Malawimeer
From Wikipedia, the free encyclopedia
Malawimeer, ook bekend as Lake Nyasa in Tanzanië en Lago Niassa in Mosambiek, is 'n Afrika-meer en die suidelikste meer in die Oos-Afrikaanse Skeurstelsel, geleë tussen Malawi, Mosambiek en Tanzanië.[4]
Albertmeer (Lake Albert)
Edwardmeer (Lake Edward)
Kivumeer (Lake Kivu)
Kyogameer (Lake Kyoga)
Malawimeer (Lake Malawi)
Mwerumeer (Lake Mweru)
Rukwameer (Lake Rukwa)
Tanganjikameer (Lake Tanganyika)
Turkanameer (Lake Turkana)
Victoriameer (Lake Victoria)
| Malawimeer | |
|---|---|
 Satellietbeeld van die Malawimeer | |
 Kaart van die Malawimeer | |
| Koördinate: | 12°11′S 34°22′O |
| Ligging: | Malawi, Mosambiek, Tanzanië |
| Soort: | Binnemeer |
| Oppervlakte: | 29 600 km² (11 400 myl²)[1] |
| Gemiddelde diepte: | 292 m[2] (958 vt) |
| Maksimum diepte: | 706 m[2] (2 316 vt) |
| Volume: | 8 400 km³[2] (2 000 myl³) |
| Lengte: | 560[1] (350 myl) tot 580 km[3] (360 myl) |
| Breedte: | 75 km[1] (47 myl) |
| Invloei: | Ruhuhu[1] |
| Uitvloei: | Shirerivier[1] |
| Eiland/e: | Likoma, Chizumulu |
Dit is die vierde grootste varswatermeer ter wêreld, die negende grootste meer ter wêreld volgens oppervlakte — en die derde grootste en tweede diepste meer in Afrika. Die Malawimeer is die tuiste van meer visspesies as enige ander meer, insluitend ten minste 700 spesies cichlidae.[5] Die Mosambiekse deel van die meer is op 10 Junie 2011 amptelik deur die regering van Mosambiek tot reservaat verklaar,[6] terwyl 'n gedeelte van die meer in Malawi in die Malawimeer Nasionale Park opgeneem is.[7]
Malawimeer is 'n meromiktiese meer, wat beteken dat die waterlae nie meng nie. Die permanente stratifikasie van Malawimeer se water en die oksi-anoksiese grens (wat verband hou met suurstof in die water) word gehandhaaf deur relatief klein chemiese en termiese gradiënte.
Die Malawimeer is tussen 560 kilometer en 580 kilometer lank, en ongeveer 75 km op sy breedste punt. Die meer het 'n totale oppervlakte van ongeveer 29 600 vierkante kilometer. Die meer is 706 meter op sy diepste punt, geleë in 'n groot grondversakking of depressie in die noord-sentrale deel. Nog 'n kleiner depressie in die verre noorde bereik 'n diepte van 528 meter. Die suidelike helfte van die meer is vlak; minder as 400 meter in die suid-sentrale deel en minder as 200 meter in die verre suide. Die meer het kuslyne in die weste van Mosambiek, die ooste van Malawi en die suide van Tanzanië. Die grootste rivier wat daarin vloei, is die Ruhuhu-rivier, en daar is 'n uitlaat aan die suidelike punt, die Shirerivier, 'n sytak wat in die baie groot Zambezirivier in Mosambiek invloei.[3] Verdamping is verantwoordelik vir meer as 80% van die meer se waterverlies, aansienlik meer as die uitvloeiende Shirerivier.[8]
Die meer is ongeveer 350 kilometer suidoos van die Tanganjikameer, nog een van die groot mere van die Oos-Afrikaanse Skeurstelsel.[verwysing benodig] Die Malawimeer Nasionale Park is aan die suidelike punt van die meer geleë.[9]
Malawimeer (1967)
Mwaya-strand
Strand by Cape Maclear naby Monkey Bay
Malawi is een van die belangrikste Skeurvallei-mere en 'n baie ou meer. Die meer lê in 'n vallei gevorm deur die opening van die Oos-Afrikaanse Skeur, waar die Afrika-tektoniese plaat in twee stukke verdeel word. Dit word 'n divergente plaattektoniekgrens genoem. Daar word geskat dat die Malawimeer tussen een miljoen en twee miljoen jaar oud is,[10][11] maar meer onlangse bewyse dui op 'n aansienlik ouer meer met 'n kom wat ongeveer 8,6 miljoen jaar oud is, terwyl diepwatertoestande 4,5 miljoen jaar gelede begin vorm het.[12][13] Die watervlakke het oor tyd heen dramaties gewissel, van bykans 600 meter onder die huidige vlak[14] tot 10–20 meter bo dit. By tye het die meer amper heeltemal verdroog, met slegs een of twee relatief klein, baie alkaliese en souterige mere wat agtergebly het op plekke wat tans die diepste dele van Malawi is. 'n Waterchemie soortgelyk aan die huidige omstandighede het eers ongeveer 60 000 jaar gelede verskyn. Daar word geskat dat daar ongeveer 1,6 tot 1,0–0,57 miljoen jaar gelede noemenswaardige laagwaterperiodes was (waar dit moontlik heeltemal uitgedroog het), 420 000 tot 250 000–110 000 jaar gelede, ongeveer 25 000 jaar gelede en 18 000–10 700 jaar gelede. Gedurende die piek van die laagwaterperiode tussen 1390 en 1860 was dit moontlik 120 tot 150 meter onder die huidige watervlakke.
