Sarrión
From Wikipedia, the free encyclopedia
Sarrión ye una llocalidá y conceyu de la contorna Gúdar-Javalambre na provincia de Teruel, na Comunidá Autónoma d'Aragón, España. Tien un área de 140,44 km² con una población de 1125 habitantes (INE 2016) y una densidá de 8,01 hab/km². Entiende'l nucleu de población de La Escaleruela.
 Sarrión | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Aragón | ||
| Provincia |  provincia de Teruel | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'Aragón | ||
Alcalde de Sarrión (es)  | Narciso Martín Novella | ||
| Nome oficial | Sarrión (es)[1] | ||
| Códigu postal |
44460 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 40°08′29″N 0°48′51″W | ||
  Sarrión Sarrión (España)  | |||
| Superficie | 140.437953 km² | ||
| Altitú | 991 m[2] | ||
| Llenda con |
| ||
| Demografía | |||
| Población |
1197 hab. (2023) - 590 homes (2019) - 538 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 0.89% de provincia de Teruel | ||
| Densidá | 8,52 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| sarrion.es | |||
 | |||
.svg)
Sarrión atópase na carretera nacional N-234, a 37 km de Teruel capital y a 103 km de Valencia. Ta emplazado xunto a la Sierra de Javalambre, siendo'l conceyu más pobláu d'esta, na denomada «Depresión de Mijares», próximu al ribayu de Mediavilla. Forma parte de la contorna de Gúdar-Javalambre, y dientro d'ella ye la segunda población más importante, solo superada por Mora de Rubielos, la capital comarcal.
Atopar a una altitú de 991 msnm. La so temperatura medio añal ye de 11 °C y la so precipitación añal de 500 mm.
L'orixe del conceyu presuponer de la dómina en que los celtíberos habitaben la península. Esta población debió d'asitiase na llocalidá, yá que d'esos tiempos daten los restos atopaos nel xacimientu de «El Quemao». En dómina romana, esistía una calzada que cruciaba'l pueblu y que'l so orixe yera Bilbilis, cerca de l'actual Calatayud, llegando hasta Saguntum.
Pola so situación xeográfica, na Edá Media Sarrión foi baluarte defensivu de tola contorna del Altu Mijares. Dizse que el Cid pudo pasar por esta llocalidá camino de Valencia. Sía que non, el so reconquista al poder musulmán tuvo llugar nel sieglu XIII y, una vegada constituyida la Comunidá d'aldegues de Teruel, tuvo incluyida na sesma del Campu de Sarrión.
En dómina muncho más recién, les Guerres Carlistes tuvieron una gran incidencia en Sarrión. El 9 de mayu de 1843, los carlistes invadieron Sarrión y un batallón de soldaos voló seis de los siete portales que tenía'l conceyu; anguaño, solo'l Portal de Teruel queda de pies como alcordanza de tiempos pasaos.
En 1845, l'historiador Pascual Madoz rellata que Sarrión «componer de 440 cases de mala construcción... la ilesia parroquial (San Pedro) y un conventu que foi de franciscos, que fortificóse mientres la guerra civil», n'alusión a les Guerres Carlistes. Tocantes a l'agricultura, fai notar que'l terrén ye llanu —sacante la parte de Javalambre— y tou de secanu, y que'l conceyu rindía trigu, centenu, cebada y avena. Indica tamién qu'esistíen dellos telares de llenzu na llocalidá.[3]
Guerra Civil
Nel sieglu XX, hubo dos importantes batalles na llocalidá mientres la Guerra Civil. Na Primer batalla de Sarrión —xunu de 1938—, el Cuerpu d'Exércitu de Castiella, al mandu del Teniente Xeneral Varela, enfrentar a la Unidá Táctica Especial del Exércitu de Llevante al mandu del Xeneral Jiménez. Tuvo especial protagonismu la zona de la Muela de Sarrión», que l'Exércitu de Franco ocupó'l 23 de xunu y onde s'empezar a construyir posiciones defensives. El costu humanu de la operación foi bien eleváu, pos ente los dos bandos hubo alredor de 5.000 baxes. El Ribayu del Focete» quedó como llinia divisoria ente dambos exércitos. El 25, 26 y 29 de xunu, l'Exércitu de la República intentó recuperar l'enclave, fracasando nel so oxetivu.[4]
La Segunda batalla de Sarrión tuvo llugar en setiembre de 1938, cuando l'Exércitu de la República llanzó una ofensiva contra la División 85 del Exércitu de Franco pa solliviar la presión qu'esti exercía na zona del Ebro. El 18 de setiembre, dempués d'una preparación artillero, empecipióse l'ataque de la infantería republicana escontra la Muela de Sarrión. En sufriendo numberoses baxes, los atacantes viéronse obligaos a retirase y, anque a otru día siguieron los ataques republicanos, tampoco llograron ocupar l'oxetivu, siendo refugaos nuevamente.[4] Esta foi una de les últimes aiciones de resistencia del exércitu republicanu primero que quedara definitivamente atayada la batalla de Teruel.[5]
El conceyu, que tien una superficie de 140,44 km²,[6] cuenta según el padrón municipal pa 2017 del INE con 1125 habitantes y una densidá de 8,01 hab./km². Algamó'l so techu demográficu, 2370 habitantes, en 1930, xustu antes de la Guerra Civil.
