conteníu ideolóxico y un espíritu de partíu (Espíritu de partíu nel arte). Les sos fontes teóriques remontar a la tesis de Kant sobre'l desinterés del xuiciu estéticu polo práctico. Algama'l so máximu espardimientu nos sieglos XIX-XX, cuando los estetes burgueses, en llucha contra'l realismu, abogen decididamente pol calter de fin en sí mesmu» intrínsecu al arte, pol so calter absolutu», pretendiendo que l'arte ta namái al serviciu del puru gocie estéticu. La negación del significáu cognoscitivu del arte, del so valor ideolóxico y educativo, lo mesmo que de la so dependencia al respective de les necesidaes práutiques de la dómina, lleva inevitablemente a afirmar la llibertá» del artista frente a la sociedá, la so irresponsabilidá total ante'l pueblu, esto ye, lleva al individualismu estremu.Coles sos declaraciones sobre'l «arte puro», sobre un imaxinariu apoliticismo, l'arte burgués tapa la so orientación reaccionaria. (...) A la miquera conseña burguesa de la independencia» de la lliteratura al respective de la sociedá y a les falses concepciones del arte pol arte», los artistes soviéticos oponen los sos principios ideolóxicos de serviciu a los intereses del pueblu y del comunismu.
Diccionariu soviéticu de filosofía, Ediciones Pueblo Xuníos, Montevideo 1965. Reproducíu en filosofia.org
La imprenta musical al empiezu del sieglu XVI xugó un papel crucial na estructuración d'un mercáu ampliu pa la música impresa en partitures sentando les bases de la música burguesa (Julián Ruesga, Interseiciones: la música na cultura electro-dixital, pg. 6.
La lliteratura burguesa moderna, encuadrable dende'l puntu de vista históricu ente Goethe, que marca'l so entamu, y Thomas Mann, que supondría la so final, mover ente dos grandes sucesos esternos: la Revolución Francesa y el II Guerra Mundial. Ye un llargu periodu de la cultura europea, onde se crea una lliteratura específica, mesma d'una clase social emerxente, qu'inda entiende la cultura europea como una categoría llexítima pa poder entender el restu de realidaes. Esta situación va terminar tres la II Guerra Mundial, debíu a la puxanza de los poscolonialismos. (Francisco García Jurado, ).
Histoire du costume, François Boucher, (Flammarion), Paris, 1965. Fonte citada en fr:Histoire de la mode en France. Ver tamién grupos políticos de la Revolución francesa
Lehrbuch des teutschen Privatrechts; Landrecht und Lehnrecht enthaltend. Vom Geheimen Rath Schmalz zu Berlin. Theodor von Schmalz, Berlin, 1818. Fonte citada en en:Great Burgher y en de:Großbürger
Werner Conze, Jürgen Kocka (rede.): Bildungsbürgertum im 19. Jahrhundert. Klett-Cotta, Stuttgart 1985. Fonte citada en en:Bildungsbürgertum, de:Bildungsbürgertum
Khiterer, V. (2004) 'Nationalism in the Soviet Union', in Encyclopedia of Russian History, Macmillan Reference USA. Fonte citada en en:Bourgeois nationalism
En países como Francia, onde los llabradores constitúin abondo más de la metá de la población, ye natural que los escritores que defendíen la causa del proletariáu contra la burguesía, aplicaren a la so crítica del réxime burgués el raseru del pequeñu burgués y del pequeñu llabrador, y defendieren la causa obrera dende'l puntu de vista de la pequeña burguesía. Asina se formó'l socialismu pequeñoburgués. Sismondi ye'l más altu esponente d'esta lliteratura, non yá en Francia, sinón tamién n'Inglaterra.