Die meer se water is alkalies (pH 7,7–8,6) en warm met 'n tipiese oppervlaktemperatuur van tussen 24 en 29°C, terwyl diep gedeeltes gewoonlik ongeveer 22°C meet.[15] Die termokline lê op 'n diepte van 40–60 meter.[8] Die suurstofgrens is by 'n diepte van ongeveer 250 meter, wat vis en ander aërobiese organismes effektief tot die boonste gedeelte beperk.[16] Die water is baie helder vir 'n meer en die sigbaarheid kan tot 20 meter bereik, maar effens minder as die helfte van hierdie syfer is meer algemeen en is onder drie meter in modderige dele. Gedurende die reënseisoen van Januarie tot Maart is die waters egter modderiger as gevolg van die modderige rivierinvloei.[17]
Die Portugese handelaar Candido José da Costa Cardoso was die eerste Europeër wat die meer in 1846 besoek het. David Livingstone bereik die meer in 1859 en noem dit Lake Nyasa.[3] Hy het ook 'n paar byname daarvoor gehad: "Meer van Sterre" en "Meer van Storms". Die Meer van Sterre-bynaam kom nadat Livingstone vissers op hul bote se lanternligte waargeneem het, wat op 'n afstand soos sterre in die lug gelyk het. Later, nadat hy die onvoorspelbare en buitengewoon gewelddadige storms op die meer ervaar het, het hy dit ook die Meer van Storms genoem.
Op 16 Augustus 1914 was die Malawimeer die toneel van 'n kort vlootgeveg toe die Britse kanonneerboot SS Gwendolen, onder bevel van 'n kaptein Rhoades, gehoor het dat die Eerste Wêreldoorlog uitgebreek het, en hy bevele van die Britse Ryk se opperbevel ontvang het om die enigste kanonneerboot van die Duitse Keiserryk op die meer, die Hermann von Wissmann, onder bevel van 'n Kaptein Berndt, te "sink, verbrand of vernietig". Rhoades se bemanning het die Hermann von Wissmann in 'n baai naby Sphinxhaven, in die Duits-Oos-Afrikaanse territoriale waters, gevind. Gwendolen het die Duitse boot met 'n enkele kanonskoot vanaf 'n afstand van ongeveer 1 800 meter buite geveg gestel. Hierdie baie kort gewapende konflik word deur The Times in Engeland beskou as die eerste vlootsege van die Britse Ryk in die Eerste Wêreldoorlog.[18]
Tanzanië-Malawi-geskil
Stippellyn: Tanzaniese aanspraak
Die deel van die meer se oppervlak tussen Malawi en Tanzanië is onder dispuut. Tanzanië beweer dat die internasionale grens deur die middel van die meer loop. Aan die ander kant maak Malawi aanspraak op die hele oppervlak van hierdie meer wat nie in Mosambiek is nie, insluitend die waters langs die kuslyn van Tanzanië. Albei kante noem die Verdrag van Helgoland van 1890 tussen Groot-Brittanje en Duitsland rakende die grens. Die twis in hierdie dispuut het ontstaan toe die Britse koloniale regering, net nadat hulle Tanganjika van Duitsland oorgeneem het, al die waters van die meer onder 'n enkele jurisdiksie geplaas het, naamlik die gebied van Njassaland, sonder 'n aparte administrasie vir die Tanganjikaanse gedeelte van die oppervlak. Later in die koloniale tyd is twee jurisdiksies gevestig.[19]
Die geskil het in 1967 'n hoogtepunt bereik toe Tanzanië amptelik teen Malawi betoog het; niks is egter afgehandel nie.[20] Tydens die negentigerjare en in die 21ste eeu het daar soms konflik ontstaan. In 2012 het Malawi se olie-eksplorasie-inisiatief die saak na vore gebring, met Tanzanië wat geëis het dat die eksplorasie gestaak moet word totdat die geskil besleg is.[21]
