Remove ads
Miceense of Mukeense Griekeland verwys na die laaste fase van die Bronstydperk in Griekeland (omstreeks 1600–1100 v.C.). Die naam kom van die argeologiese terrein Micene (ook Mukene gespel) op die Peloponnesos-skiereiland in Suid-Griekeland. Ander belangrike terreine sluit in Tiryns in Argolis, Pylos in Messenië, Athene in Attika, Thebe en Orchomenos in Boeotië en Iolkos in Thessalië, terwyl Kreta en die terrein van Knossos ook deel van die Miceense wêreld geword het.
Nedersettings wat deur die Miceense beskawing beïnvloed is, het ook hul verskyning gemaak in Epirus,[1][2] Masedonië,[3][4] op eilande in die Egeïese See, aan die kus van Klein-Asië, die Levant,[5] Siprus[6] en Italië.[7]
Die Miceense beskawing het agteruitgegaan met die verval van die Bronstydperk-beskawing in die oostelike Middellandse See-gebied. Dit word toegeskryf aan die veronderstelde Doriese inval, maar ander faktore kon ook ’n rol gespeel het, soos natuurrampe en klimaatsveranderings. Hierdie tydperk is die agtergrond van ’n groot deel van die Antieke Griekse letterkunde en mitologie, onder meer die Trojaanse Epiese Siklus.[8]
Remove ads
Die Miceense beskawing het ontstaan en ontwikkel uit die gemeenskap en kultuur van die Vroeg- en Middel-Helladiese tydperk op die Griekse vasteland.[9] Dit het omstreeks 1600 v.C. ontstaan toe die Helladiese kultuur verander het onder invloed van Minoïese Kreta.
Miceense artefakte is al ontdek ver buite die grense van die Miceense wêreld: Miceense swaarde is bekend tot in Georgië in die Kaukasus,[10] ’n voorwerp van barnsteen met Lineêr B-simbole is in Beiere, Duitsland, ontdek[11] en Miceense bronsbyle en ander voorwerpe uit die 13de eeu v.C. is in Ierland en in Wessex en Cornwall in Engeland gevind.[12][13]
Anders as die Minoïese beskawing, wat uit handel voordeel getrek het, het die Miceners uigebrei deur middel van verowerings. Die beskawing is oorheers deur ’n vegter-aristokrasie. Omstreeks 1400 v.C. het die Miceners hul beheer uitgebrei tot by Kreta, die middelpunt van die Minoïese beskawing, en hulle het ’n vorm van die Minoïese skrif (wat Lineêr A genoem is) aanvaar om die vroeë vorm van die Griekse alfabet in Lineêr B te skryf.
Die Miceners het nie net die Minoïers verslaan nie, maar volgens latere Hellenistiese legendes ook Troje, ’n stadstaat wat net so sterk soos Micene was. Omdat die enigste getuienis van die oorwinning Homeros se Ilias is asook ander tekste wat sterk op mitologie staatmaak, is dit onseker hoe waar die verhaal van Troje en die Trojaanse Oorlog is. In 1876 het die Duitse argeoloog Heinrich Schliemann ruïnes in Klein-Asië (nou in Turkye) ontdek wat beskou word as dié van Troje.
Die Miceners het hul adellikes in groot, ronde byekorfvormige grafte, bekend as tholoi (enkelvoud: tholos), begrawe, dikwels saam met dolke en ander militêre toerusting. Hulle is dikwels begrawe met goue maskers, tiaras, wapentuig en wapens met juwele versier. Miceners is in ’n sittende posisie begrawe en van die adellikes is gemummifiseer.
Remove ads
_NAMA_Tablette_7671.jpg)
Uit ’n chronologiese perspektief is die Laat-Helladiese tydperk (LH, 1550–1060 v.C.) die tyd toe die Miceense Grieke gefloreer het onder nuwe invloede van Minoïese Kreta en die Siklade. LH-pottebakkers het dikwels inskripsies in Lineêr B daarop gemaak. LH word verdeel in I, II en III. Laasgenoemde word verder verdeel in IIIA, IIIB en IIIC.