Nel fogaje de 1495 —censo ordenáu por Fernando'l Católicu— , Sarrión figura con 94 «fueos» o llares,[7] lo qu'equival a unos 400 habitantes.
| Gráfica d'evolución demográfica de Sarrión ente 1842 y 2017 |
 |
|
Población de derechu según los censos de población del INE.[8] Población según el padrón municipal de 2017.[9] |
Población por nucleu
Desglose de población según el Padrón Continuu por Unidá Poblacional del INE.
Últimos alcaldes de Sarrión
Resultaos eleutorales
| Partíu | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | ||||
| PSOE | 2 | 2 | 3 | 4 | ||||
| PAR | 2 | 4 | 3 | 2 | ||||
| CHA | 2 | 1 | 1 | 2 | ||||
| PP | 3 | 2 | 2 | 1 | ||||
| Total | 9 | 9 | 9 | 9 | ||||
Evolución de la delda viva
El conceutu de delda viva contempla solo les deldes con caxes y bancos relatives a creitos financieros, valores de renta fixa y préstamos o creitos tresferíos a terceros, escluyéndose, poro, la delda comercial.
| Gráfica d'evolución de la delda viva del conceyu ente 2008 y 2014 |
 |
|
Delda viva del conceyu en miles d'Euros según datos del Ministeriu de Facienda y Ad. Públiques.[14] |
La delda viva municipal per habitante en 2014 xubía a 106,77 €.[15]
Arquiteutura relixosa
.JPG)
Nel centru de la llocalidá alza la ilesia de San Pedro. Esta construcción de mampostería y cantería llevantar nel sieglu XVII. Tien planta xesuítica y destaca la so rica decoración d'esgrafiados nel interior. Nel esterior álzase'l so torre de tres cuerpos, nos que la bicromía blancu/colloráu de la piedra y el lladriyu, crea un curiosu efeutu visual. A poca distancia alza'l gruesu tambor que fai de base pa la guapa cúpula del cruceru.
D'especial interés ye la ermita del Sangre de Cristu, resultáu de la evolución d'un templu románicu. Reconstruyida en numberoses ocasiones polos daños causaos en socesives guerres, ye la primitiva ilesia parroquial del conceyu y una de les ilesies más antigües de la provincia de Teruel. La ermita data del sieglu XIII, ente que la más significativa reforma llevar a cabu nel sieglu XIV, cuando se reorientó'l templu. L'edificiu anguaño visible correspuende en gran midida a la reconstrucción llevada a cabu na década de 1990, una y bones el templu atópase en ruines. Ye un senciellu edificiu de mampostería y sillar, de planta rectangular y testeru rectu. Nel esterior puede apreciase la portada orixinal, qu'abre n'arcu apuntáu con trés arquivoltes.[16]
Otra ermita, asitiada pela rodiada de la población, ye la de San Roque. De planta de cruz llatina, tien portalada d'accesu.
L'antiguu conventu de San Bartolomé ye un edificiu construyíu polos mercedarios a principios del sieglu XVIII. De la so configuración inicial pocu sábese, una y bones l'edificiu sufrió grandes tresformamientos tres la Guerra Civil al ser reconstruyíu pola Direición Xeneral de Rexones Afaraes. Na actualidá acueye la casa de cultura y la biblioteca municipal.