Malawi-Mosambiekse grens
In 1954 is 'n ooreenkoms tussen die Britte en die Portugese onderteken wat die middel van die meer hul grens maak, met die uitsondering van Chizumulu-eiland en die Likoma-eiland, wat deur die Britte onderhou is en nou deel uitmaak van Malawi.[19]
Natuurlewe wat in en rondom die Malawimeer aangetref word, sluit Nylkrokodille, seekoeie, ape,[22] en 'n beduidende bevolking van Afrika-arende wat vis uit die meer vreet, in.[23]
Vis
Visvang
Die Malawimeer dien al vir duisende jare lank as 'n belangrike voedselbron vir die inwoners van sy oewers, aangesien die water ryk aan vis is. Van die gewildste is die vier soorte chambo, wat bestaan uit enigeen van die vier spesies in die subgenus Nyasalapia (Oreochromis karongae, O. lidole, O. saka en O. squamipinnis), asook die nou verwante O. shiranus.[24] Ander spesies wat belangrik is vir die visserye, sluit die Malawi-sardyn (Engraulicypris sardella) en die groot kampango-katvis (Bagrus meridionalis ) in. Visvangs voorsien hoofsaaklik voedsel vir die groeiende bevolking naby die meer, maar sommige word van Malawi af uitgevoer. Die wilde bevolking van visse word toenemend bedreig deur oorbevissing en waterbesoedeling.[25] 'n Daling in die watervlak van die meer hou nog 'n bedreiging in, en dit word vermoedelik gedryf deur wateronttrekking deur die groeiende bevolking, klimaatsverandering en ontbossing. Die chambo en kampango is veral oorbevis (die kampango het van 2006 tot 2016 met ongeveer 90% gedaal, O. karongae en O. squamipinnis met ongeveer 94%, en O. lidole is moontlik reeds uitgesterf) en dit word nou ernstig bedreig. Die Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur erken 117 spesies Malawi-cichlidae as bedreig; sommige hiervan het klein reikwydtes en kan beperk word tot klipperige kuslyne wat slegs 'n paar honderd meter lank is.[26]
Cichlidae
Daar is minstens 700 spesies van die cichlidae-vissoorte in die Malawimeer,[5] en sommige reken dat die werklike getal so hoog is as 1000 spesies.[6][27] Die werklike getal is onseker as gevolg van die baie onbeskryfde spesies en die uiterste variasie onder sommige spesies. Behalwe vir vier spesies (Astatotilapia calliptera, Coptodon rendalli, Oreochromis shiranus en Serranochromis robustus), is alle cichlidae in die meer endemies tot die Malawi-stelsel, wat ook die kleiner Malombemeer en die boonste Shirerivier insluit.[28][29] Baie hiervan het gewild geword onder eienaars van akwariums as gevolg van hul helder kleure. Die meeste Malawi-cichlidae kom in relatief vlak kuswaters voor, maar Diplotaxodon is tot 200-220 meter dieptes aangeteken en verskeie (veral Diplotaxodon, Rhamphochromis en Copadichromis quadrimaculatus) is bekend uit die pelagiese waters.[16]
Nie-cichlidae
Die oorgrote meerderheid van die visspesies in die meer is cichlidae. Onder die ander inheemse visse is verskeie spesies van cypriniden, die Malawimeer-sardyn, barbers stekelrige paling, mormyridae, die Afrika-tetra, en die gevlekte paling.