In Laat-Helladiese potte is gewoonlik goed soos olyfolie en wyn gebêre. LHI-ware het Santorini net voor die Thera-uitbarsting bereik. LHIIB het tydens LMIB begin en is ontdek in Antieke Egipte tydens die bewind van Toetmoses III. LHIIB strek oor die LMIB/LMII-verwoesting op Kreta, wat verbind word met die Griekse oorname van die eiland.
LHIIIA:1 stem ooreen met die bewind van Amenhotep III van Egipte wat onder die opskrif ti-n3-y 'Danaans' die oënskynlik gelykwaardige stede d-y-q-e-i-s 'Thebe' en m-w-k-i-n-u 'Micene' genoem het.
LHIIIB is die tydperk van Lineêr B-skrif in die paleise op die vasteland; voorheen is dit net op Kreta en die Siklade aangetref.
Remove ads
Sedert die ontsyfering van die ietwat jonger Lineêr B-tablette word geglo die mense wat gewoonlik Miceners genoem word, was dalk Achajers of is later deur hulle onderwerp. Geen geskrewe bron is nog op ’n Miceense terrein gevind wat aandui wat die mense hulself genoem het nie. Die verwysings in die Ilias na die bewoners van die Peloponnesos en die omringende eilande as Achajers, het die teorie laat ontstaan dat die Miceners wel Achajers kon gewees het.[14]
Weens die gebrek aan direkte bronne is die politieke organisasie van die Miceense wêreld onduidelik. Wat wel bekend is, is dat die Neolitiese landelike dorp (6000 v.C.) die grondslag gevorm het van die Bronstydperk se politieke kultuur in Griekeland.[15] Daar was volgens die Ilias van Homeros, wat eeue later geskryf is, verskeie state: Micene, Pylos en Orchomenos, wat in die argeologie bekend is, asook dalk Sparta of Ithaka, hoewel dit onseker is. Net die state Pylos en Knossos word duidelik genoem in die Lineêr B-tekste. Dit is egter onmoontlik om te weet watter politieke sentrum die belangrikste was, indien een wel was. Moontlike kandidate is Micene, Tiryns, Pylos, Thebe en Orchomenos.
Pylos en Knossos
Effens meer inligting, hoewel ook onduidelik, kan uit die Lineêr B-tekste afgelei word oor die interne organisasie van die bekendste koninkryke, Pylos en Knossos.
Dit lyk of dié state deur ’n koning, die wa-na-ka (ϝάναξ, wánax), regeer is wie se rol sonder twyfel godsdienstig was, maar dalk ook militêr en geregtelik. Hy is herkenbaar in die Homeriese woord anax (ἄναξ, "goddelike heer", "heerser", "gas"). Nege verskynings van die woord in tekste wat met offerandes te doen het, dui daarop dat die heersers van Pylos en Knossos waarskynlik aanbid is.
Verder was daar landeienaars, leiers en amptenare. Daar was ook ’n groep adellikes wat die koning in oorlog en vrede gevolg het.[16]
Benewens die lede van die hof was daar ander gesaghebbendes in beheer van plaaslike gebiede. Die koninkryk Pylos was in twee provinsies en verder in sestien distrikte verdeel. ’n Goewerneur was aan die hoof van die distrikte. Ander leiers het aan die hoof van kommunes gestaan.