Esti socialismu analizó con muncha sagacidad les contradicciones a les modernes rellaciones de producción. Punxo al desnudu les hipócrites apoloxíes de los economistes. Demostró d'una manera irrefugable los efeutos destructores del maquinismo y de la división del trabayu, la concentración de los capitales y de la propiedá territorial, la superproducción, les crisis, la inevitable ruina de los pequeños burgueses y de los llabradores, la miseria del proletariáu, l'anarquía na producción, la escandalosa desigualdá na distribución de les riqueces, la exterminadora guerra industrial de les naciones ente sigo, la disolución de les vieyes costumes, de les antigües rellaciones familiares, de les vieyes nacionalidaes.
Sicasí, el conteníu positivo d'esi socialismu consiste, bien nel so pruyimientu de restablecer los antiguos medios de producción y de cambéu, y collos les antigües rellaciones de propiedá y tola sociedá antigua, bien en querer encaxar pola fuercia los medios modernos de producción y de cambéu nel marcu estrechu de les antigües rellaciones de propiedá, que yá fueron rotes, que fatalmente teníen de ser rotes por ellos. N'unu y otru casu, esti socialismu ye al empar reaccionariu y utópicu.
Pa la manufactura, el sistema gremial; pa l'agricultura, el réxime patriarcal; he equí la so última pallabra.
Nel so ulterior desenvolvimientu esti enclín cayó nuna decepción cobarde. [Na edición inglesa de 1888 esti últimu párrafu reformulóse asina:] Finalmente, cuando fechos históricos irrefugables esmorecieron tolos efeutos embriagadores de les falses ilusiones, esta forma de socialismu acabó nun miserable abatimientu.
Una parte de la burguesía desea remediar los males sociales col fin de consolidar la sociedá burguesa.
A esta categoría pertenecen los economistes, los filántropos, los humanitarios, los que pretenden ameyorar la suerte de les clases trabayadores, los organizadores de la beneficencia, el proteutores d'animales, los fundadores de les sociedaes de templanza, los reformadores domésticos de toa suerte. Y hasta se llegó a ellaborar esti socialismu burgués en sistemes completos.
Citemos como exemplu la "Filosofía de la Miseria", de Proudhon.
Los burgueses socialistes quieren perpetuar les condiciones de vida de la sociedá moderna, pero ensin les lluches y los peligros que surden fatalmente d'elles. Quieren perpetuar la sociedá actual, pero ensin los elementos que lu revolucionen y descomponen. Quieren la burguesía ensin el proletariáu. La burguesía, como ye natural, represéntase'l mundu en qu'ella apodera como'l meyor de los mundos. El socialismu burgués ellabora nun sistema más o menos completo esta representación consoladora. Cuando convida al proletariáu a realizar el so sistema y a entrar na nueva Xerusalén, nun fai otra cosa,a última hora, qu'induci-y a siguir na sociedá actual, pero desaposiándose de la concepción odiosa que se formó d'ella.
Otra forma d'esti socialismu, menos sistemática, pero más práutica, intenta estremar a los obreros de too movimientu revolucionariu, demostrándo-yos que nun ye tal o cual cambéu políticu'l que va poder beneficia-yos, sinón solamente un tresformamientu de les condiciones materiales de vida, de les rellaciones económiques. Pero, por tresformamientu de les condiciones materiales de vida, esti socialismu nun entiende, de nenguna manera, l'abolición de les rellaciones de producción burgueses -lo que nun ye posible más que per vía revolucionaria-, sinón namái reformes alministratives realizaes sobre la base de les mesmes rellaciones de producción burgueses, y que, por tanto, nun afecten a les rellaciones ente'l capital y el trabayu asalariáu, sirviendo namái, nel meyor de los casos, p'amenorga-y a la burguesía los gastos que rique'l so dominiu y pa simplifica-y l'alministración del so Estáu.
El socialismu burgués nun algamar la so espresión fayadiza sinón cuando se convierte en simple figura retórica.
¡Llibre cambéu, n'interés de la clase obrera!. ¡Aranceles proteutores, n'interés de la clase obrera! ¡Prisiones celulares, n'interés de la clase obrera! He ende la última pallabra del socialismu burgués, la única que dixo seriamente.
El socialismu burgués resumir precisamente nesta afirmación: los burgueses son burgueses n'interés de la clase obrera.
.jpg)