Op 'n genusvlak kom die meeste hiervan wydverspreid in Afrika voor, maar die Bathyclarias-barber is geheel en al tot die meer beperk.[30]
Ongewerweldes
Weekdiere
Malawimeer is die tuiste van 28 spesies van varswaterslakke (insluitend 16 endemiese spesies) en nege tweekleppiges (twee endemiese, Aspatharia subreniformis en die unionide Nyassunio nyassaensis ).[31] Die endemiese varswaterslakke is almal lede van die genera Bellamya, Bulinus, Gabbiella, Lanistes en Melanoides.[32]
Die Malawimeer is die tuiste van altesaam vier slakspesies in die genus Bulinus, wat 'n bekende gasheer van bilharzia is. In 'n opname in Monkey Bay in 1964 is twee endemiese soorte slakke van die genus (B. nyassanus en B. succinoides) in die meer gevind, en twee nieendemiese spesies (B. globosus en B. forskalli) in strandmere. Laasgenoemde spesies is bekende gashere van bilharzia. Meer onlangs het die siekte 'n probleem in die meer self geword, aangesien die endemiese B. nyassanus 'n gasheer geword het. Hierdie verandering, wat eers in die middel van die tagtigerjare opgemerk is, hou moontlik verband met 'n afname in slaketende cichlidae (byvoorbeeld Trematocranus placodon) as gevolg van oorbevissing en/of 'n nuwe stam van die bilharzia-parasiet.[15]
Skaaldiere
Anders as die Tanganjikameer met sy vele endemiese krappe en garnale, is daar min sulke spesies in die Malawimeer. Die Malawi-bloukrap, Potamonautes lirrangensis (sin. P. orbitospinus) is die enigste krap in die meer en is nie endemies nie.[33][34] Die atyïde garnale (Caridina malawensis) is endemies aan die meer, maar dit is nie baie bekend nie en is histories verwar met C. nilotica, wat nie in die meer voorkom nie.[35] Pelagiese soöplanktoniese spesies bevat twee kladocerans (Diaphanosoma excisum en Bosmina longirostris), drie copepoda (Tropodiaptomus cunningtoni, Thermocyclops neglectus en Mesocyclops aequatorialis),[36] en verskeie Ostraciidae (insluitend beide beskryfde en onbeskryfde spesies).[37]
Meervlieë
.jpg)
Die Malawimeer is bekend vir sy enorme swerms klein, onskadelike meervlieë, Chaoborus edulis.[38] Hierdie swerms, wat meestal ver oor die water verskyn, kan verkeerdelik vir rook aangesien word en is ook deur David Livingstone opgemerk toe hy die meer besoek het.[39][40] Die akwatiese larwes voed op soöplankton en bring die dag in die onderste en nag in die boonste watervlakke deur. As hulle in 'n papie verander, dryf hulle na die oppervlak en verander in volwasse vlieë. Die volwassenes lewe kortstondig en die swerms, wat 'n paar honderd meter die lug in kan strek en dikwels spiraalvormig is, vorm deel van hul paringsgedrag.[41] Hulle lê hul eiers op die wateroppervlak en die volwassenes sterf. Die larwes is 'n belangrike voedselbron vir visse.[36][42] en die volwasse vlieë is belangrik vir voëls en plaaslike mense, wat hulle versamel om kungu-koeke/burgers te maak, 'n plaaslike lekkerny met 'n baie hoë proteïen-inhoud.
In Januarie 2015 het 'n sediment-beheertenk by Paladin Energy se uraanmyn in Noord-Malawi ineengestort nadat 'n erge reënstorm die gebied getref het. Daar is onthul dat ongeveer 50 liter nieradioaktiewe materiaal in 'n plaaslike spruit uitgelek het. Ondanks berigte in plaaslike media oor radioaktiewe besoedeling het die regering onafhanklike wetenskaplike toetse op die plaaslike rivierstelsel uitgevoer en gevind dat daar geen invloed op die omgewing was nie, ondanks die teenstrydige berigte in sommige dele van die plaaslike media.[43][44]
Die 25 km-solo-swem oor die Malawimeer tussen Kaap Ngomba en Sengabaai is by vier geleenthede deur 12 swemmers volvoer.
- 1992: Lewis Pugh 9 uur 52 minute (VK/SA)[45] en Otto Thanning (SA) 10 uur 5 minute
- 2010: Abigail Brown (VK) 9 uur 45 minute[46]
- 2013: Milko van Gool (Nederland) 8 uur 46 minute en Kaitlin Harthoorn (VSA) 9 uur 17 minute
- 2016: (huidige rekord) Jean Craven (SA), Robert Dunford (Kenia), Michiel Le Roux (SA), Samantha Whelpton (SA), Greig Bannatyne (SA), Haydn von Maltitz (SA), Douglas Livingstone-Blevins (SA)) 7 uur 53 min.[47]
- 2019: Martin Hobbs (SA) het die eerste persoon geword om die volle lengte van die Malawimeer (54 dae) te swem, asook die wêreldrekord op te stel vir die langste solo-swem in 'n meer.[48]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