Remove ads
Dit lyk of die Miceense gemeenskap in twee groepe vrye burgers verdeel was: die koning se gevolg, wat administratiewe take in die paleis verrig het, en die mense wat in die kommunes gewoon het. Laasgenoemde was onder beheer van koninklike agente en moes werk vir die paleis doen en belasting betaal.[16]
Onder dié in die paleisopset was hoë amptenare wat moontlik in die groot huise naby die paleis gewoon het, maar ook ander wat deur hul werk aan die paleis verbind was en nie veel beter daaraan toe was as die mense in die kommunes nie: onder andere ambagslui, boere en dalk handelaars. Aan die onderpunt van die sosiale leer was die slawe, wat óf vir die paleis óf vir spesifieke gode gewerk het.[16]
Teen die einde van die Bronstydperk (tot LHIIIC) was kontak tussen die Miceners en hul bure goed gevestig. Hul konneksies het so ver gestrek as Sardinië,[17] Suid-Italië en Sisilië[18] asook Klein-Asië[19] (waar keramiekwerk van hoë gehalte ontdek is).[20]
Miceense pottebakkersware is ook ontdek tot in Siprus,[21] die Levant,[22] Egipte[23] en selfs Suid-Spanje.[24] Bewyse van die verspreiding van goedere en produkte tussen die sentrums word in die Lineêr B-rekords aangetref, maar nie van direkte onderhandelings nie.
Remove ads
Die ekonomiese organisasie van die Miceense koninkryk blyk tweedelig te gewees het: een groep het vir die paleis gewerk en ’n ander groep vir hulself. Dit weerspieël die gemeenskapstruktuur soos hierbo uiteengesit. Daar was egter niks wat iemand wat vir die paleis gewerk het, gekeer het om sy eie onderneming ook te hê nie. Skribas het toesig gehou oor die ekonomie; hulle het inkomende en uitgaande produkte aangeteken, werk uitgedeel en die verdeling van rantsoene beheer.
Landbou
Die grond van Pylos en Knossos was in twee dele verdeel: die paleis- en die kommune-landerye.
Landbou het gedraai om die tradisionele "Mediterreense trilogie": graan, olywe en druiwe. Die graan was koring en gars. Olyfboorde is aangeplant vir die vervaardiging van olyfolie; dit is nie net vir kos gebruik nie, maar ook om aan die lyf te smeer en in parfuum. Druiwe is vir die vervaardiging van verskeie soorte wyn gebruik. Vlas is ook verbou vir linneware en die sesamplant vir sy olie. Bome soos vyebome is ook geplant.
Vee was veral skape en bokke. Beeste en varke was minder algemeen. Perde is hoofsaaklik gebruik om strydwaens te trek.
Nywerheid
Die organisasie van ambagsmanne is veral bekend in die geval van die paleis. Die argiewe van Pylos dui op ’n gespesialiseerde werkmag – elke werker het tot ’n spesifieke kategorie behoort en ’n spesifieke plek in die vervaardigingsproses gehad.
Die tekstielbedryf was een van die hoofsektore van die Miceense ekonomie. Die tablette van Knossos onthul die hele vervaardigingsproses, van die skeer van die skape en die sortering van die wol tot die berging van die finale produk in die paleis se stoorkamers, asook die toestande in die werkwinkels. In die paleis van Pylos was daar sowat 550 tekstielwerkers in diens en in Knossos sowat 900. Naas wol is vlas die meeste bewerk.
Die metallurgiebedryf is goed aangeteken in Pylos, waar daar 400 werkers was. Hulle het sowat 3,5 kg brons per ambagsman gekry. Dit is egter nie bekend hoe hulle betaal is nie; hulle was vreemd genoeg nie op die rantsoenlyste nie. By Knossos getuig verskeie tablette van die maak van swaarde.
Daar word ook vertel van die vervaardiging van parfuum. Daar was ook ander soorte ambagslui: onder andere goudsmede, ivoorkerwers, steenbewerkers en pottebakkers.
