Stimmloser palataler Plosiv

Dr stimmlosi palatali Plosiv isch e Konsonant vo dr mänschliche Sprooch. S Zeiche im IPA defür isch [c]. Im Alemannische git es de Luut nit; die Sprooch mit däm Luut, wo em Alemannische geografisch am nööggschte isch, isch s Rätoromanisch. Er het für alemannischi Sprecher e akustischi Äänligkeit mitem Affrikat tsch.

Stimmlose palatale Plosiv
IPA-Nummere	107
IPA-Zeiche	c
IPA-Bildli
Teuthonista
X-SAMPA	c
Kirshenbaum	c
Hörbiispiilⓘ/?

Wyl ächti palatali Plosiv zimli sälte sin, wird s IPA-Symbol c oft au für palatisierts /k/ bruucht oder für bstimmti Affrikat.

Artikulation

• Es isch en Verschlùssluut; dr Lùftstrom im Muul wird ganz blockiert ùn deno wird d Lùft ùff eimool dur s Muul abgloo.
• De Artikulationsort isch palatal; d Zùng bildet mitem harte Gaume en Verschlùss.
• D Phonation isch stimmlos; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit.
• Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
• Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

Sprooch		Wort	IPA-Transkription	Bedütig	Bemerkig
Rätoromanisch	Surselvisch	tudestg	[tuˈdɛʃc]	‚Dütsch‘	wird viilmool au als [tɕ] transkribiert.
	Sutselvisch[1]	tgàn	[caŋ]	‚Hùnd‘
	Surmeirisch[2]	vatgas	[ˈvɑcɐs]	‚Chüe‘
	Putèr[3]	zücher	[ˈtsycər]	‚Zùcker‘
	Vallader[4]	müs-chel	[ˈcɔmɐ]	‚Bai‘
Albanisch[5]		kuq	[kuc]	‚root‘
Baskisch		ttantta	[cäɲcä]	‚Tröpfli‘
Blackfoot		ᖳᖽᖾᖳᐡ/akikoan	[aˈkicoan]	‚Maidli‘	Allophon vo /k/ nooch Vorderzùngevokal.
Bulgarisch	Banater Bulgarisch	kaćétu	[kacetu]	‚als‘
Dinka		car	[car]	‚schwarz‘
Ega[6]		[cá]		‚verstoo‘
Furlanisch		cjase	[case]	‚Huus‘
Irisch		ceist]	[cɛʃtʲ]	‚Froog‘	[7]
Isländisch		gjóla	[couːla]	‚lychte Wind‘
Katalanisch	Majorkanisch[8]	tronc	[ˈtronʲc]	‚Baumstamm‘	In andre Dialäkt /k/.
Khasi		boit	[bɔc]	‚Zwerg‘
Khmer		ចាប	[caap]	‚Voogel‘	Es wird zwüsche behuuchte ùn nit-behuuchte ùnterschide.
Kinyarwanda		ikintu	[iciːntu]	‚Froog‘
Korsisch		chjodu	[ˈcoːdu]	‚Nagel‘
Lettisch		ķirbis	[ˈcirbis]	‚Chürbis‘
Luganda		caayi	[caːji]	‚Tee‘
Mazedonisch		вреќа	[ˈvrɛca]	‚Sagg‘
Norwegisch	nördlichi un zentrali Dialäkt[9]	fett	[fɛcː]	‚fett‘
Okzitanisch	Limousinisch	tireta	[ciˈʀetɒ]	‚Schùblad‘
	Auvergnatisch	tirador	[ciʀaˈdu]	‚Schùblad‘
Plautdietsch		Kjoakj	[coac]	‚Chilch‘
Rumänisch[10]		chin	[cin]	‚Folter‘	Allophon vo /k/ vor /i/ ùn /e/.
Slowakisch		deväť	[ˈɟɛvæc]	‚nüün‘
Tschechisch		čeština	[ˈtʃɛʃ.cɪ.na]	‚Tschechisch‘
Türkisch		köyün	[cʰœˈjyn]	‚Dorf‘ (gen.)
Ungarisch[11]		tyúk	[cuːk]	‚Henne‘
Vietnamesisch[12]		chị	[ci˧ˀ˨ʔ]	‚ältri Schwöschter‘	mangmool lycht affrikatisierts [tɕ].
„Western Desert Language“		kutju	[kucu]	‚eis‘

Fuessnote

• Ricarda Liver: Rätoromanisch – Eine Einführung in das Bündnerromanische. Gunter Narr, Tübingen 1999, ISBN 3-8233-4973-2 (online).

1. Liver (1999). pp. 53-54
2. Liver (1999). pp. 56-57
3. Liver (1999). pp. 59-60
4. Liver (1999). pp. 63-64
5. Newmark, Leonard; Hubbard, Philip; Prifti, Peter R. (1982), Standard Albanian: A Reference Grammar for Students, Stanford University Press, ISBN 978-0-8047-1129-6
6. Connell, Bruce; Ahoua, Firmin; Gibbon, Dafydd (2002), "Ega", Journal of the International Phonetic Association 32 (1): 99–104
7. Recasens (2013:11–13)
8. Recasens, Daniel; Espinosa, Aina (2005), "Articulatory, positional and coarticulatory characteristics for clear /l/ and dark /l/: evidence from two Catalan dialects", Journal of the International Phonetic Association 35 (1): 1–25
9. Skjekkeland, Martin (1997), Dei norske dialektane: Tradisjonelle særdrag i jamføring med skriftmåla, Høyskoleforlaget (Norwegian Academic Press). pp.105-107
10. DEX Online: Archivierte Kopie (Memento vom 14. April 2020 im Internet Archive)
11. 1. Ladefoged, Peter (2005), Vowels and Consonants (Second ed.), Blackwell. pp.164
12. Thompson (1959:458–461)

Konsonante	Lueg au: IPA, Vokale
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal Nasal m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ Plosive p b t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞ Affrikat pɸ bβ p̪f b̪v tθ dð ts dz tʃ dʒ ʈʂ ɖʐ tɕ dʑ cç ɟʝ kx ɡɣ qχ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ᶑ ʄ ɠ ʛ Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʂʼ q͡χʼ    Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ fʼ θʼ sʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ xʼ χ’ Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.