Arquiteutura civil
El Portal de Teruel ye una de los siete puertes coles que cuntaba la cortil cercada de la villa nel sieglu XIII. Ye una construcción de mampostería qu'agospia un pasu cubiertu flanqueado por dos torrexones de planta semicircular. Al esterior presenta un alzáu macizu, siendo les úniques abertures el pasu adintelado y una senciella ventana nel torrexón Esti. La so portada recuerda a la típica fortificación de castiellu-fortaleza con dos semicírculos fortificando la puerta. El so arcu ojival conforma la fachada interior. El so interior alluga una capiya dedicada a la Virxe del Pilar, construyida en dómina moderna. Asítiase sobre'l forxáu de vigues de madera que cubre'l pasu y apuértase a ella por una escalera dende la base del torrexón Oeste.[17]
Otru edificiu notable ye la Casa de los Monterde, construyida nel sieglu XVI. De planta rectangular, tien dos altures y la so fábrica ye de mampostería. Destaca na planta baxa'l so gran portada adintelada.
Patrimoniu natural
El términu municipal de Sarrión cunta con abondoses fontes como la Abricuesta, el Enebro y el Cautivu nes faldes de Javalambre. La de la Escaleruela, a veres del ríu Mijares, ta a solu 5 km de la llocalidá nel barriu homónimu, y constitúi una bella paraxa.
Muséu de la Guerra
El conceyu cunta con un centru d'interpretación que trata sobre la Batalla de Sarrión. Amás, rehabilitáronse les fortificaciones defensives que se construyeron por cuenta de la Guerra Civil, que tanto impautu tuvo na llocalidá, iniciativa promovida pol Conceyu, el Gobiernu d'Aragón y la Xunión Europea. El proyeutu siguió los criterios de caltenimientu de les formes orixinales y respetó la redolada natural que les arrodia. Esiste una ruta qu'empieza al suroeste del nucleu urbanu y que, en percorriendo 11 km de bon accesu escontra la sierra, dexa conocer el patrimoniu históricu-militar y contemplar l'enclave natural de la sierra de Javalambre.[18]
- Nel mes de marzu celebra'l festival Trincheres Rock.
- Mientres el fin de selmana más próximu al día 3 de mayu, tien llugar una fiesta na Ermita de Santa Cruz.
- La Selmana Santa de Sarrión cunta con una de les cofraderíes más antigües d'España, la Cofradería del Sangre de Cristu», que data del añu 1500. Ente otros actos, realícense trés importantes procesiones: la del Pregón o «Salidhijas», que tien llugar el Vienres Santu pela mañana; la procesión del Santu Entierru, el Vienres Santu pela nueche; y la procesión de la Soledá, con un miserere en llatín, el sábadu pela tarde.[19]
- La selmana más próxima al 15 d'agostu celebra l'Asunción de la Virxe, constituyendo les fiestes más importantes del conceyu. Mientres tolos díes hai vaquillas y, pela nueche, «toru embolado». La selmana anterior, tien llugar la Selmana Cultural y Deportivo.
- El tercer fin de selmana de setiembre celebren les fiestes patronales, n'honor de la Virxe de Mediavilla.
La Feria Internacional de la Viña, FITRUF, tien llugar nel recintu ferial de Sarrión y viense celebrando a primeros d'avientu dende la so primer edición en 2001. La organización d'esta feria na llocalidá nun respuende a un fechu arbitrariu, sinón que se debe a que'l conceyu axunta, d'alcuerdu a los espertos, unes de les meyores condiciones d'Europa pal cultivu d'esti preciáu fungu.[20] Les escelentes condiciones ambientales, sumaes a la esperiencia de los truficultores, convirtieron a Sarrión en «la capital española de viñar negra» (Tuber melanosporum). Capaz de competir en calidá coles procedentes de Francia —hasta'l momentu consideraes como los meyores del mundu—, el mercáu de Sarrión ye unu de los qu'afita'l preciu del productu a escala europea.[21]
La feria, entamada pol Conceyu de Sarrión cola collaboración d'otres alministraciones públiques, entidaes financieres y asociaciones del sector, ta concebida como una feria sectorial y monográfico, destinada fundamentalmente a profesionales. Sicasí, déxase y promociónase l'asistencia de públicu polo xeneral, coles mires d'aumentar la conocencia alrodiu de esti productu, formes de caltenimientu y usu. Con esi motivu entamen cursos de cocina, concursos de cocina trufada y un concursu de busca de viña con perros.[20]
- Llista de conceyos de la provincia de Teruel
- Gastronomía de la provincia de Teruel
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