Handel
Daar word nie veel van handel in die geskrewe bronne onthul nie. Dit is byvoorbeeld onbekend wat van die geparfumeerde olies geword het nadat dit in die houers gegooi is. Groot flesse met olie is egter in Thebe gevind. Hulle bevat inskripsies in Lineêr B wat aandui van waar dit kom: Wes-Kreta. Kretensiese tablette rep egter geen woord dat die olie uitgevoer is nie. Daar is min bekend oor die verspreidingsroetes van tekstielgoedere. Dit is bekend dat die Minoïers materiaal van hoë gehalte na Egipte uitgevoer het; die Miceners het waarskynlik dieselfde gedoen. Ondanks die gebrek aan bronne is dit waarskynlik dat sekere produkte, veral materiaal en olie, en selfs metaalvoorwerpe, buite die koninkryke verkoop is, want te veel daarvan is gemaak om net plaaslik te gebruik.
Daar is wel argeologiese bewyse van die uitvoer van Miceense produkte. ’n Aantal vase is gevind in Anatolië, die Levant, Egipte en verder wes in Sisilië, selfs in Sentraal-Europa en Brittanje.[25] In die algemeen kan die verspreiding van Miceense ware nagespeur word danksy knoetse van klei, voorgangers van die moderne handelsmerk. Dit was klein balletjies klei wat met die vingers om ’n riem (waarskynlik van leer) gevorm en aan die voorwerp geheg is. Op die knoets was ’n seëlafdruk en ’n ideogram wat die voorwerp voorstel. Ander inligting is soms bygevoeg, soos gehalte, oorsprong en bestemming.
Altesaam 56 knoetse is in 1982 by Thebe gevind met die voorstelling van ’n os. Danksy dié knoetse kan die lot van dié diere gerekonstrueer word. Hulle is van oor die hele Boeotië na Thebe geneem om geoffer te word. Die knoetse het bewys die diere is nie gesteel nie en van waar hulle kom. Sodra die diere by hul bestemming aangekom het, is die knoetse verwyder om boek te hou. Dit was dus nie vir die skriba nodig om die voorwerpe self te tel nie; hy kon net die knoetse tel en die getalle op sy tablette aanbring.
Remove ads
Die godsdienstige element in die Miceense beskawing kan nie vir seker bepaal word nie, veral op argeologiese terreine, waar dit moeilik is om ’n aanbiddingsplek met sekerheid te identifiseer. John Chadwick wys daarop dat minstens ses eeue verloop het tussen die eerste voorkoms van proto-Griekssprekendes in Hellas en die vroegste Lineêr B-inskripsies. In dié tyd kon konsepte en praktyke saamgesmelt het met inheemse gelowe en waarskynlik die Minoïese godsdiens.[26]
Dit lyk of die Miceense godsdiens die bron was van die Griekse godsdiens.[27] Die Miceense goderyk bevat reeds verskeie gode wat in Klassieke Griekeland aangetref word.[28]
Dit lyk of Poseidon (Po-se-da-o) ’n belangrike plek beklee het. Hy was ’n oergoed wat met aardbewings verbind is, maar dit lyk of hy ook die riviergod van die onderwêreld verteenwoordig het.[29] Daar is ook ’n paar "dames". Op tablette van Pylos is daar Po-ti-ni-ja (Potnia, "dame" of "meesteres") sonder ’n bygaande naam. Sy het blykbaar ’n belangrike altaar by Pakijanes naby Pylos gehad.[30] In ’n inskripsie by Knossos word die "meesteres van die doolhof" (da-pu-ri-to-jo po-ti-ni-ja) genoem.[31] Op ’n Lineêr B-tablet by Pylos word gepraat van die "twee koninginne en die koning" (wa-na-ssoi, wa-na-ka-te), en John Chadwick beskou hulle as die voorlopers van Demeter, Persephone en Poseidon.[32][33]
Artemis is ’n dogter van Demeter in die Arkadiese kultusse en sy het die gewildste godin in Griekeland geword.[34] Die vroegste bekende vorm van die naam Artemis is die Miceense a-te-mi-to en a-ti-mi-te, geskryf in Lineêr B-skrif in Pylos.[35] Haar voorloper-godin (moontlik die Minoïese Britomartis) word uitgebeeld tussen twee leeus op ’n Minoïese seël en ook op goue ringe van Micene.[36] Dit stem taamlik ooreen met die uitbeelding van "Artemis Orthia" by Sparta.
