Noord-Germaanse tale
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Die Noord-Germaanse tale verteenwoordig een van die drie takke van die Germaanse tale, 'n sub-familie van die Indo-Europese tale, saam met die Wes-Germaanse tale en die Oos-Germaanse tale. Afgelei van Proto-Noors en Oudnoors, word dit in die drie Skandinawiese lande (Denemarke, Noorweë, en Swede), die Faroëreilande, Ysland en Groenland, sowel as deur 'n beduidende Sweedse minderheid in Finland en deur immigrante groepe hoofsaaklik in Noord-Amerika en Australië gepraat. Die taalgroep word baie keer of die Skandinawiese- of die Nordiese tale genoem.
Tradisioneel word daar onderskei tussen die twee hooftakke, Wes-Skandinawies en Oos- Skandinawies, afgelei van die westelike en oostelike dialek groepe van Oudnoors, onderskeidelik. Die oostelike tak bestaan uit Deens en Sweeds en hulle dialekte en variëteite. Die westelike tak sluit in Noors, Faroëes en Yslands. Oos-Skandinawies saam met Noors is swaar deur Middelnederduits beïnvloed. Dit lei tot 'n alternatiewe klassifikasie van die tale wat meer klem lê op onderlinge verstaanbaarheid as die stamboommodel. Volgens die model word Noors, Deens, en Sweeds as Vasteland Skandinawies, en Faroëes en Yslands as Eiland-Skandinawies.
Deens en Noors is in werklikheid moontlik nader aan mekaar as wat enige van die twee aan Sweeds is. As gevolg die lang politiese unie tussen Noorweë en Denemarke, deel Noorse Bokmål 'n groot deel van die Deense woordeskat. Verder vind Swede dit makliker om Noors te verstaan as Deens agv die Deense uitspraak. Mense sê soms grappenderwys dat Noors Deens is wat Sweeds gepraat word." Die verhouding tussen die drie tale kan opgesom word deur die bostaande diagram.
Die Nood-Germaanse tale word gereeld aangehaal as 'n bewys van aforisme "'n Taal is 'n dialek met 'n weermag en 'n vloot." Die verskil tussen in dialekte binne Noorweë, Swede, en Denemarke is baie keer groter as die verskil oor landsgrense. Taalbeleid in Noorweë is oor die algemeen meer verdraagsaam teenoor landelike dialek variasie in formele taal, die prestige dialek wat baie keer "Oostelike Stedelike Noors" genoem word, wat hoofsaaklik in en naby Oslo gepraat word kan as redelik normatief beskou word. Die skep van Nynorsk uit verskeie Noorse dialekte nadat Noorweë in 1814 van Denemarke onafhanklik geword het was 'n poging om taalskeiding met politiese skeiding te laat oorvleuel.
Die Noord-Germaanse tale gebruik die Latynse Alfabet met die byvoeging van 'n paar kestra letters soos uiteengesit in die onderstaande tabel:
| Taal | Ekstra letters | Selde of nooit gebruik nie | Opmerkings |
|---|---|---|---|
| Bokmål) | æ, ø, å | q, w, x en z | |
| Deens | æ, ø, å | q, w, x en z | |
| Sweeds | å, ä, en ö | "w" Kan in Sweeds as 'n variant van "v" beskou word en slegs in name en leenwoorde gebruik word. | |
| Faroëes | á, ð (edd), í, ó, ú, ý, æ, ø | c, q, w, x en z | edd (ð) word op verskillende maniere uitgespreek. Meestal is dit stom. |
| Yslands | á, é, í, ó, ú, ý, ð (edh), þ (thorn), ö en æ | c, q, w,z |
| Afrikaans | Sweeds | Deens | Bokmål | Nynorsk | Faroëes | Yslands | Oudnoors |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ek kom van Noorweë. | Jag kommer från Norge. | Jeg kommer fra Norge | Jeg kommer fra Norge | Eg kjem frå Noreg. | Eg eri úr Noregi. | Ég kem frá Noregi. | Ek kem frá Noregi. |
| Wat is sy naam? (Wat heet hy?) | Vad heter han? | Hvad hedder han? | Hva heter han? | Kva heiter han? | Hvussu eitur hann? | Hvað heitir hann? | Hvat heitir hann? |
| Dit is 'n perd. | Detta är en häst. | Dette er en hest. | Dette er en hest. | Dette er ein hest. | Hetta er ein hestur/eitt ross. | Þetta er hross/hestur. | Þetta er hross/Þetta er hestr. |
| Die reënboog het baie kleure. | Regnbågen har många färger. | Regnbuen har mange farver. | Regnbuen har mange farger. | Regnbogen har mange fargar. | Ælabogin hevur nógvar litir. | Regnboginn er marglitur. | Regnboginn er marglitr. |
Alle Noord-Germaanse tale stam af van Oudnoors. Die skeiding tussen subfamilies van Noord-Germaans word selde presies gedefinieer; meeste vorm kontinue hellings met naburige dialekte wat onderling verstaanbaar is en die wat verder van mekaar geleë is nie.
Benewens die twee amptelike geskrewe norme van Noors, Nynorsk en Bokmål, is daar twee gevestigde nie-amptelike norme: Riksmål, soortgelyk maar meer konserwatief as Bokmål, wat tot 'n verskillende mate deur baie mense gebruik word veral in die stede en Høgnorsk "Hoognoors", soortgelyk aan Nynorsk, wat deur 'n baie klein minderheid gebruik word.
Älvdalsmål "Älvdalen Spraak", gewoonlik as 'n Sveamål dialek beskou het vandag 'n amptelike ortografie en word, as gevolg van gebrek aan onderlinge verstaanbaarheid met Sweeds, deur sommige taalkundiges as 'n aparte taal beskou.
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Noord-Germaanse tale. |
| Indo-Europese tale: Kentum-tale: Germaanse tale | ||
|---|---|---|
| Noord-Germaanse tale: | ||
| Deens | Faroëes | Noors (Bokmål, Nynorsk) | Sweeds | Yslands | ||
| Wes-Germaanse tale: | ||
| Afrikaans | Duits | Engels | Fries (Noord-Fries, Oos-Fries/Saterfries, Wes-Fries) | Jiddisj | Limburgs | Luxemburgs | Nederduits | Nederlands (Oos-Vlaams, Wes-Vlaams) | Nedersaksies (Wes-Veluws) | Skots | ||
| Oos-Germaanse tale: | ||
| Boergondies (†) | Goties (†) | Vandaals (†) | ||
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