Paion (Pa-ja-wo) is waarskynlik die voorloper van die Griekse geneesheer van die gode in Homeros se Ilias. Hy was die verpersoonliking van die magiese lied wat veronderstel was om pasiënte gesond te maak. Later het dit ’n oorwinningslied (παιάν) geword. Die towenaars is ook "siener-dokters" (ιατρομάντεις) genoem – ’n funksie wat later op Apollo van toepassing gemaak is.[37]
Athena (A-ta-na) verskyn in ’n Lineêr B-inskripsie by Knossos uit die Laat-Minoïese tydperk. Die vorm A-ta-na po-ti-ni-ja (meesteres Athena) is soortgelyk aan die latere Homeriese vorm.[38]
Dionusos (Di-wo-nu-so[39]) kom ook in sommige inskripsies voor. Sy naam word vertolk as "seun van Zeus" en het moontlik ’n Thracies-Frigiese oorsprong. Later word sy kultus verbind met dié van Boeotië en Phokis, waar dit oënskynlik voor die einde van die Miceense tydperk ontstaan het. Dit kan verduidelik hoekom sy mites en kultus om Thebe gesentreer was en hoekom sy orgies op die berg Parnassos in Phokis plaasgevind het.
Ander gode uit latere tydperke is ook geïdentifiseer, soos Zeus–Hera, Hefaistos, Ares, Hermes, Eileitia en die Eriniërs. Hefaistos word waarskynlik verbind met A-pa-i-ti-jo by Knossos, terwyl Apollo net genoem word as hy verbind kan word met Paiāwōn; Afrodite word egter glad nie genoem nie.[40] Qo-wi-ja ("koei-ogig") is ’n standaard-benaming van Homeros vir Hera.[41] Ares is genoem onder die naam Enualios (met die veronderstelling dat Enualios nie ’n aparte god is nie) en hoewel die belangrikheid van Areias onbekend is, stem die naam ooreen met dié van die god van oorlog.[42]
Remove ads
Forte
Die belangrikste stede was goed gefortifiseer. Hulle was soms op ’n akropolis geleë soos Athene en Tiryns, teen ’n groot heuwel soos Micene of op ’n kusvlakte soos Gla en Pylos. Daar was ook kleiner forte wat waarskynlik gebruik is om grondgebied militêr te beheer. Miceense mure was dikwels gebou van groot, onbewerkte rotsblokke van tot agt meter dik wat losweg op mekaar gepas het. Verskillende soorte in- en uitgange kan gesien word: monumentale poorte, opritte, verskuilde deure en onderdakgange om deur te ontsnap in die geval van ’n beleg. Daar was ook ’n watertenk of -put vir geval van ’n aanval.
Wonings
Verskillende soorte huise het op die Miceense terreine voorgekom. Die kleinstes, waar die laagste klasse gewoon het, was reghoekig en tussen 5 en 20 meter lank. Hulle kon een of verskeie kamers gehad het. Groter wonings van sowat 20 tot 35 meter lank het talle kamers en binnehowe gehad. Hul uitleg was nes dié van ’n paleis. Dit is egter nie seker of dit aan die aristokrasie behoort het nie; ’n ander teorie is dat dit annekse van die paleis was.
Paleise
Die beste voorbeelde van Miceense paleise kan gesien word in Micene, Tiryns en Pylos. Die rekord wys dit was administratiewe sentrums. Uit ’n argitektoniese oogpunt was hulle geskoei op die Minoïese an ander paleise wat tydens die Bronstydperk op die Griekse vasteland gebou is. Hulle was gerangskik om ’n groep binnehowe wat elk op verskeie kamers uitgeloop het, soos pakkamers en werkwinkels asook ontvangsale en woonkwartiere.
Die hart van die paleis van die megaron. Dit was die troonkamer, met die troon gewoonlik regs van waar ’n mens die vertrek binnestap. Die trappe in die paleise van Pylos dui daarop dat hulle twee verdiepings gehad het. Op die boonste verdieping was waarskynlik die private kwartiere van die koninklike familie en ’n paar pakkamers. ’n Skatkis van artefakte en fresko's is in sulke kamers ontdek.
Die mees onlangse vonds is ’n Miceense paleis naby die dorp Xirokambi in Lakonië. In 2009 was die uitgrawings in hul eerste fase en artefakte wat daar gevind is, sluit in kleipotte, figure, fresko's en drie Lineêr B-tablette. Voorlopige ondersoeke dui daarop dat een van die tablette ’n opgawe van sowat 500 dolke bevat en ’n ander een ’n lys weefstowwe.[43]
Houers
Die Miceners het ’n groot verskeidenheid potte gemaak. Argeoloë het talle houers in verskillende style en groottes uit die Miceense tydperk ontdek. Die vervaardiging van dié houers het skielik in LHIIIB begin toeneem, veral in Argolis wat baie daarvan uitgevoer het. Dié wat uitgevoer is, was gewoonlik luukser en rykliker versier met mitologiese, vegters- en dieremotiewe.
Figure
Min groot beelde kom uit die Miceense tydperk. Beeldjies was gewoonlik klein terracotta-voorwerpe wat op byna elke Miceense terrein op die Griekse vasteland gevind is – in grafte, oorblyfsels van nedersettings en soms in kultusverband. Die meeste was van vroue of diere. Die vrouefigure kan in drie groepe verdeel word wat in verskillende tye gewild was: die vroegste soort is die Phi-vorm, wat soos die Griekse letter phi lyk; hul arms gee die bolyf ’n ronde vorm. Die Psi-beeldjies het die vorm van die letter psi; hul arms reik na bo. Die laaste groep (12de eeu v.C.) het tau-vorms; hul arms vorm ’n reghoek met die lyf. Die meeste dra ’n groot polos-hoed.[44]
Die beeldjies is met strepe of sigsaglyne geverf, nes die potte uit dié tyd. Dit is onseker wat hul doel was, maar hulle het waarskynlik gedien as godsdienstige voorwerpe en speelgoed: sommige is in kindergrafte ontdek, maar die meeste fragmente kom uit huishoudelike vullishope.[45] Die aanwesigheid van baie beeldjies op aanbiddingsplekke uit die Argaïese en die Klassieke tydperk dui daarop dat hulle wel ’n godsdienstige doel gehad het.[46]
Groter beelde van mans, vroue en diere is baie skaarser. ’n Belangrike groep is in die Tempel van Micene ontdek saam met kleislange,[47] en ander by Tiryns en op die eiland Melos.[48]
Fresko's
Die skilderye van die Miceense tydperk is grootliks beïnvloed deur dié van die Minoïese beskawing. Dele van muurskilderye is in en om die paleise van Pylos, Micene en Tiryns gevind en in huise.[49] Die grootste volledige muurskildery wat drie vrouefigure (moontlik godinne) uitbeeld, is in die sogenaamde kultuursentrum van Micene ontdek.[50] Verskeie temas is uitgebeeld, soos jag-, veg- en optogtonele. Ander fresko's sluit geometriese en gestileerde motiewe in wat ook op geverfde potte voorgekom het.
Wapens
Ook militêre voorwerpe is ontdek uit die Miceense tydperk. Die indrukwekkendste hiervan is die Dendra-wapentuig, ’n volledige stel wapentoerusting; dit is die oudste bekende wapentoerusting van metaal.[51] Dit bestaan uit bronsplate wat aan ’n leeruitrusting vasgewerk is. Die gewig sou die draer kniehalter, en dus word gereken dis gedra deur ’n vegter in ’n strydwa.
Die tipiese Miceense helm, wat van die 17de tot die 10de eeu v.C. gedra is,[52] was gemaak van stukke varkbeer-slagtande wat aan leer of materiaal vasgewerk is.[53] Dit is op reliëfwerke uitgebeeld en dele van sulke helms is op talle plekke gevind, onder meer Micene, Prosymna, Thermon en Elateia. Homeros het dié soort helm ’n paar honderd jaar later beskryf.[54]
Skilde is van hout en leer gemaak en was so groot dat dit ’n vegter se hele lyf sou beskerm as hy daaragter sou wegkruip. Aanvalswapens is van brons gemaak. Spiese en ’n verskeidenheid swaarde is ontdek.[55] Dolke en pyle, wat op die beoefening van boogskiet dui, is ook gevind.[56]
Die Grieke van die Laat-Helladiese tydperk is meestal begrawe.[57] Die grafte was feitlik altyd buite die stad, en net soms in die stad self. (Die bekendste grafte in Grafsirkel A by Micene het oorspronklik buite die stad gelê, maar toe die stadsgrense omstreeks 1250 v.C. uitgebrei is, het dit deel daarvan geword.)
Die afgestorwenes van die vroegste Miceense tydperk is hoofsaaklik in individuele grafte begrawe. Dit het die vorm gehad van ’n put of skag waarvan die kante met stene uitgevoer is. Offerandes was beperk tot potte en soms juwele. ’n Groot begraafplaas met sulke grafte lê aan die noordelike en westelike hange van die sitadel by Micene.[58] Die putte van die vooraanstaande lede van die gemeenskap is soms deur ’n hoop grond bedek; dié gebruik het in die Middel-Helladiese tydperk ontstaan.[59] Daar was ook groter familiegrafte.[60]
Die Skaggrafte by Micene in Grafsirkel A en B behoort tot dieselfde tydperk. Dit lyk of ’n alternatiewe metode hier gebruik is om die grafte van adellikes of rykes saam te groepeer – en hulle af te sonder van dié van die meerderheid. Grafsirkel B is die vroegste van hierdie twee groepe en was reeds in gebruik in die MH-tydperk; hulle bevat uitspattige offerandes: goud en silwer, juwele, wapens en potte. Sirkel A, wat deur die Duitse argeoloog Heinrich Schliemann opgegrawe is, bevat minder offerandes, maar dit is van buitengewoon goeie gehalte. Van die LH-tydperk af is reghoekige gemeenskapsgrafte ook gebruik.[61]
Dit lyk of daar ’n onderskeid was tussen die grafte van die verskillende klasse. Die heersers is in byekorfvormige tholos-grafte begrawe, die middelklas in individuele grafte en die mense van die kommunes in gemeenskapsgrafte. Verassings het in dié tydperk toegeneem en in LHIIIC algemeen geraak. Die indrukwekkendste grafte van die Miceense tydperk is die monumentale koninklike tombes by Micene. Die beroemdste is die Graftombe van Agamemnon, wat ’n tholos is.
Daar is talle onbeantwoorde vrae oor die tyd en vertolking van die einde van die Miceense tydperk. Die einde van LHIIIB1 word gekenmerk deur ’n mate van verwoesting, veral in Micene. Teen LHIIIB2 was daar uitbreidings aan die Miceense verdedigingstelsel, wat dui op toenemende onsekerheid oor veiligheid. Dit lyk egter nie of dit ’n krisistyd was nie, want die gehalte van argeologiese vondste wys ’n vlak van rykdom wat nie afsteek teen dié van vorige tydperke nie. Die einde van dié tyd word egter gekenmerk deur ’n paar verwoestings op die meeste Miceense terreine op die vasteland.
In LHIIIC was daar ’n afname in die getal terreine in Griekeland. In sommige dele kon dit aansienlik gewees het: nege tiendes van die terreine in Boeotië het verdwyn, en twee derdes van dié in Argolis. Daar was bevolkingsbewegings, met sommige Miceners wat na Siprus en ander eilande gevlug het, asook na die kusstreke van Anatolië. Sekere stede soos Micene en Tiryns was egter steeds bewoon en artefakte wat daar gevind is, toon steeds Miceense kenmerke. ’n Nuwe soort keramiekwerk het egter verskyn (dit word die "Barbaarse ware" genoem omdat dit vroeër toegeskryf is aan buitelandse invallers) en verassings het steeds toegeneem.
Daar is twee groepe verklarings vir die verval van die Miceense beskawing. Die eerste, natuurverskynsels soos klimaatsveranderings en aardbewings, is meer omstrede. Die mees algemene redes wat aangevoer word, is bevolkingsbewegings en interne konflik. Van die redes vir die bevolkingsbewegings sluit in invalle deur die Doriërs en die Seevolke.
Sommige geleerdes glo die verwoesting van die stede is veroorsaak deur swerwende volke uit die noorde. Hulle het die paleise van Iolkos (LHIIIC-1) en van Thebe (laat-LHIIIB) verwoes, daarna die landengte van Korinthe oorgesteek (einde van LHIIIB) en Micene, Tiryns en Pylos verwoes voordat hulle weer noordwaarts teruggetrek het. Ander glo Pylos is in ’n see-aanval verwoes, moontlik deur die Seevolke.[62] Die invallers het geen wapens of grafte agtergelaat nie en daar kan nie bewys word dat al die terreine in dieselfde tyd verwoes is nie.[63]
_and_Tsakkaras_(painting).png)
Die beweging van volke in dié tyd na die Midde-Ooste word in Egiptiese inskripsies genoem en word toegeskryf aan aanvalle deur die Seevolke. Dit is bekend dat dié volke groot dele van Anatolië en die Levant verwoes en Egipte eindelik in verskeie fases aangeval het (omstreeks 1301-1164 v.C.). In ’n Egiptiese teks uit die 12de eeu v.C. word ’n volk met die naam Eqwesh genoem wat Egipte tydens die bewind van Merneptah aangeval het, en kenners glo die Miceners kon aan dié aanvalle deelgeneem het, maar dit is onseker.[64] ’n Land met die naam Danaja (Danaans) met ’n stad Mukana (moontlik Micene) word in ’n Egiptiese inskripsie genoem.[65]
Die tweede algemene teorie is dat die verval van die Miceense beskawing veroorsaak is deur interne konflik weens ’n verwerping van die paleisstelsel deur die verarmde deel van die bevolking. Opstande kon egter nie gelyktydig deur die hele Griekeland plaasgevind het nie.[66] Daar is ’n teorie dat die gevolge van interne struwelinge vererger is deur die Doriese inval. Selfs al was die Doriërs een van die redes van die verval van die Bronstydperk, is daar bewyse dat hulle nuwe kulturele elemente saam met hulle gebring het, onder meer skaggrafte wat heeltemal van die Miceense tholos verskil het en ’n nuwe dialek van Grieks, Dories. Dit lyk of die Doriërs gaandeweg oor ’n paar jaar suidwaarts getrek, die gebied verwoes en hulle in die Miceense sentrums gevestig het.[67]
Daar moet ook genoem word dat die begin van die Ystertydperk die vervaardiging van groot hoeveelhede goedkoop wapens moontlik gemaak het. Dié ekonomiese faktor word ook beskou as ’n belangrike rede hoekom die Seevolke Egipte binnegeval het en die Ugarit en Hetitiese Ryk verwoes is.
Wat ook al die redes was, die Miceense beskawings het beslis ná LHIIIC verdwyn; Micene en Tiryns is weer verwoes en het hul belangrikheid verloor. Die einde, in die laaste jare van die 12de eeu v.C., het aangebreek ná ’n lang agteruitgang van die Miceense beskawing. Die begin van die 11de eeu v.C. het ’n nuwe era ingelui: die Geometriese tydperk, of Griekse Donker Eeue.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads